19

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 30 lipca­15 sierpnia 2019 nr 14 (330)

I przekazal mu torę,

kowskiej, gdzie przyszedl na świat

mianowany oskarżycielem w pro-

w 1890 roku w rodzinie Wladyslawa.

cesach przeciwko duchowieństwu i

Tam również urodzil się jego mlodszy

dzialaczom rzymskokatolickim.

brat Aleksander (1890­1957), póź-

Już od 20 sierpnia 1926 roku

jak narzeczoną..."

niejszy pulkownik slużby medycznej

Skarbek wraz z rodziną zostal prze-

Armii Czerwonej i general brygady

niesiony do Moskwy, gdzie przez

ludowego Wojska Polskiego oraz

pewien czas mieszkal w mieszkaniu

Eleonora późniejsza nauczycielka

na Kremlu u Zofii Dzierżyńskiej, któ-

I rzekl Pan do Mojżesza: ,,Wstąp do Mnie na górę i bądź tam; dam ci tablice kamienne i zakon,

muzyki w Pabianicach.

ra tak o nim wspominala: ,,Zdarzalo

i przykazania, którem napisal, abyś ich nauczyl" (Wj 24, 12)... slowa te świadczą o ważności

Jeszcze w dzieciństwie stracil

się, że musialam zatrzymywać druk

Przykazań Bożych i Tory, które są podstawą życia każdego prawowiernego Żyda i bez których

ojca, a rodzina przez wiele lat cier-

numeru gazety, innym razem zatrzy-

piala biedę, będąc zmuszoną wynaj-

mywać kolportaż gotowego materialu

świątynia żydowska nie jest pelnowartościową bożnicą. W tych dniach w Drohobyczu odbylo

mować mieszkanie dla studentów.

przez niesumienny stosunek Skarb-

się niezwykle święto, które omawiać i wspominać będą jeszcze dlugo i które wpisze się we

W tym czasie mlody Szacki zaczyna

ka, który dopuścil jakiś poważny po-

wspólczesną historię tego miasta. Dawno już nie widziano czegoś takiego. Najmlodsza syna-

interesować się ideami Polskiej Partii

lityczny bląd".

goga w Drohobyczu Ose Chesed (reformowana) zostala wybudowana w 1909 roku i, prawdo-

Socjalistycznej ­ Frakcji Rewolucyj-

Po roku pobytu w Moskwie Bo-

podobnie, wówczas po raz ostatni w mieście odbywalo się wniesienie Tory do świątyni...

nej, do której należal w latach 1906­

leslaw Skarbek ponownie zostal

1910, następnie do PPS-Lewicy. W

oddelegowany do Kijowa, gdzie zna-

chaj Bold, rabin z USA Szlomo Frid-

rownik zespolu, klarnet), Serhij To-

LEONID GOLBERG

czasie pobytu w Krakowie zapoznal

lazl zatrudnienie w redakcji gazety

man, archiwariusz przedwojennego

por (akordeon), Dmytro Kowalenko

tekst i zdjęcia

się z ruchem zmierzającym do odro-

,,Kyjewskyj Proletaryj". Zarządzal od-

glównego rabina Synagogi Chóralnej

(gitara), Aleksander Czarkin (trom-

dzenia Rzeczypospolitej.

dzialem Okręgowego Komitetu KP(b)

3 lipca br. mialo miejsce uroczy-

i calego Drohobycza Jakub Awigdor,

bon), Oleh Rudeńki (trąbka), Aleksan-

U i byl dyrektorem Instytutu Polskiej

ste wniesienie zwoju Tory do Wielkiej

przedstawiciel rodziny Wekselber-

der Maksym (perkusja) i Wiaczeslaw

Kultury Proletarskiej. Tam mial się

Synagogi Chóralnej. zwój mial inte-

gów Jewhenij Below i prezes fede-

Demydiuk (trąbka). Wewnątrz Syna-

zapoznać z Nikitą Chruszczowym.

resującą i niezwyklą historię. 1 lipca

racji Towarzystw Żydowskich Ukrainy

gogi też brzmiala muzyka, wszyscy

Zabiegal od 1932 roku o przenie-

drogą lotniczą ta relikwia dotarla do

Pawlo Feldman.

cieszyli się, tańczyli i śpiewali, wysla-

sienie do Charkowa, zostal jednak

Lwowa z Zurichu. Przywiózl ją rabin

Tradycyjnie wniesienie Tory do

wiając Boga i przekazaną potomkom

delegowany do Czernihowa, gdzie

Szmuel Kuperman. Na lotnisku ­ bo

świątyni odbywa się pod weselnym

Abrahama i Dawida Torę. Święto

przez rok kierowal Kulturalnym Pro-

prowadzil rabin Blajch, który sam

letriackim Oddzialem Czernihow-

śpiewal i tańczyl i zapraszal innych,

skiego Okręgowego Komitetu KP(b)

by przylączyć się do niego. Każdy

U. Często też odwiedzal Kijów, gdzie

pragnąl dotknąć Tory i tańczyć z nią

mial mieszkanie przy ul. Lenina 30.

jak z narzeczoną.

15 sierpnia 1933 roku zostal

Gdy już zwój znalazl się naresz-

aresztowany pod sfabrykowanymi

cie w synagodze, przed jego umiesz-

zarzutami przynależności do Polskiej

czeniem w przeznaczonym miejscu

Organizacji Wojskowej (POW). Po

odbyla się procesja ­ uczestnicy

czterech dniach pobytu w więzieniu

Antoni Szacki, syn Bolesla-

święta siedmiokrotnie obeszli bimę

Skarbek ,,przyznal się do stawianych

wa

i umieścili zwój w aron kodeszu

mu zarzutów", co w świetle ówcze-

(hebr. święta arka), gdzie będzie

W dalszej kolejności podjąl stu-

snych dzialań śledczych i policji

przechowywany przez wieki.

dia na Kijowskiej Politechnice, jed-

nie wydaje się dziwne, gdyż wobec

Po zakończeniu uroczystości ze-

nak areszt i uwięzienie nie pozwolily

osoby oskarżonej stosowano formy

branych powitali naczelny rabin Ukra-

na osiągnięcie zamierzonego celu.

zastraszania lub nawet szantażu w

iny, prezes spoleczności żydowskiej

Przez dwa lata pod nadzorem policji

stosunku do czlonków rodziny.

samolotem wracal ­ opowiedzial za-

baldachimem. Pokrowiec Tory przy-

Drohobycza, kaplan greckokatolicki

mieszkal w Charkowie. To wlaśnie tu

W przypadku Skarbka możliwe

dziwiająca historię starej Tory (jej wiek

jęto calować, jest to znak na dlugie

i glówny rabin Lwowa. Podziękowa-

dokonal się zwrot w życiu Szackiego.

jest, iż oferowano mu, po przyznaniu

ocenia się na okolo 200 lat). Jest to

życia w zdrowiu. W chwili wnoszenia

nia rabina Blajcha otrzymala przede

Pod wplywem rewolucji paździer-

się do stawianych zarzutów, wzrost

zwój Tory, pochodzący z jednej z dro-

Tory do świątyni wszyscy powinni

wszystkim rodzina Wekselbergów,

nikowej wstąpil do frakcji bolszewic-

w karierze. Jednak sprawa zostala

hobyckich synagog. Nie wiadomo do-

okazać jej szacunek. Tradycyjnie pod

podziękowal też spoleczności ży-

kiej Socjaldemokratycznej Partii Ro-

przekwalifikowana w szpiegostwo na

kladnie z której, bo bylo ich tu ponad

baldachimem jako pierwszy staje

dowskiej miasta i jej prezesowi za

botniczej Rosji. W latach 1917­1918

rzecz Polski po tym, jak Szackiego

15. W latach II wojny światowej rabin

ten, kto daruje Torę, lub ktoś z jego

organizację uroczystości. Podkreślil,

byl czlonkiem Charkowskiej Rady

przewieziono 24 września 1933 roku

Szapiro schowal ją, aby ustrzec przed

rodziny czy przedstawiciel. Dlatego

że dziś Żydzi i przedstawiciele innych

Robotniczych i Socjalistycznych De-

do Charkowa, gdzie mialo miejsce

profanacją. Dopiero w 1946 roku Torę

rabin Blajch zaprosil do niesienia

mniejszości mają możliwość kultywo-

putowanych, zarządzal oddzialem

szereg przesluchań świadków i sa-

wydobyto ze schowka i przewieziono

Tory Jewhenija Belowa. Tym razem

wania swoich tradycji i kultury, a te

Komisariatu Kulturalno-Oświatowe-

mego oskarżonego.

do Ziemi Świętej. Dziś dzięki zmarle-

Tora byla niesiona od dawnej siedzi-

imprezy są odwiedzane przez przed-

go do Spraw Polskich w Charkowie.

Stwierdzano, że w 1917 roku w

mu niestety mieszkańcowi Drohoby-

by żydowskiego zakladu pogrzebo-

stawicieli innych spoleczności czy

Od 1919 roku należal do czlonków

Kijowie Skarbek zostal zwerbowany

cza Feliksowi Wekselbergowi i jego

wego do Synagogi Chóralnej przez

konfesji. Swój występ Rabin Blajch

redakcji gazet ,,Komunista Polski",

do POW, pulkownikiem L. Lisem-

synowi Wiktorowi, Torę, która ocala-

czlonków żydowskiej spoleczności

zakończyl slowami: ,,Slawa narodowi

,,Glos Komunisty", ,,Sztandar Ko-

Kulą i za nakazem tej organizacji

la z Holokaustu, zwrócono miastu,

Drohobycza, gości z innych miast

żydowskiemu! Slawa Ukrainie!".

munizmu". Powierzono mu również

przedostal się do kompartii, prowa-

gdzie prawdopodobnie powstala.

Ukrainy i zza granicy.

Po modlitwie żalobnej ku czci

funkcję kierownika polskiej sekcji Fe-

dząc kontrrewolucyjną pracę. Osta-

Należy podkreślić, że Synagoga Chó-

Za każdym razem naczelny rabin

Feliksa Wekselberga zebrani zostali

deracji Zagranicznych Komunistycz-

tecznie 9 marca 1934 roku kolegium

ralna również powstala z ruin dzięki

Ukrainy wskazywal: ,,Niech stanie

zaproszeni na tradycyjny poczęstu-

nych Grup na Ukrainie.

OGPU w Moskwie wydalo lakoniczne

rodzinie Wekselbergów, co zostanie

W następnych latach piąl się po

postanowienie: ,,Skarbka-Szackiego

im zaliczone.

szczeblach kariery zawodowej. Byl

Boleslawa ­ rozstrzelać, a materialy

Na uroczystości przybylo wiele lu-

przewodniczącym  Zagranicznego

przekazać do archiwum". Ostatecz-

dzi, bo takiego wydarzenia miasto już

Biura Komitetu Centralnego Komu-

nie wyrok wykonano w Charkowie 3

dawno nie pamięta. Wśród obecnych

nistycznej Partii (bolszewików) Ukra-

czerwca 1934 roku. Jego mogila nie

­ czlonkowie spoleczności żydowskiej

iny i kierownikiem polskiego oddzialu

zachowala się do naszych czasów.

Drohobycza, rabini i uczniowie szkól

Rewolucyjnej Wojskowej Rady Fron-

Możliwie, że spocząl na podcharkow-

żydowskich z Ukrainy Izraela, Stanów

tu Zachodniego. Zarządzal wieloma

skich Piatichatkach, gdzie w latach

Zjednoczonych, czlonkowie organiza-

komunistycznymi biurami w Kijowie

1937­1938 grzebano rozstrzeliwa-

cji ,,Drohobycz ­ Boryslaw. Ocaleni" z

oraz byl redaktorem kijowskiej ga-

nych Polaków i osoby niewygodne

Izraela, kaplani cerkwi greckokato-

zety ,,Proletarska Prawda", zastęp-

partii, a w 1940 roku rozstrzelanych

lickiej Miroslaw Sobolta i Ihor Cmo-

cą redaktora charkowskiej gazety

polskich oficerów.

kanycz, pracownicy drohobyckiego

,,Sierp" i ,,Trybuny Radzieckiej".

Po zakończeniu II wojny świato-

Muzeum krajoznawczego i Centrum

Pierwsze jego malżeństwo ule-

wej na podstawie prośby syna Bole-

turystycznego, rektor Uniwersytetu

glo rozpadowi. Dawna żona wraz z

slawa-Stanislawa Szackiego z Tom-

Pedagogicznego Nadija Skotna, wi-

synem wyjechali do Polski, a sam

ska, po dlugich latach 27 lutego 1958

ceminister ochrony zdrowia Roman

Szacki 15 listopada 1921 roku w

roku zostal zrehabilitowany uchwalą

Ilyk, pracownicy, którzy odbudowy-

Charkowie zarejestrowal kolejny ślub

Kolegium Wojskowego Sądu ZSRR.

wali świątynię i wielu nieobojętnych

tu taki a taki, syn takiego a takiego

nek. Byly ­ przede wszystkim ­ dania

z Anną Strawińską z d. Brzozowska

Omawiany Boleslaw Szacki byl

mieszkańców miasta. Na uroczystość

i odda cześć świętemu zwojowi". Przy

koszerne, smaczne, aromatyczne, ta-

(1894-?), która pochodzila z mie-

jednym z wielu Polaków, których jak

z Izraela przybyla rzeźbiarka, która w

akompaniamencie  wspólczesnych

kie, że nie bylo wiadomo od czego za-

szanej polsko-rosyjskiej rodziny.

pisano, pochlonęla Rewolucja 1917

zeszlym roku stworzyla dla Synagogi

klezmerów zwój zostal wniesiony do

cząć. Smakolyki zostaly przywiezione

Po ślubie malżonkowie wyjechali

roku, zarówno związanych z Charko-

Chóralnej unikatową mezuzę.

Wielkiej Synagogi Chóralnej. W uro-

przez grupę Żydów z Międzyboża w

do Kijowa, gdzie Anna zajęla się pro-

wem, jak i innymi miastami na terenie

Wśród gości honorowych ­ na-

czystości przygrywal znany zespól

obw. chmielnickim, gdzie zarodzil

wadzeniem dyscyplin przyrodniczych

Komunistycznej Rosji. O tych pol-

czelny rabin Ukrainy Jakób Dow

klezmerski ,,Pushkin Klezmer Band"

się chasydyzm i przyszedl na świat

na pedagogicznych kursach w Kijo-

skich internacjonalistach opowiemy

Blajch, glówny rabin Lwowa Morde-

w skladzie: Mitia Gierasimow (kie-

jego zalożyciel Baal Szem Tow.

wie, a Boleslaw w tym czasie zostal

już w następnych opracowaniach.