20

Okruchy historii

30 lipca­15 sierpnia 2019 nr 14 (330) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Strusiów ­ jedna z najpiękniejszych miejscowości Ukrainy

Miejscowość Strusiów kolo Trembowli na trwale wpisala się do dziesiątki najpiękniejszych

zakątków Ukrainy, przy czym w górnej części tabeli. Wioska faktycznie jest niezwykle malow-

nicza, ma wiele interesujących zabytków, więc żaden podróżny nie odjedzie stąd rozczarowa-

ny. Wycieczkę do Strusiowa można polączyć ze zwiedzaniem sąsiednich Trembowli i Mikuli-

niec. Ponieważ miejscowość leży ma trasie Tarnopol ­ Buczacz, dojazd do niej jest wygodny.

sam zaś palac praktycznie stoi nie-

nickiego, a za kilka miesięcy dziela

DMYTRO POLUCHOWYCZ

używany i stopniowo niszczeje.

ostatecznego zniszczenia dokonali

tekst i zdjęcia

Dość interesującym zabytkiem

Tatarzy. Ruiny przetrwaly jeszcze do

Strusiowa jest też stara synagoga,

końca XVIII wieku, kiedy to nowi wla-

Co nieco z historii

ale żeby do niej trafić, trzeba po-

ściciele Strusiowa, Lanckorońscy, któ-

W źródlach pisanych Strusiów jest

pytać ludzi miejscowych. Bożnica

rzy przejęli go w 1780 roku, nakazali

datowany 1414 rokiem. Miejscowość

swym ksztaltem nie różni się od

rozebrać je ostatecznie na material

wówczas nazywala się wprawdzie

podobnych ,,siostrzanych" obiektów,

budowlany, z jakiego zostal wznie-

Podbogorodycze (Podbugorodyczyn,

jednak posiada kilka osobliwości.

siony ich palac. Po Lanckorońskich

Podegrodzie, Podbugoroszcza). Naj-

Na przyklad zewnętrzne ściany

kolejnymi wlaścicielami miasteczka

prawdopodobniej nazwa powiązana

większości synagog tradycyjnie byly

byli Kalinowscy, Potoccy, Baworow-

jest ze świątynią pw. Matki Boskiej

tynkowane. W Strusiowie tynkowa-

scy i Goluchowscy.

(Bohorodyci), lub też z polożeniem w

nia ścian nie przywidywano od po-

Na przelomie XVII­XVIII wieków

dolinie rzeki Seret w otoczeniu wzgórz

czątku. Synagoga wybudowana jest

podstawowymzajęciemmieszkańców

­ bugrów. Podegrodzie nawiązuje

z ciosanych bloków czerwonego

miasteczka bylo rolnictwo i mieszcza-

również do okresu, gdy na jednym ze

Cmentarz ukraiński

trembowelskiego piaskowca, a jako

nie niczym nie różnili się od chlopów,

wzgórz stal ufortyfikowany gród, wio-

elementy kontrastowe, wykorzysta-

tężny orzel, z którego dziś pozostaly

Za tą świątynią ,,ukryl się" jesz-

chociaż mieli większe prawa. Część

ska zaś leżala u jego podnóża.

no bialy wapień. Bardzo udane jest

tylko fragmenty tulowia i skrzydel.

cze jeden nadzwyczajny obiekt

mieszkańców Strusiowa, przeważnie

Pierwszym wlaścicielem Podbo-

polączenie bialego i czerwonego

Okolo 15 m od tego pomnika mamy

­ palac Lanckorońskich-Goluchow-

Żydzi, trudnila się handlem. Bylo kilku

gorodycza byl niejaki Janusz z Ory-

odcieni kamienia w dekoracji obra-

inny pochowek wojskowy ­ w mogi-

skich. To na jego budowę rozebra-

rzemieślników. W polowie XVIII wieku

nina, potomek dawnego rodu litew-

mowań okien. Z bialego wapienia są

le, ozdobionej skromnym krzyżem

no ruiny zamku Strusiów. Palac jest

w miasteczku dzialaly cechy stolarzy,

skiego Kierdejowiczów. Sam Janusz

też przypory, dekorujące poludnio-

spoczywa 21-letni chorąży 2 konnego

wspanialym przykladem klasycznej

kolodziejów, bednarzy, ślusarzy, ko-

nie pozostawil po sobie w historii

wy i poludniowo-wschodni narożniki

Humańsko-Zaporoskiego pulku Da-

arystokratycznej siedziby. Pomimo

wali, garncarzy i kotlarzy. Do drugiej

znaczącego śladu. Bardziej znany

budowli. Na tle czerwonych ścian

niel Holoszyn, urodzony w Kursku.

olbrzymich rozmiarów wygląda lekko

polowy XIX wieku sytuacja prawie

jest jego brat, wojewoda podolski i

zyskuje to wspanialy efekt.

Zginąl 17 września 1920 roku w za-

i filigranowo, organicznie wpisując

się nie zmieniala. Na rok 1880 Stru-

kasztelan lwowski Hryćko Kierdejo-

Na zakończenie ­ o najstar-

ciętych walkach sojuszniczych wojsk

się w olbrzymi stary park. Najcie-

siów liczyl 2683 mieszkańców, z nich:

wicz, który w swoim czasie byl czo-

szym strusiowskim zabytku. W uro-

polskich i ukraińskich z bolszewikami.

kawszym zabytkiem przyrody jest tu

1236 katolików, 7343 grekokatolików i

lową postacią w dziele przylączenia

czyszczu Diabelski Las, tam, gdzie

Dlaczego chorąży z Kurska zostal po-

tzw. ,,sosna austriacka", posiadająca

610 wyznania mojżeszowego.

Podola do Polski.

kiedyś stal zamek, dziś wznosi się

chowany na katolickim cmentarzu, a

Życie gospodarcze miasteczka

świątynia o interesującej barokowej

nie na sąsiednim greckokatolickim ­

ożywilo się, gdy w pobliżu przelożo-

architekturze. Uważa się, że pod

nie udalo mi się wyjaśnić.

no kolej Tarnopol ­ Czortków ­ dwa

koniec XVI w. w tym miejscu za-

Zwiedzanie miasteczka najlepiej

kilometry od miasteczka pojawila się

mieszkali mnisi, którzy obok zamku

rozpocząć od odwiedzenia najwięk-

stacja ,,Zielona" (dziś jest to stacja

zalożyli klasztor. Nie jest wykluczo-

szej budowli ­ kościola katolickiego

,,Mikulińce-Strusiów").

ne, że przyszli do miejsca niegdyś

pw. św. Antoniego. Ponieważ kościól

Dalsza historii Strusiowa nie od-

już zamieszkiwanego, w którym w

stoi na wzgórku, ostre zwieńczenie

biega od charakterystycznej dla mia-

czasach książęcych przebywali pu-

jego wieży wydaje jeszcze wyższe

steczek i wiosek woj. tarnopolskiego,

stelnicy. Możliwe, że byla tu nawet

pośród otaczających go zabudowań.

za wyjątkiem kilku faktów, mogących

pogańska świątynia, podobna do

Od drugiej polowy XVII w. do polowy

zainteresować chyba tylko rodzimych

tej w Puszczy Pustelnika opisanej

XVIII w. na miejscu świątyni stala

krajoznawców. Więc je opuścimy.

Pomnik poleglych żolnierzy

przeze mnie wcześniej.

kapliczka, obslugiwana przez karme-

polskich

Grób chorążego URL

Pozostalości drążonych w ska-

litów z Trembowli. Oddzielną parafią

Ciekawostki

status zabytku przyrody o lokalnym

Na początku XVI wieku Podbogo-

le pieczar i podziemną cerkiew św.

Strusiów stal się w 1767 roku, a mu-

Zwiedzanie Strusiowa proponuję

znaczeniu. Od korzenia wyrasta 8

rodycze przechodzi do szlachciców

Mikolaja można oglądać również

rowaną świątynię parafialną wysta-

rozpocząć od odwiedzenia rzymsko-

olbrzymich pni o wysokości do 20 m.

Strusiów, pieczętujących się herbem

dziś. Zachowaly się też fragmenty

wiono dopiero w latach 1894-1902

katolickiego (polskiego) cmentarza.

To wspaniale drzewo nie pozostawia

,,Korczak" i niebawem zmienia swo-

zamkowych podziemi.

z fundacji Goluchowskich. Począt-

Cmentarz leży przy samej drodze

nikogo obojętnym.

ją nazwę od imienia wlaścicieli ­ na

W XVIII wieku ówczesny wlaści-

kowo kościól byl pod wezwaniem

z Trembowli, na pagórku, z którego

Obecny wygląd zostal nadany

Strusiów. Jest to dość szeroko stoso-

ciel miasteczka, wojewoda kijowski

Matki Bożej Różańcowej.

roztacza się wspanialy widok na doli-

miasteczku w drugiej polowie XIX

wana praktyka w tamtych czasach.

Franciszek Salezy Potocki, przeka-

Po 1945 roku świątynię prze-

nę Seretu i leżące w niej miasteczko.

wieku, gdy stare zabudowania kar-

Pośród licznej rodziny Strusiów

zal zakonnikom-bazylianom 60 tys.

ksztalcono na magazyn zboża ­

Interesujące są jego nagrobki, ponie-

dynalnie przebudowal nowy jego

wydzielić należy Mikolaja z Komoro-

zlotych na budowę nowej świątyni

dobrze, że nie zostala zniszczona.

waż Strusiów w XIX wieku byl cen-

wa. W czasie ,,Wielkiej smuty" byl ko-

i klasztoru. W grudniu 1772 roku

mendantem polskiej zalogi na Kremlu

przedstawiono projekt i rozpoczęto

i trafil do niewoli do księcia Dmytra

prace budowlane, którymi kierowal

Pożarskiego. Z moskiewskiej niewo-

zakonnik z Konstantynopola. Już

li wykupiono go za 15 tys. zlotych,

w 1775 roku nad wcześniejszymi

wydanych specjalnie na ten cel ze

grotami wystawiono nową cerkiew,

skarbnicy królewskiej.

również pw. św. Mikolaja. Pierw-

W 1610 roku Mikolaj Struś wysta-

szym przeorem klasztoru zostal Epi-

ral się u Zygmunta III Wazy o prawo

faniusz Lachocki.

magdeburskie dla Strusiowa. Jedno-

Po zajęciu Galicji przez Habsbur-

cześnie król nadal miasteczku przy-

gów, na rozkaz z Wiednia, zamknięto

wilej cotygodniowych targów i dwóch

większość klasztorów obu wyznań

jarmarków rocznie. Dalo to niemaly

katolickich. Świątynia pw. św. Miko-

impuls do rozwoju miasteczka. Re-

laja zostala zamieniona na kościól,

wlaściciel hrabia Józef Maria Golu-

wizja miejscowości z roku 1663 na-

który byl w posiadaniu rzymskich ka-

Wiernym kościól zwrócono dopiero

trum kamieniarstwa ­ produkowano

chowski. Należy tu wspomnieć, że

liczyla 183 ,,dymy" ­ czyli obejścia

tolików do wielkiego pożaru w 1891

w latach 1990. Zostal konsekrowany

tu najróżniejsze wyroby z kamienia,

najbardziej znanym przedstawicie-

gospodarskie.

roku. Po pożarze nie odbudowano

na nowo pw. św. Antoniego.

w tym nagrobki i figury sakralne, któ-

lem rodziny Goluchowskich byl na-

W czasie panowania Strusiów

już świątyni i niebawem przystąpiono

Naprzeciwko kościola po drugiej

re ustawiano na grobach, w świąty-

miestnik Galicji Agenor Goluchow-

w uroczyszczu Czarci Las na lewym

do budowy nowego neogotyckiego

stronie drogi lśni zloconymi kopulami

niach i przy drogach. Na cmentarzu

ski. Ostatnim wlaścicielem majątku

brzegu Seretu w miejscu dawnego

kościola. Ponad sto lat stal on opusz-

cerkiew greckokatolicka św. Mikolaja,

zachowalo się wiele takich dziel.

byl wojewoda lwowski Piotr Dunin-

ruskiego horodyszcza wystawiono

czony i dopiero w 1994 roku zaczęto

wzniesiona w 1930 roku. Obecnie jej

Przy wejściu na nekropolię rzuca

Borkowski. Palac byl posagiem

murowany zamek. Wiadomości o

go odbudowywać. Dziś zostal odbu-

,,banie" pokryto blyszczącą na zloto

się w oczy pomnik ku czci polskich

jego malżonki Marii, córki Józefa

nim jest niewiele. Wiadomo jedynie,

dowany calkowicie i ze wzgórza na

blachą. Wcześniej pokrywala je zwy-

żolnierzy, którzy zginęli podczas woj-

Goluchowskiego. Dziś na terenie

że w 1648 roku zostal zdobyty i silnie

którym stoi, roztacza się wspaniala

kla blacha ocynkowana, co bardziej

ny polsko-ukraińskiej w latach 1918­

majątku dziala dziecięcy internat,

uszkodzony przez kozaków Chmiel-

panorama Strusiowa.

harmonizowalo z otoczeniem.

1919. Niegdyś pomnik wieńczyl po-