14

Wspomnienia

30 sierpnia­16 września 2019 nr 15­16 (331­332) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Pamięci Andrzeja Chlipalskiego

15 sierpnia br. zmarl w Krakowie Andrzej Chlipalski, zalożyciel kwartalnika Cracovia Leopolis i jego redaktor naczelny do 2017 roku. Urodzil się we

Lwowie 10 maja 1931 roku. W 1989 roku byl jednym z pierwszych zalożycieli Krakowskiego Oddzialu Towarzystwa Milośników Lwowa i Kresów

Poludniowo-Wschodnich, zostal też zastępcą prezesa zarządu i czlonkiem Zarządu Glównego TMLiKPW z siedzibą we Wroclawiu. Cala swą ak-

tywność skupil na pracy na rzecz utrwalania pamięci o swym ukochanym mieście Lwowie. Byl pomyslodawcą i wspólrealizatorem licznych inicjatyw

naukowych, wystawienniczych a nawet artystycznych realizowanych w ramach TMLiKPW. Jego najważniejszym osiągnięciem byl jednak kwartalnik

Cracovia Leopolis, który wymyślil od początku do końca. Andrzej Chlipalski zostal pochowany 23 sierpnia na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.

na Szewskiej, obok mieszkania na-

ku w szkolach nie uczono

Poniżej publikujemy wy-

szej czlonkini, pani Teresy Wilkowej

tego języka.

wiad z ANDRZEJEM CHLI-

de domo Kondolewicz, siostrzenicy

Poradzono mi drogą prywatną pa-

PALSKIM, który przeprowa-

Szczepcia. To byly takie kameralne

nią Adelę Duninową ze Lwowa, choć

dzil JANUSZ M. PALUCH.

spotkania. O tych sprawach pisaliśmy

byla rodem ziemianką zza Zbrucza.

Material ukazal się w nr (87)

już na lamach Cracovia Leopolis.

Świetnie znala kilka języków i uczyla

2017 kwartalnika Cracovia

ich. Zacząlem więc uczęszczać do

Ale skąd się takie grupy

Leopolis.

niej na lekcje, które odbywaly się w

spotkaniowe braly?

To byli przeważnie znajomi lwo-

ponurych izdebkach na dole gmachu

Mieszkasz w tych ,,kra-

wiacy, którzy ściągali swoich znajo-

Muzeum Czartoryskich, na rogu ulic

kowskich  stronach"  od

mych i krewnych, i tak powiększala

Pijarskiej i św. Jana. Po pewnym cza-

1944 roku. Czy pamiętasz,

się ta grupa.

sie dolączyl do nas okresowo ksiądz z

jak przyjmowano was, ludzi

pobliskiego kościola św. Floriana, Ka-

Czy to byly już spotkania

wypędzonych z Kresów, po-

rol Wojtyla, który pisal pracę naukową

tematyczne, z prelekcjami?

zbawionych niemal z dnia

Na początku byly to spontaniczne

i potrzebowal pomocy językowej w

na dzień dorobku życia? W

spotkania, podczas których opowia-

angielskiej i francuskiej literaturze.

końcu niewielu udalo się

daliśmy sobie nawzajem a to wlasne

Ja pozostawalem na jego lekcjach

wywieźć ze sobą meble, wy-

historie albo relacje z wyjazdów do

jako ,,przyzwoitka". Po lekcji księdza

posażenie domów, książek

Lwowa, a to znowu jakieś tematy,

odbywala się zawsze pyszna kolacja,

etc. Nie ukrywam, że z relacji

które nas zajmowaly. W końcu za-

przygotowywana przez panią Wisię,

pisemnych i ustnych nie wy-

częliśmy do tych spotkań podchodzić

czyli Jadwigę Horodyską, znakomitą

gląda to korzystnie dla krako-

poważniej i wreszcie nadszedl czas,

artystkę-rzeźbiarkę, siostrzenicę pani

wian, którzy z uprzedzeniami

że postanowiliśmy je sformalizować i

Adzi Duninowej, i jej wspólmieszkan-

i chlodem, z moralnego przy-

wzbogacać także różnymi imprezami.

kę. Ksiądz mówil do pani Wisi żarto-

musu, przyjmowali ekspa-

bliwie: la cuoca (kucharka). Na te ko-

Co bylo pierwsze?

triantów... Powodowalo to,

Pierwsza, w 1994 r., byla wystawa

lacje przychodzilo coraz więcej osób,

że niektórzy kresowianie, je-

książek zatytulowana ,,Lwów i Kresy

glównie z wyższych sfer, w większo-

śli tylko mogli i nadarzyla się

Poludniowo-Wschodnie w kolekcjach

ści z naszych, wschodnich stron.

im korzystna sytuacja, ucie-

zbieraczy lwowskich". Skorzystali-

W tamtym czasie pojawila się w

kali czym prędzej z Krakowa,

śmy wtedy z książek zgromadzonych

Krakowie, przybyla z Rumunii, bra-

najchętniej do Wroclawia.

w Bibliotece Jagiellońskiej. Podczas

tanica pani Horodyskiej, Kinga, dla

Przyjechaliśmy ze Lwowa do

naszego zebrania zalożycielskiego w

swoich ­ Kinia. Rodzina pochodzila

Wieliczki jeszcze podczas okupacji

1989 r. wyglosilem referat programo-

z powiatu czortkowskiego, a po wy-

niemieckiej. Rzeczywiście nie za-

Andrzej Chlipalski

wy naszego Towarzystwa. Zakreśli-

buchu wojny i wejściu sowietów jej

wsze bylo milo. Mnie na szczęście

go oddzialu, poznalem dziesiątki lwo-

wspomnialem o wstąpieniu na wy-

lem w nim ramy programu, czym bę-

ojciec zostal zabrany i zamordowa-

nie dotknęly te różne przykrości, bo

wiaków, tarnopolan, stanislawowian

dzial architektury na Politechnice

dziemy się zajmowali i co w Krakowie

ny. Wtedy razem z matką uciekly do

zajechaliśmy do bliskiej i kochanej

oraz wolynian. Aktywnym czlonkiem

Krakowskiej. Studiowalem w latach

będziemy robić.

Rumunii. Tam Kinia zaczęla chodzić

cioci, Stasi Smrokowskiej. Mialem

w naszym towarzystwie byl wów-

1949­1955 i jeszcze przed dyplomem

W ten sposób wszedlem więc

do szkoly, ale matka niespodziewa-

13 lat. Przez dwa lata chodzilem do

czas Janusz Orkisz. Prowadzil na-

związalem się z powstającym wtedy

na drogę dzialalności organizacyjno-

nie umarla. Kinią zaopiekowala się

szkoly w Wieliczce, a potem już w

sze zebrania bardzo profesjonalnie.

w Krakowie oddzialem warszawskie-

twórczej. Przez następne lata ­ do

wtedy protektorka szkoly, księżna

Krakowie do Gimnazjum i Liceum

Zaproponowal wtedy kandydaturę

go Biura Projektów Slużby Zdrowia.

czasu calkowitego poświęcenia się

Carragea, wywodząca się z rodu

im. Jana III Sobieskiego. Po trzech

prof. Jerzego Kowalczuka na preze-

Przez wiele lat zaprojektowalem ­ w

redakcji kwartalnika Cracovia Le-

niegdysiejszych cesarzy bizantyń-

latach, w 1949 roku, byla matura, a

sa naszego Towarzystwa. Sam nie

większości na Śląsku ­ szpitale, przy-

opolis (byly to więc lata 1989­1995)

skich. Kiedy, po II wojnie światowej,

potem studia architektoniczne na Po-

chcial kandydować. W takiej sytuacji

chodnie, ośrodki rehabilitacji. Niestety

­ wspóltworzylem lub tworzylem

komunistyczne wladze Rumunii na-

litechnice Krakowskiej.

prof. Kowalczuk zostal wybrany na

te najważniejsze ­ krakowski szpital

najrozmaitsze przedsięwzięcia i im-

kazaly wszystkim obcokrajowcom

We Lwowie zostalo twoje

pierwszego prezesa Oddzialu Kra-

wojewódzki w Wieliczce i pawilony

prezy związane ze Lwowem, jego

opuścić ten kraj, Kinia też musiala

dotychczasowe środowisko

kowskiego TMLiKPW, a ja zostalem

Akademii Medycznej ­ nie doszly

historią i kulturą, ale także z calą

wyjechać. I w ten sposób ­ po palacu

koleżeńskie, ale tu zyskaleś

wiceprezesem. Wspólpraca naszego

do skutku, bo wtedy nastąpil upadek

Malopolską Wschodnią.

w Bukareszcie (gdzie tańczyla nawet

nowe, ze szkoly średniej i ze

Oddzialu z Zarządem Glównym byla

tego typu inwestycji, pozostaly mi

z królem) znalazla się w Krakowie,

Jakie najważniejsze inno-

studiów.

wtedy bardzo intensywna. Kiedy

do dziś stosy papieru. Nie mogę nie

w strasznym mieszkaniu ciotek. Ko-

Teoretycznie tak, ale co zabaw-

wacje organizacyjne wpro-

we Wroclawiu prezesem ZG zostala

wspomnieć, że w latach 1984­1988

nieczne wtedy okazalo się zapisanie

ne, przyjaciela towarzyszącego mi

wadzaleś?

pani Danuta Nespiak, mnie uczynio-

jeździlem siedmiokrotnie na dele-

Byly to różne pomysly, które

Kini do szkoly z internatem ss. Ur-

przez większość życia ­ Bogdana

no również wiceprezesem. Szybko

gacje do Syrii, gdzie pomagalem w

staraliśmy się realizować. Jednym

szulanek na ulicy Starowiślnej. Zdala

Michalskiego, poznalem... w schro-

zrezygnowalem z tej funkcji. Ale to

projektowaniu szpitali. Potem jeszcze

z ciekawszych bylo stworzenie Kól,

tam z czasem maturę i z powrotem

nie, w piwnicach klasztoru oo. Refor-

wtedy wystąpilem z propozycją po-

przez parę lat pracowaliśmy z Alkiem

które skupialy dawnych mieszkańców

zamieszkala u pani Wisi Horodyskiej,

matów w Wieliczce, bo tam ukryliśmy

wolania do życia Instytutu Polskiego

Chodakiem oraz gronem inżynierów

Stanislawowa, Zloczowa, Tarnopola,

która ­ po niemalych trudach wysta-

się ­ jak setki wieliczan ­ w nocy, gdy

Dziedzictwa Historii i Kultury Kresów

i techników, nasze nowe biuro na-

Sambora etc. Z biegiem lat te kola się

rala się o dodatkowy pokój. Kinia

sowieci wypierali Niemców z tych

Wschodnich. Niestety ta inicjatywa,

zwaliśmy ,,Hospides". Niestety dlu-

porozplywaly albo czasem usamo-

prowadzila bogate życie towarzyskie.

okolic.

mimo szerokiego poparcia ze strony

żej się nie dalo, z inwestorami bylo

dzielnily. Na przyklad Zloczowianie

Znalazlem się w tej grupie osób obok

Wracając jednak do środowiska

czlonków oraz dość licznych prób po-

marnie. Ale wlaśnie wtedy nastal dla

­ z wielkimi ambicjami Romana Mać-

m.in. Marysi de Geringer i kilkorga in-

koleżeńskiego, muszę się przyznać,

dejmowanych w różnych ośrodkach

mnie czas emerytury i wciągnęla

kówki. To, że nagle spotykali się lu-

nych z tzw. dobrych rodzin, bo innych

że przyjaźni i bliższych znajomo-

­ dotąd nie doczekala się realizacji.

mnie bez reszty tematyka lwowska.

dzie pochodzący z jednej miejscowo-

panie by nie akceptowaly. Oczywiście

ści szukalem raczej poza szkolami,

A środowisko Kresowian przecież tak

ści, bylo dla nich bardzo ważne, bylo

przyszly studia i nasza grupa się roz-

w środowiskach towarzyskich czy

Wspominaleś już o milo-

szybko odchodzi!

ważniejszym lepiszczem niż ogólne

leciala. Nie chce mi się wierzyć, że

związanych ze szczególnymi zainte-

śnictwie Lwowa, o proble-

towarzystwo milośników Lwowa, z

tych osób już nie ma wśród żyjących,

resowaniami, które podzielalem. Do

Co dzialo się w środowi-

matyce kresowej. Rok 1989

którym może nie mieli nic wspólne-

mimo że byli mlodsi ode mnie.

takich zaliczam przede wszystkim

sku Kresowian wcześniej,

dla Kresowian w Polsce jest

go. Dla wielu sama nazwa TMLiKPW

Po jakimś czasie nasze panie

problematykę tzw. milośnictwa Lwo-

bo nie uwierzę, że przed

o tyle ważny, że w końcu

mogla być abstrakcyjna, ale jak sly-

zostaly wyproszone z budynku Mu-

wa i w ogóle problematykę kresową.

1989 rokiem nie spotykali-

można bylo zwrócić się ku

szeli np. Kolo Tarnopolan, od razu

zeum Czartoryskich i przeniesione

Te sprawy z czasem pochlonęly mnie

ście się, nie rozmawialiście

utraconym Ziemiom.

Tak, we Wroclawiu powolano

czuli jedność. Ale i tak nie wszyscy to

do mieszkania przy ul. Basztowej.

bez reszty i trwają do dziś ­ inaczej

o Lwowie i Kresach...

Rzeczywiście takie spotkania

wtedy do życia, w 1988 roku, Towa-

rozumieli i doceniali. Podjęliśmy też

Kinia wyszla niebawem za mąż ­

mówiąc ­ do końca życia.

mialy miejsce, nawet zanim powstal

rzystwo Milośników Lwowa. Potem

bardzo ważną ideę organizowania

ślubu udzielal jej biskup Wojtyla.

Chyba wszystko w two-

TMLiKPW. Gdzie się odbywaly? Ko-

nazwa zostala rozszerzona na To-

mszy świętych w intencji ­ dzisiaj już

Malżeństwo jednak ze Staszkiem

im życiu ogniskuje się wo-

lejno w kilku miejscach ­ najważniej-

warzystwo Milośników Lwowa i Kre-

świętego abpa Józefa Bilczewskiego.

Wolkowickim nie bylo udane, prędko

kól Lwowa i Kresów. Nie

sze byly w podziemiach klasztoru oo.

sów Poludniowo-Wschodnich. Ale w

Msze święte odprawial ks. kardynal

się rozpadlo. Po niewielu latach obo-

sądzilem jednak, że także

Dominikanów, a to dzięki o. Adamowi

skrócie mówmy: TML. Kiedy we Wro-

Franciszek Macharski, który z tak oj-

je zeszli z tego świata.

już wtedy, w czasach szkol-

Studzińskiemu. Jednak tymi, którzy

clawiu zawiązalo się TML, to nieba-

cowską troską odniósl się do naszej

Ale to są sprawy calkiem pry-

nych. Skupmy się jeszcze

od początku to wszystko ożywiali,

wem jego oddzialy powstawaly ­ jak

inicjatywy.

watne, choć warto od czasu do cza-

na chwilę na tamtych la-

byli pan Stanislaw Wasiuczyński i

grzyby po deszczu ­ w calej Polsce.

su o nich wspomnieć.

Organizowaliście też im-

tach. Opowiadaleś kiedyś o

pani prof. Janina Winowska. Wcze-

Oczywiście także w Krakowie. To byl

prezy otwarte i adresowane

Nie mówileś dotąd o swo-

nauce języka angielskiego.

śniej spotykaliśmy się u Adwokatów

rok 1989. Wlączylem się do pracy

do wszystkich mieszkańców

jej pracy zawodowej.

Dzisiaj to nic nadzwyczajne-

na Slawkowskiej albo w jakimś biurze

przy tworzeniu naszego krakowskie-

Na początku naszej rozmowy

Krakowa.

go, ale w latach 40. XX wie-