28

Z pamiętnika podróżnika

30 lipca­15 sierpnia 2019 nr 14 (330) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Klasztory rzymskokatolickie na wschodzie

Rzeczypospolitej ­ dominikanie  (cz.II)

Tym razem zatrzymamy się na spuściźnie zakonu braci kaznodziejów na tere-

nach Zachodniego Podola, w graniach obecnego obw. tarnopolskiego.

są trzy pociski, wmurowane w fasa-

DMYTRO ANTONIUK

dzie kościola. Prawdopodobnie są

tekst i zdjęcia

pamiątką po ostrzale w czasie I woj-

Magiczny Czerwonogród

ny światowej. Pamiętajmy, by zwie-

(Czerwone, Czerwonograd) w kotlinie

dzić również ruiny zamku, leżące

rzeki Dżuryn z romantycznymi ruinami

poza kościolem. Część prawej wieży

zamku-palacu Ponińskich zachowuje

zawalila się w 2013 roku. Obawiam

­ jeżeli tak można określić ­ również

się, że wraz z sasiednią wieżą niedlu-

kościól klasztoru oo. dominikanów.

go już postoi. Wladze są wobec tego

Jak podają źródla, klasztor po-

zabytku calkowicie bezczynne, sami

wstal już w 1331 roku dzięki stara-

zaś mieszkańcy przyśpieszają dewa-

niom książęcego rodu Koriatowiczów.

stację, bo, jak twierdzą ,,może kogoś

Później byl wielokrotnie niszczony

pokaleczyć".

przez Moldawian, kozaków i Turków,

ale za każdym razem odradzal się z

Nie przesadzając, jedną z naj-

popiolów. Kościól pw. Wniebowzięcia

bardziej malowniczych miejscowości

NMP, który oglądamy dziś, pochodzi

Podola jest Jazlowiec. Można tu

z roku 1615 i posiada rysy gotyckie i

dotrzeć od strony Buczacza, lub też

renesansowe. Ufundowali go Lisieccy

bardzo malowniczą drogą od Tluste-

i starosta czerwonogródzki Konstan-

go przez Koszylowce i Nowosiólki.

ty Ryczyński. Po stu latach świątynię

Trasa przez Buczacz ma tę zaletę, że

gruntownie przebudowal Kazimierz

można w nim zobaczyć unikatowy ra-

Ryczyński i, prawdopodobnie, wów-

tusz, zamek, kościól i klasztor bazy-

czas uzyskala zdobnictwo barokowe:

lianów. Gdyby nawet w Jazlowcu nie

Ruiny kościola dominikanów w Jazlowcu

freski i oltarz glówny z kopią obrazu

bylo licznych zabytków, warto byloby

kryptach kościola spocząl jego syn

Matki Bożej Częstochowskiej.

jednak tu wstąpić, aby zobaczyć,

polowie XIX wieku świątynia zostala

zytora epoki Renesansu, stojący pod

­ starosta śniatyński Piotr Potocki,

Nie wiadomo, czy klasztor zostal

prawie karpackie, strome i porosle

ozdobiona nowymi freskami i dobu-

chórem. Przypuszcza się wprawdzie,

pierwszy mąż Eufrozyny Stanislaw-

skasowany przez Austriaków i czy

lasem zbocza wąwozu rzeki Jazlow-

dowano czwartą kondygnację ­ w

że jest to pochówek syna kompozy-

skiej, fundatorki dominikańskiego

oo. dominikanie dotrwali tu do 1945

czyk i malownicze ląki na szczytach

stylu romantyzmu ­ do już wysokiej

tora, również Mikolaja.

kościola w Czernelicy. Spoczęli obok

roku, kiedy to wlaśnie w tym roku

pagórków nad miasteczkiem.

wieży.

niego również inni czlonkowie rodu.

Po wojnie (w 1943 roku bande-

Swoje miejskie przywileje Zloty

W dokumentach czytamy o na-

rowcy zamordowali proboszcza ks.

Potok zawdzięcza staroście kamie-

jeździe Tatarów i Turków na Zloty

Andrzeja Kraśnickiego) kościól za-

nieckiemu Stefanowi Potockiemu,

Potok w 1620 roku, w czasie którego

mknięto i umieszczono w nim maga-

który w 1608 roku ufundowal tu drew-

zabity zostal przeor zakonu i wikary

zyn alkoholu. Po jakimś czasie zaby-

nianą świątynie pw. Narodzin NMP i

generalny prowincji ruskiej zakonu o.

tek opuszczono i niszczeje do dziś.

pierwszego męczennika św. Szcze-

Zachariasz. Rok 1675 podaje infor-

Zawalil się dach i sklepienie, ocalalo

pana oraz klasztor dominikanów przy

mację o wzięciu do niewoli tatarskiej

jedynie prezbiterium. Kościól jest

kościele. To wlaśnie ten magnat, gdy

podprzeora o. Jacka Trzaski. Jest

tak potężny, że nawet sąsiadujące z

otrzymal po bracie, kalwiniście Janie

rzeczą oczywistą, że zakonnicy mu-

nim ss. niepokalanki nie są w stanie

Potockim, miejscowość Paniowce

sieli w jakiś sposób bronić się przed

podźwignąć go z ruin. Oczyszczono

pod Kamieńcem, wypędzil stamtąd

tymi najazdami, mieli więc posiadali

jedynie część oltarzową i umieszczo-

wszystkich protestantów, a ich księgi

niewielki arsenal broni palnej. Nie

no w niej kilka ikon. Zachowaly się

spalil na rynku. On też wybudowal

pomoglo to im jednak w czasie ob-

resztki fresków: postać Chrystusa na

w Zlotym Potoku stojący do dziś za-

lężenia Zlotego Potoku przez wojska

luku tęczy, któremu jakiś barbarzyń-

mek. Starosta przeżyl burzliwe życie,

Bogdana Chmielnickiego ­ kozacy

ca strzelil prosto w oblicze. Zacho-

przez trzy lata nawet byl w niewoli

splądrowali kościól.

waly się kamienne rzeźbione portale

tureckiej i zmarl w 1631 roku. Po-

Podominikański kościól w Czerwonogrodzie

W 1590 roku Mikolaj Jazlowiecki

kościól zostal zniszczony przez bo-

zbudowal dla zakonu dominikanów

jówki UPA. Mialo to miejsce 2 lutego,

murowany kościól pw. Wniebowstą-

gdy w świątyni schronili się Polacy,

pienia NMP. Polscy badacze jednak

którzy już byli przygotowani do wy-

twierdzą, że dominikanie osiedli tu

jazdu na Zachód. Nie powstrzymalo

dopiero w 1639 roku ­ o tym konwen-

to Ukraińców i zamordowali tu okolo

cie, pomimo potężnych rozmiarów

60 osób, kościól zaś spalili. Do dziś

kościola, wiadomo niewiele. Praw-

zachowala się ta tragiczna ruina bez

dopodobnie zakonnicy, jak i reszta

dachu, ale jeszcze z ocalalym skle-

mieszkańców miejscowości, szczę-

pieniem i chórem. Na luku tęczowym

śliwie przeżyli oblężenie kozackie

­ pozostalości fresku z Matką Boską,

w 1648 roku, ale nie wiadomo, co

ale reszta ścian pokryta już wspól-

czesnymi graffiti i napisami z okresu

stalo się z nimi pod koniec tego stu-

sowieckiego. Najbardziej zapada

lecia, gdy Jazlowiec podbily wojska

w pamięci ,,drzewo genealogiczne"

osmańskie. Na pewno, w czasie tej

największych zespolów rockowych w

okupacji klasztor nie dzialal, bo o

bocznej kaplicy.

powrocie zakonnikków wspomina się

Od 2005 roku przy kościele

dopiero w 1717 roku. Ale tym razem

funkcjonowal ,,klasztor" Ukraińskiej

ich dzialalność też nie trwala dlugo,

Prawoslawnej Cerkwi Autokefalicz-

bo już w 1788 roku Austriacy klasztor

nej, skladający się z jednego, na

skasowali i zamienili go na magazyn

pól obląkanego ,,zakonnika", który

wojskowy, kościól zaś stal zamknięty.

Freski w kościele w Zlotym Potoku

opowiadal o egipskich piramidach

Zakonnicy wprawdzie powrócili tu w

pod Czerwonogrodem i inne podob-

1828 roku, ale najbardziej prawdopo-

renesansowe i skromny kominek w

Wdowa po Stefanie Potockim,

chowano go w ufundowanym przez

ne bzdury. Na szczęście już go tam

dobne, że świątynię po prostu prze-

zakrystii. Najbardziej interesujące są

Maria Amalia Mohyla (kuzynka Piotra

niego dominikańskim kościele. Jego

nie ma. Na cześć pomordowanych tu

kazano wiernym, dominikanie zaś z

tu graffiti na drugiej kondygnacji wie-

Mohyly) uczynila dotację na budowę

trumnę zdobily srebrne lichtarze i ha-

Polaków wystawiono obok świątyni

Czortkowa od czasu do czasu tu do-

ży oraz nagrobek Mikolaja Gomulki ­

kamiennego gotyckiego kościola dla

ftowana srebrem chorągiew. Bylo tez

skromny krzyż. Spod niego widoczne

jeżdżali i odprawiali nabożeństwa. W

najwybitniejszego polskiego kompo-

dominikanów, którego budowę ukoń-

epitafium po lacinie. Oprócz niego w