15

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 30 lipca­15 sierpnia 2019 nr 14 (330)

Legendy starego Stanislawowa  (cz. 23)

mnik Mickiewicza, uważany za arcy-

IWAN BONDAREW

dzielo sztuki rzeźbiarskiej. Faktycz-

nie jest to jedyny pomnik z okresu

Pasaż od Gustawa Eiffla

imperium Habsburgów, który dotrwal

Dziś, jak i przed stu laty pasaż

do naszych dni, choć byl mocno zmo-

Gartenbergów jest wizytówką mia-

dernizowany w latach powojennych.

sta. Na wiosnę 2011 roku, gdy za-

A mógl być jeszcze jeden.

kończono jego rekonstrukcję i znikl

Po wystawieniu pomnika Mickie-

ohydny niebieski dach, pod przeźro-

wicza w komitecie jego budowy pozo-

czystym nakryciem zarysowaly się

stalo jeszcze 800 koron. Byla to suma

metalowe konstrukcje. To wlaśnie

niemala. Powstal projekt wystawienia

one wywolaly najwięcej zaintereso-

za te pieniądze pomnika Tadeusza

wania w mediach.

Kościuszki ­ dowódcy antyrosyjskiej

Pojawila się informacja, że te

Inżynier Gustaw Eiffel

insurekcji 1794 roku. Postać miala

konstrukcje zostaly przygotowane

Pomnik Kościuszki mial stanąć na pl. Gizeli ­ dziś Majdanie

Od polowy XIX wieku na zbiegu

być wyrzeźbiona z kamienia, a miej-

specjalnie w fabryce Gustawa Eiffla.

dzisiejszych ulic Szewczenki i Strzel-

sce pod pomnik znaleziono na placu

Rosjan jest wypadek, który wydarzyl

Media ponadto twierdzą, że sam

byl skwer na Walach Hetmańskich.

ców Siczowych funkcjonowal hotel

Gizeli ­ dziś jest to wschodnia część

się w 1905 roku.

Mieszkańców przyciągala tu nie tyl-

twórca slynnej wieży bywal w 1904

Kasela Kislera. Nie zważając na

Majdanu, gdzie ustawiana jest choin-

Wówczas na Dalekim Wscho-

ko wspaniala przyroda, ale i wygod-

roku w Stanislawowie i osobiście

skromne rozmiary (zajmowal część

ka na Nowy Rok.

dzie wybuchla krwawa wojna rosyj-

ne laweczki. A jeszcze na skwerze

kontrolowal przebieg prac.

piętrowej kamienicy) zaklad nosil

Jednak część polskiej inteligencji,

sko-japońska. Malutka Japonia za-

byla swego rodzaju atrakcja. Pew-

Na konstrukcjach do dziś po-

dumnie nazwę ,,Centralny".

wchodzącej w sklad komitetu budowy

dawala olbrzymiemu niezgrabnemu

nego razu dziennikarz Jaś Niedo-

zostaly znaki firmowe, ale trudno

W maju 1904 roku o jakieś 50

pomnika, wyrazila sprzeciw. Zapropo-

imperium rosyjskiemu porażkę za

z nich określić firmę-producenta.

pytalski w swoim felietonie opowie-

m dalej przedsiębiorca Leon Kes-

nowano, by wystawić bursę dla dzieci

porażką. Najbardziej zaciekle walki

Ale, między innymi, Frankiwsk za-

dzial, w co grali stanislawowiacy w

sler buduje nowy hotel o tej samej

ze wsi i nazwać ją imieniem Tadeusza

toczyly się wokól fortecy Port Artur,

równo dziś, jak i wtedy, nazywany

1905 roku.

Kościuszki. Mialyby tam zamieszkać

broniony przez garstkę rosyjskiego

,,Tu, na pagórki z wystawionymi

wiejskie dzieci, uczące się w mieście.

garnizonu. Oblężenie trwalo pięć

wokól oslonami co niedzieli ciągnęly

Twierdzili, że będzie to najlepszy

miesięcy i w końcu 5 stycznia 1905

rzesze stanislawowskich Żydów z

żywy pomnik ku czci polskiego boha-

roku Rosjanie skapitulowali.

koszami, w których ukladali precle,

tera, wychowankowie zaś bursy będą

Gdy wiadomość ta dotarla do

rogaliki, buleczki, figi i orzeszki. Ale

szerzyć idee slynnej insurekcji, wyra-

Stanislawowa, jego mieszkańcy nie

nie bylo to na sprzedaż. W kiesze-

stając na prawdziwych patriotów.

tylko cieszyli się ­ opanowala ich

ni każdy Żyd mial woreczek z 90.

Gdy w czerwcu 1904 roku od-

taka euforia, jak w przypadku, gdy

ponumerowanymi kulkami. Z nimi

bylo się glosowanie w tej sprawie,

rodzima drużyna dochodzi do finalu

polowali na żolnierzy. Stawką jest 1

W swojej dlugiej historii pl. Mickiewicza widzial nawet ma-

nifestację na poparcie Japonii

nazwie ­ ,,Centralny". Kamienica ta

jest ,,Malym Paryżem". Może nie na

bardziej odpowiadala swej nazwie:

próżno?

miala 36 pokoi, wodociąg, wanny,

telefon. Później mieścil się tu ho-

Gdy brakuje kreatywności

tel wojskowy ,,Zirka" (,,Gwiazda").

Od nazwy zakladu zależy bez-

Tym sposobem w Stanislawowie

pośrednio jego popularność. Jak

byly dwa hotele o tej samej nazwie,

myślicie, gdzie podróżny chętniej

stojące przy tej samej ulicy ­ Sobie-

się zatrzyma: w hotelu ,,Metropol"

skiego.

czy w ,,Umeblowanych pokojach

Ten dualizm trwal do 1912 roku,

kupca  Perepizdyszczewa"?  Ze

gdy stary ,,Centralny" zostal roze-

względu na to wlaściciele lokali w

Na początku XX wieku w Stanislawowie byl hotel ,,Centralny"

brany, a na jego miejscu wzniesiono

dawnym Stanislawowie wyszuki-

8 czlonków komitetu opowiedzialo

mistrzostw świata w pilce nożnej. Lu-

cent, i ten, kto stawia, wyciąga swój

nowy hotel. Nowi wlaściciele mieli

wali bardziej pretensjonalne nazwy

się za pomnikiem, 16 ­ za bursą.

dzie na ulicach padali sobie w ramio-

numer i mówi: ,,Duży" lub ,,Maly".

dość fantazji, by nazwać go ,,Austria".

dla swoich biznesów. Byly apteki

Niebawem zostala ona otwarta przy

na, pozdrawiali się nawzajem, a pol-

Jeżeli powiedzial ,,Maly" i wyciągnąl

,,Pod gwiazdami", sklepy ,,Elegant"

ul. Wincentego Pola 8 (początek

ska mlodzież wyszla na manifesta-

kulę z cyfrą do 45 ­ wygral, jeżeli

czy ,,Voyage", hotele..., ale z na-

Pomnik Kościuszki

ul. Kureniowego Czornoty). Bursa

cję. Kolumna obeszla cale centrum

ponad 45 ­ to przegral. Wygrana ­

Co jak co, ale za Austrii umiano

zwami zajazdów sytuacja byla klo-

mogla pomieścić 40. wychowan-

i stanęla na pl. Mickiewicza, gdzie

to 4 precle, dwie buleczki lub szklan-

stawiać pomniki. Wspomnijmy po-

potliwa.

ków. Przyjmowane tam byly dzieci

tlum skandowal: ,,Banzaj, Japonia!".

ka orzeszków.

z rodzin rzymskokatolickich, ale nie

Policja zupelnie nie przeszka-

W innych miastach ten proceder

wszystkie, a jedynie te, które mialy

dzala tej demonstracji, chociaż Au-

byl zakazany, ale w Stanislawowie ­

celujące wyniki w nauce. Sprawa

stro-Węgry w tej wojnie zajmowaly

zezwalano na niego".

godna pochwaly, a jednak szkoda

pozycję neutralną i żadnych konflik-

Dalej  Niedopytalski  opowia-

pomnika, którego nie ma. Sowieci,

tów z Rosją nie mialy.

da, dlaczego na tę grę niechętnie

walczący z caratem, na pewno by

patrzyla policja. Ponieważ sprytni

go nie ruszyli i mialby szanse do-

Żydzi podsuwali żolnierzykom ,,wla-

Arytmetyczna loteria

trwać do naszych dni.

W starym Stanislawowie jednym

ściwe" numery tak, że ci często po-

z ulubionych miejsc wypoczynku

zostawali bez niczego.

Banzaj!

Rosyjscy turyści nie bez pod-

staw uważają, że w Galicji, mówiąc

oględnie, nie lubią moskali. I to uczu-

cie wyniklo o wiele wcześniej, przed

wydarzeniami na Donbasie, czy ,,bo-

haterstwem" pierwszych sowietów w

1939 roku. Może mieszkańcy Stani-

slawowa nie lubili ruskich od czasów

I wojny światowej, gdy ci splądrowali

miasto? Nie, tu nie cierpiano ich na

dlugo przed tym, gdy rozpoczęly się

dzialania bojowe. Jaskrawym przy-

kladem stosunku miejscowych do

Wnętrze pasażu Gartenbergów (stan obecny)

W skwerze na Walach Hetmańskich grano w gry hazardowe