21

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 30 lipca­15 sierpnia 2019 nr 14 (330)

Ulwowiciel kabaretu

do znanych melodii przez anonimo-

i Jakub Rollauer, przyjaciel Adama,

wych tekściarzy.

literat i tlumacz, syn ostatniego wla-

Wedlug Stanislawa Wasylew-

ściciela slynnej knajpy Sznajdra przy

skiego Zagórski ,,buchal humorem"

Akademickiej 7, w której do pierwszej

Codzienność rzadko zajmuje poczesne miejsce w historii,

i prezentowal pewien szczególny typ

wojny gromadzila się artystyczna cy-

,,lwowskiej zuchowatości", a piosenkę

ganeria.

pamięć ludzi i narodów przez cale stulecia napędzają wielkie,

batiarską ,,propagowal świetnymi in-

Dlaczego kryli się pod pseudo-

często brutalne tryby polityki. Podobnie sztuka towarzysząca

terpretacjami i występami". Nie dziwi

nimem? Otóż podobno, jak można

codzienności, czyniąca ją odrobinę lepszą, latwiejszą do prze-

zatem, że jako jeden z pierwszych we

przeczytać w owym wstępie, ,,batiary

Lwowie myślal o stworzeniu kabare-

lwowskie patrzyly zbójem, że ich się

życia, uważana za ,,niską", przemija zazwyczaj bezpowrotnie.

wyśmiwa pu kabarytach, a już się na

tu. Oprócz niego bodaj najaktywniej

Trwają slynne dziela, te naprawdę wielkie i te wielkie tylko na

dzialal Henryk Zbierzchowski, który

serio rozwściekli slysząc, że to ma

być wydrukowane na fest. Ówczesna

pozór, które ludzą po wsze czasy.

jednak, przynajmniej w pierwszych

lwowska chanson candineile miala

latach, stawial na ,,import" wzorów

paryskich. Tymczasem Zagórski za

urok i walor dla przedmieścia, póki jej

w Londynie napisze, jak to kiedyś,

SLAWOMIR GOWIN

nie sprofanowali kafary z miasta".

,,kastalskie źródlo" kabaretu uważal

wlaśnie przy Sokola, muza...

Zdarza się jednak, że jakąś ulot-

lwowski folklor miejski, spontaniczną

No cóż, na pierwszy rzut oka

...,,Ty, Maniek! Stój" ­ rozkaże

ną wartość doceni uważny czlowiek.

twórczość przedmieść, organiczny

wygląda to na inteligencką legendę,

Malemu bękartowi:

Poświęci swój czas i talent, by utrwa-

humor batiara, który, jak napisal Wasy-

która miala podnieść atrakcyjność

,,Pisz do śmierci piosenki!

lić jej urok, przenieść w czasie ponad

lewski ,,śpiewać uczyl się od sąsiadów

zbioru jako dzielka wyklętego, na-

A szczególni o Lwowi!

pędzącymi wydarzeniami, które tępią

Ukraińców i od grajka wędrownego z

znaczonego groźbą kabaretowej

naszą wrażliwość na rzeczy male, a

Czech, i z malpowania kupletów wie-

(sic!) dintojry. Dużo bardziej prawdo-

cenne.

deńskich, i od siebie samego także".

podobne jest, że Rollauer, zarabia-

­ bierzmy pod uwagę, że dzia-

Lwów, choć nieźle wziąl w skórę

Zdaniem Zagórskiego to, co

jący na życie jako stateczny belfer w

lala także za sprawą uczącego tam

od polityki, mial szczęście do poetów

przywożono ze scenek warszawskich

gimnazjum, i nie zamierzający fachu

wówczas Zagórskiego.

i bardów, którzy nie obawiali się

wypadalo ubogo i konwencjonalnie w

porzucać, wolal się nie wystawiać

Adam Zagórski byl więc postacią

hańbić pióra flirtując z lekką muzą.

żywiolowym Lwowie, który sam w so-

na karcące spojrzenia przelożonych

na wskroś modernistyczną, arcyl-

Niektórych czcimy i pamiętamy, inni

bie byl swoistym kabaretem. Zbieral

i rodziców swoich wychowanków.

wowskim intelektualistą, który potrafil

zagubili się w pamięci, ale ich daw-

więc, spisywal i opracowywal wszyst-

Zagórskiemu w szkolnych murach

rzetelnie podchodzić do dziedzin po-

Adam Zagórski

na pracowitość i skrupulatność slużą

ko, co wpadlo mu w ucho, lub co pod-

od dawna bylo duszno, slyszano

dejmowanych zawodowo, nie uno-

nam do dziś, choć rzadko zdajemy

sunęli mu kamraci z odwiedzanych,

zresztą już nie raz jak publicznie

wane ręką autora zasililo panteon

sząc się przy tym z dętą i koryfejską

sobie z tego sprawę, i przywolujemy

czasem najmroczniejszych i najod-

śpiewal wiele z tekstów zamiesz-

niespelnionych.

miną wysoko nad lwowską ulicą.

ich z imienia.

leglejszych szynków i mordowni, w

czonych w ,,zbiorze Wędrownego",

Cóż więc czyni Zagórskiego

Jako syn Albina Zagórskiego,

Do tej konfraterni dobrych lwow-

których cieszyl się autorytetem nieco

bynajmniej nie pomijając najbardziej

bohaterem lwowskiej legendy? By

znanego we Lwowie architekta (i

skich duchów należy bez wątpienia

egzotycznego, uczonego swojaka.

obscenicznych fragmentów, których

to pojąć trzeba sięgnąć do waż-

powstańca styczniowego), prowa-

Adam Zagórski, któremu w 90. rocz-

Gromadzil te rymowane smakoly-

w druku publiczności oszczędzono.

nych dla niego lat poprzedzających

dzącego wiele inwestycji w mieście,

nicę śmierci należy się slowo na ga-

ki, jak pisze Wasylewski ,,z ambicją

W ciężkich latach wojennych

wybuch pierwszej wojny, które byly

Adam od dziecka chętnie przebywal

licyjskich lamach.

ulwowienia kabaretu".

ukazaly się ciekawe zbiorki piosenek

zarazem barwne i gorączkowe, nie-

w pobliżu podlegających ojcu brygad

Urodzil się w 1883 roku we Lwo-

Pierwszy lwowski kabaret powstal

żolnierskich także redagowane przez

pokojące i ekscytujące. Caly ferment

robotników budowlanych. W ówcze-

wie, a więc jego dzieciństwo i mlodość

w 1911 roku pod nazwą ,,Ul". Często

Zagórskiego. Zebrane w nich teksty

przelomu wieków niektórym zdawal

snym, gwaltownie rozbudowującym

przypadly na czas modernistycznego

zmieniali się jego glównodowodzący,

byly tyleż przezeń zaslyszane, co w

się pienić jak szampan, inni prze-

się Lwowie bylo to środowisko na-

dojrzewania miasta, które, przyjmując

wśród nich przez pewien czas byl tak-

wielu przypadkach gruntownie opra-

czuwali falę gwaltownych, acz ożyw-

dające ton na ulicach miasta, domi-

symbolicznie, rozpoczęlo się wraz

że Zagórski. W 1912 byl jednym z za-

cowywane, a niektóre podobno wy-

czych zmian, jeszcze inni wieszczyli

nujące w śródmiejskich szynkach,

z Powszechną Wystawą Krajową z

szly wprost spod jego pióra. W1915

apokalipsę. Nikt nie byl bez racji,

roku 1894. Zaledwie kilka lat mlodszy

roku oglosil ,,Polskie pieśni wojenne

a każdy szukal innych sposobów

od Leopolda Staffa, byl uczestnikiem

i piosenki obozowe", a rok później

wyrażania zbiorowych emocji. Glos

i beneficjentem tej intelektualnej in-

,,Żolnierskie piosenki obozowe. Zbio-

zabierali literaccy katastrofiści, ra-

kubacji, z której na przelomie stuleci

rek najnowszy".

dykalni rewolucjoniści czy polityczni

wylanialy się najwybitniejsze kręgi

,,Żolnierska muza to nie wy-

wizjonerzy. Dobre czasy dla kaba-

lwowskiej inteligencji. To ci ludzie po-

chowana w klasztorze panna, ma

retu, który pociągal artystyczną brać

budzali spoleczną i kulturalną energię

raczej w sobie coś z Szekspira, lubi

w calej Europie. Byl nie tylko formą

nie tylko Lwowa, ale calej wolnej Pol-

kontrasty. Sentyment rozprasza drwi-

rozrywki, ale swoistym przejawem

ski, która niebawem miala się odro-

nami ­ lzę osusza dowcipem" ­ pisal

kontestacji tamtych czasów. Mlo-

dzić.

w przedmowie i zapewne tę samą

de elity, czerpiąc ­ w największym

Ksztalcil się we lwowskich i kra-

miarę przykladal do muzy batiarskiej,

uproszczeniu ­ z kultury i obyczaju

kowskich gimnazjach, studiowal

którą z takimi honorami podejmowal

przedmieść, slumsów, ulic, szynków

filozofię we Lwowie i Berlinie, gdzie

na kabaretowych scenkach.

i zamtuzów, dostrzegaly świat w jego

poznano go jako wnikliwego badacza

U progu wolnej Polski, w 1920

wielobarwnej postaci, nie wybielając

wielu dziedzin nauki, a także aktyw-

roku ukazal się we Lwowie jeszcze

przy tym najbardziej ponurych od-

nego uczestnika życia studenckiego

jeden zbiór, który przypisuje się Za-

cieni. Opuszczano salony w prze-

i gorliwego konsumenta uciech fin de

górskiemu, zatytulowany ,,Piosenki

konaniu, że toczą się w nich ledwie

siecle u. Po studiach pracowal w VII

z przedmieścia z muzyką". W roz-

pozory życia, w otoczeniu udrapo-

Lwowskim Gimnazjum imienia Tade-

dzialach ,,Milość apasza", ,,Pieśni

wanym i przenikniętym hipokryzją.

usza Kościuszki przy ulicy Sokola. W

ponure", ,,Pieśni wesole" i ,,Lyczaków

Oprócz czystej ciekawości, potrzeby

końcu rzucil tę pracę i do końca życia

na wojnie" umieścil kilkanaście utwo-

kontaktu z czymś nieznanym, często

zajmowal się już tylko publicystyką.

rów powstalych w latach 1911­1920.

zakazanym, kierowalo nimi przeczu-

Byl zarówno świetnym satyrykiem jak

Dodano też nuty i choć muzycy dziś

cie, że jest to forma zdolna uczynić

wytrawnym krytykiem, wrażliwym tlu-

bardzo na nie narzekają, to zbiorki

sztukę prawdziwie egalitarną. Czy

maczem i zdolnym scenarzystą. Pisal

zrodzone z pasji Zagórskiego są cen-

się te nadzieje spelnily ­ to już temat

na scenę, estradę, dla filmu, tworzyl

nymi zabytkami, bez których znane

do calkiem innych rozważań.

wlasne oryginalne dziela i znakomicie

nam dzieje piosenki lwowskiej bylyby

Adam Zagórski mial, by tak rzec,

recenzowal wspólczesną literaturę.

nieporównanie uboższe.

organizm szczególnie podatny na ka-

Jego teksty można bylo spotkać nie-

Sam podpisal się bodaj pod jed-

baretowe mikroby i zostawil w dzie-

mal we wszystkich pismach popular-

nym tekstem, który każdy leofil zna

jach lwowskiego obyczaju niezatarte

nych i w najpoważniejszych czasopi-

doskonale. Ilekroć więc uslyszymy

ślady swojej obecności. W szkicu

smach krytycznych. W latach 20. XX

albo zanucimy historyjkę o ulanie,

,,Mój Lwów" Józef Wittlin, niby to tlu-

wieku, jak wielu innych ludzi kultury,

lożycieli ważnego kabaretu ,,Wesola

który ,,na Wysokim Zamku siedzial z

macząc się z wlasnego zamilowania

gwarne, rozgadane i rozśpiewane.

wyjechal do Warszawy, gdzie oprócz

Jama". Również w tym roku ukazala

mamką" lub, wedle innej wersji, ,,zy

do lwowskiej pieśni batiarsko-krymi-

Murarze uchodzili za plebejską elitę,

pisania kierowal teatrami, reżysero-

się osobliwa książeczka: ,,Śpiewają-

swuju kuchanku", pamiętajmy, że te

nalnej, pisal: ,,w pierwszych latach

latwiej znajdowali pracę i zarabiali

wal filmy, angażowal się w organiza-

ce przedmieście. Piosenki, wiersze,

slowa, brzmiące jakby wprost z lwow-

mojego kochanego [XX] wieku ­ w

dużo lepiej niż inni robotnicy, przez

cję kinematografii. Mial wiele talentów

melodie". Zawierala wstęp podpisany

skiego szynku wybiegly, zostawil nam

gimnazjum przy ulicy Sokola ­ mia-

co stać ich bylo na alkohol i rozryw-

i ogromną wiedzę, rosnący autorytet

przez Stefana Wędrownego i 29 ba-

wyrafinowany intelektualista ze Lwo-

lem zaszczyt być uczniem Adama

ki. To przede wszystkim oni tworzyli

i wszelkie atuty, by wyraźnie i trwale

tiarskich piosenek. Sklad glówny byl

wa. Autor dziesiątek dziel doprawdy

Zagórskiego, największego w Polsce

lwowski folklor tamtego czasu, mieli

zapisać się w dziejach polskiego slo-

w księgarni Karola Juffego.

mądrych i wytwornych, które jednak

znawcy literatury i muzyki tego ga-

wlasnych idoli ­ silaczy, spryciarzy,

wa. Jednak w wieku zaledwie 46 lat

,,Wędrowny" to rzecz jasna pseu-

duszą się w bibliotecznym kurzu i nie

tunku".

oryginalów i świrków wszelkiej maści,

pokonala go choroba. Zmarl w War-

donim. Wstęp napisali, zapewne w

dzielą szczęśliwego losu z tą plochą,

Warto  tu  przypomnieć,  że

którzy wiedli swoje legendarne żywo-

szawie, w sierpniu 1929 roku, a jego

dużej mierze pospolu, prawdziwi au-

acz nieśmiertelną śpiewką, hulającą

uczniem tego gimnazjum byl również

ty opiewane w pospolitych plotkach,

dzielo rozproszone i nie uporządko-

torzy tego wyboru ­ Adam Zagórski

wciąż po batiarskich pacalychach.

Marian Hemar. Jeśli więc po latach,

anegdotach i piosenkach pisanych