23
www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 30 lipca15 sierpnia 2019 nr 14 (330)
Adam Marie tragiczna historia lwowskiego kolejarza
Tyśmienicy pobity oddzial husarzy,
zamiast zaatakować miasto i roz-
Opisując represje z lat pierwszej sowieckiej okupacji przywolujemy zazwyczaj falę brutalnych morderstw
pędzić garstkę Polaków, nakazal
odwrót do Tlumacza.
bezpośrednio po 17 września 1939 r., masowe deportacje z lutego 1940 r, czy też likwidację więzień w czerwcu
Wróćmy jednak do Stanislawo-
1941 r. Sowiecki terror mial też jednak zupelnie inne oblicze nie tak spektakularne, ale znacznie bardziej
wa. Panowala tam euforia zwycię-
stwa, którą wspaniale opisal nasz
niebezpieczne i pochlaniające zdecydowanie więcej ofiar. Przykladem tego ,,codziennego" terroru są losy
,,germanofil":
lwowskiego kolejarza inżyniera Adama Marie zamęczonego podczas śledztwa prowadzonego przez NKWD.
Pan Kajetan Horodyski i jego
egzaltowani zwolennicy chcieli na-
zatrzymań, ulatwiana poprzez naiw-
ADAM KACZYŃSKI
tychmiast zwolnić wszystkich nie-
ność samych aresztowanych, którzy
mieckich urzędników, pomimo, iż
nie zdając sobie sprawy z metod
Teczka osobowa 34665
starosta i komisarze okręgowi uciekli
Archiwum SBU obwodu lwow-
dzialania NKWD praktycznie od razu
w Karpaty, a inni urzędnicy pochowali
skiego. Sprawa osobowa o sygna-
podawali nazwiska i adresy swoich
się po swoich domach. Pan Tadeusz
turze 34665. Tysiące podobnych
znajomych. W toku wielomiesięcz-
Beńkowski, adwokat, napiwszy się
do dziś dnia czekają na zbadanie
nego śledztwa aresztowani kolejarze
wina, krzyczal: ,,Gdzie gilotyna!". Pan
przez historyków. Opis standardowy,
przyznawali się, iż podczas spotkań
adwokat Krechowiecki pobiegl do
pierwsza strona również wg. sza-
w prywatnych mieszkaniach omawiali
apteki i tam wszystkie malowane orly
blonu: Marie Adam syn Franciszka,
sposoby przeprowadzenia dywersji
austriackie palaszem porąbal.
ur. 1887 r., inżynier, ostatnie miej-
podczas ewentualnego odwrotu Armii
Ludzie zdzierali dwuglowe orly
sce pracy zastępca naczelnika
Czerwonej. Celem jednej z nich miala
austriackie z urzędów i palili je na
parowozowni w Radomiu, obecnie
być pompa wodna na stacji w Kra-
Rynku. Niektórzy powkladali na sie-
bezrobotny, zamieszkaly przy ulicy
snem, wylączenie której unierucho-
bie stare polskie, zjedzone przez
Nabielaka 26 m 2. Aresztowano dnia
miloby ruch parowozów na kierunku
mole, mundury. Uformowano gwardię
3 marca 1940 na mocy artykulu 54
kijowskim. Pytany przez czekistów
narodową, do której zapisalo się 400
paragraf 4,10 i 11 Kodeksu Karne-
o motywy swojego dzialania Adam
osób. Obrano nowych urzędników
go ZSRR. Umieścić w więzieniu nr
r. zostal powolany do slużby w CK
nych na nie tak dawnych przecież
Marie zeznal: ,,Jestem Polakiem,
okręgowych, w tym hiperaktywnego
1. Na kolejnych kartach protokól z
Armii, jednakże ze względu na pro-
dzialaniach organizacji strzeleckich
patriotą swojej ojczyzny, jestem jej
Kajetana Horodyskiego, barona Ro-
blemy zdrowotne zwolniono go już
spiskujących przeciwko zaborcom.
przesluchania wstępnego. Prowa-
wierny i sądzę, iż Polska powinna
cha Czechowicza z Pulagiczów i Ta-
po dwóch miesiącach. Do wojska
Brak doświadczenia skutkowal two-
dzący je czekista zaznaczyl: ,,Zna
obowiązkowo istnieć jako samodziel-
deusza Myslowskiego z Zubrca.
zostal ponownie zmobilizowany w
rzeniem niezwykle rozbudowanych
polski i niemiecki, ukraiński i rosyjski
ne państwo. Upadek Polski przyjąlem
Następnego dnia na cmentarzu
1916 r. jako szeregowy. Początkowo
siatek wywodzących się z dotychcza-
slabo. Przesluchanie prowadzono
z wielkim bólem, ale uważalem iż jest
miejskim uroczyście pogrzebano pol-
pracowal w kancelarii garnizonowej
sowych kręgów zawodowych i towa-
po rosyjsku ze slownikiem". Na 24
to zjawisko czasowe, a Polska znowu
skiego dragona. A dzień później, ze
na Morawach, następnie udalo mu
rzyskich. Prawdziwą plagą pierwszej
stronie sprawy zaczyna się kolejny
powstanie. Dowodem bylo dla mnie
wszystkimi honorami, zlożono obok
się zalatwić przeniesienie do pracy
konspiracji bylo gadulstwo i mająca
protokól przesluchania z 25 marca
istnienie we Francji polskiego rządu
austriackich huzarów.
biurowej w austriackiej komendzie
na celu podniesienie wlasnego auto-
1940 r. Adnotacja czekisty ,,Rozpo-
oraz to że Francja przy wsparciu An-
Ogólnie w mieście panowal spo-
uzupelnień we Lwowie. Po upadku
rytetu chęć pokazania się choćby
częto o 2.20 w nocy"... Kolejne prze-
glii kontynuuje wojnę z Niemcami za
kój. Panowie utworzyli Radę, gdzie
Austrii i zrzuceniu munduru rozpo-
wśród bliskich znajomych. Do rzad-
sluchanie po kilku dniach. Adnotacja
odrodzenie Polski. Przebywanie Armii
wiele mówiono o organizacji korpu-
cząl prace na lwowskiej kolei. Rozka-
kości nie należaly przypadki, gdy
,,Rozpoczęto o 23.50,[...] przerwa-
Czerwonej i wladzy sowieckiej na te-
su wojskowego, a jeszcze więcej
zem mobilizacyjnym 1 stycznia 1919
o polityce i planach ewentualnych
no o 5.00". Sukces przyznal się,
rytorium zachodniej Ukrainy również
popijano.
powolany do Wojska Polskiego jako
dzialań rozmawiano w knajpach i ka-
iż należal do antyradzieckiej polskiej
uważalem za czasowe....".
inżynier ds. budowy pociągów pan-
Austriacy wracają
cernych we lwowskich warsztatach
Tymczasem wojska cesarskie
kolejowych. W stopniu porucznika
szykowaly kontratak. Przede wszyst-
slużyl do 1921 r., kiedy to ostatecznie
kim odwolano dowódcę korpusu re-
odszedl co cywila. W latach 1921
zerwowego księcia Hohenlohe, któ-
1925 pracowal jako kierownik ruchu
remu nie przebaczono haniebnego
parowozów węzla kolejowego przy
poddania Lwowa. Zastąpil go bardziej
Dworcu Glównym. W 1925 r. prze-
aktywny hrabia Maksymilian Merfeld
szedl do pracy administracyjnej we
byly posel w Sankt Petersburgu.
Lwowskiej Dyrekcji Kolejowej po-
Rzecz w tym, że 2 czerwca do Galicji
czątkowo jako referent, a następnie
weszla, jako sojusznik Napoleona,
kierownik wydzialu parowozowego.
Rosja. Z Austriakami Rosjanie pra-
W 1936 r. zostal skierowany do pracy
wie nie walczyli, jedynie na wszelki
w Radomiu, gdzie objąl stanowisko
sposób przeszkadzali Polakom i zaj-
zastępcy dyrektora parowozowni.
mowali większe miasta, by nie do-
We wrześniu 1939 r. kierowal ewaku-
puścić tam wojsk Poniatowskiego.
acją sprzętu i personelu na wschód.
wiarniach. Niestety coś, co uchodzilo
organizacji... Kolejne stronice zawie-
W rezultacie śledztwa i obszer-
Do koordynacji wspólnych dzialań z
Po agresji sowieckiej przedostal się
na sucho w przypadku sypiącej się
rają zeznania innych aresztowanych
nych zeznań kolejnych zatrzyma-
Rosjanami doświadczenia Merfelda
do Lwowa i zamieszkal w rodzinnym
CK Monarchii, w warunkach sowiec-
osób wszyscy mówią szczerze jak
nych spośród znajomych Adama
okazaly się bardzo pomocne.
mieszkaniu. W pierwszych miesią-
kich okazalo się zgubne i tragiczne
bylo. Teoretycznie nie mają się czego
Marie aresztowano kilkanaście
W polowie lipca korpus rezer-
cach okupacji staral się uzyskać
w skutkach. Kolejne ,,organizacje"
obawiać. Rzekoma organizacja nie
osób. W aktach sprawy przewijają
wowy powrócil z Bukowiny i posunąl
pracę na kolei, jednakże okazalo się
wpadaly jedna po drugiej. Dotyczylo
wyszla poza fazę planowania ot po
się nazwiska Kazimierza Teśniaka,
się aż do Tyśmienicy. W boju kawa-
to niemożliwe. Podobnie jak tysiące
to zarówno siatek tworzonych przez
prostu rozmowy kilku kolegów bez-
Mariana i Mieczyslawa Piszczek, Sta-
lerii pod Podpieczarami Austriacy
innych urzędników pozostal bez źró-
,,profesjonalnych" wojskowych, jak
robotnych kolejarzy, którzy spotykali
nislawa Baszy, Mieczyslawa Pracz-
rozbili oddzial polski. Wielu trafilo do
dla utrzymania. W zaistnialej sytuacji
i też oddolnych ruchów zakladanych
się u siebie w mieszkaniach... Strona
kowskiego oraz Henryka Szopińskie-
niewoli, w tym Kajetan Horodyski. W
inż. Adami Marie zachowal się tak jak
przez cywilów.
117. Sprawka ,,Z powodu zapalenia
go. Los większości z nich pozostaje
tym czasie w Stanislawowie stacjo-
większość lwowskiej elity zacząl
O spiskowaniu przez bylych
mięśnia sercowego od dnia 1 paź-
nieznany. Wiadomo jedynie, iż Henryk
nowala eskadra strzelców Księstwa
konspirować.
kolejarzy doniesiono czekistom na
dziernika 1940 r. przebywa w szpitalu
Szopiński za spiskowanie przeciwko
Warszawskiego pod dowództwem
początku marca 1940 r. Reakcja
więzienia nr 1. Materialy wylączyć z
wladzy sowieckiej zostal skazany na
majora Norberta Obucha. Pod ko-
byla blyskawiczna seria szybkich
ogólnego śledztwa". Strona 121: De-
śmierć. Wyrok wykonano 28 marca
Konspiracja
niec miesiąca opuścili oni miasto
cyzja o umorzeniu śledztwa. Powód
1941 r. Najprawdopodobniej spoczy-
za ,,pierwszego sowieta"
bez walki i odeszli w stronę Stryja.
Pierwsze miesiące po upadku
śmierć podejrzanego na skutek
wa w podkijowskiej Bykowni.
Tymczasem losy wojny waży-
państwa polskiego minęly we Lwo-
ostrego zapalenia pluc.
ly się nie w Galicji. W czasie, gdy
wie w atmosferze ogólnego przy-
Epilog
niewielkie oddzialy przeciwników
gnębienia, ale też i wyczekiwania na
W 1996 r. sprawa Adama Marie
Kim byl Adam Marie?
ścieraly się kolo Dniestru, Napoleon
odmianę losu. Niejednoznaczna po-
Ojciec naszego bohatera
w ramach procesu rehabilitacji ofiar
rozgromil glówne sily austriackie pod
stawa sowietów oraz bieg wydarzeń
Franciszek Marie byl inżynierem
okresu stalinowskiego zostala wydo-
Wagram. 14 października 1809 roku
na arenie międzynarodowej dawaly
kolejowym ze Lwowa. W 1891 r.
byta z archiwum i poddana ponownej
podpisano uklad pokojowy w Schön-
nadzieję na to, iż najazd ze wschodu
w związku z awansem ojca cala
analizie. Postanowieniem wojskowe-
brunn, zgodnie z którym teren Księ-
jest jedynie zjawiskiem czasowym.
rodzina przeprowadzila się do Kra-
go prokuratora Zachodniego Regionu
stwa Warszawskiego zwiększyl się
Z zapalem przystępowano do orga-
kowa, gdzie mlody Adam ukończyl
Ukrainy O.G. Atamaniuka z listopada
prawie dwukrotnie. Rosji przypadly
nizowania podziemnych organizacji.
szkolę realną. W 1909 r. w związku
1996 r. Adama Marie uznano za
okręgi Tarnopolski i Zaleszczycki. Na
Dawni koledzy pozbawieni zajęcia
z kolejnymi awansami ojca rodzi-
slusznie aresztowanego i odmówio-
żądanie cara Austriacy zmuszeni byli
i źródel utrzymania rzucali się w
na Marie wrócila do Lwowa, gdzie
no mu prawa do rehabilitacji. Jako
rozebrać fortyfikacje Stanislawowa,
romantyczny wir tworzenia konspi-
nasz bohater wstąpil na politechnikę
argumentu użyto faktu, iż podejrzany
aby pozbawić go statusu przygra-
racyjnych organizacji, wzorowa-
i uzyskal stopień inżyniera. W 1911
przyznal się do winy...
nicznej twierdzy.
