15

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 30 sierpnia­16 września 2019 nr 15­16 (331­332)

grona pochodzila też Barbara Czal-

acji Polaków. Tam nawiązywaliśmy

nie tylko obiektywny ­ roboczy, by się

ki, większe i mniejsze. Wszystkim

Asumpt do wszczęcia takiej

czyńska. Basię poznalem wlaśnie u

kontakty co do spraw bytowych, ale i

tak wyrazić, lecz bardzo uczuciowy.

na bieżąco dziękowaliśmy i chętnie

wlaśnie dzialalności dalo nastanie

Wandy, u której odbywaly się spotka-

kultury polskiej. Potem zbieraliśmy w

Ze wszystkich stron kraju, a i spoza

każdego bym raz jeszcze wymienil

jubileuszowego roku 1994. Bylo to

nia ludzi sztuki i kultury z krakowskie-

Krakowie książki, które przy okazjach

granic też, odzywaly się glosy, nawet

za ten dar serca. Muszę jednak o

wszak stulecie Powszechnej Wysta-

go świata artystycznego. Basia byla

przesylamy. Tak zresztą jest do dziś,

zawiązywano komitety na rzecz rato-

jednym, szczególnym darczyńcy w

wy Krajowej, otwartej we Lwowie w

pisarką katolicką, wspóltwórczynią i

problemem jest tylko transport. Ale tu

wania w pierwszym rzędzie Cmenta-

tym miejscu wspomnieć. Bowiem

roku 1894. Dla uczczenia tej roczni-

przez parę lat prezeską Klubu Inteli-

ratuje nas pan Maciej Wojciechowski

rza Obrońców Lwowa. Uważano, że

wszystkiego mogliśmy się spodzie-

cy nasze Towarzystwo oglosilo rok

gencji Katolickiej w Krakowie.

ze swoim samochodem! Później jeź-

tego wymagają względy patriotycz-

wać, ale nie tego, że znaczna pomoc

1994 Rokiem Lwowskim i od tamtej

Kto dzisiaj o tych klubach pamię-

dziliśmy parokrotnie z panią Romą

ne, a i stan tej nekropolii ­ bestialsko

finansowa splynie z Londynu, i to od

chwili rozpoczęly się liczne imprezy:

ta? Basia pisala dla nas przez cale

Machowską. Niestety jej już nie ma...

zniszczonej przez okupantów. W tym

kogo! Samej pani Wlady Majew-

wystawy, koncerty, spotkania nauko-

lata, do kiedy mogla, wstępne felieto-

świetle stary Cmentarz Lyczakowski

skiej! Kiedyś spotkaliśmy się z nią w

we i wspomnieniowe, msze święte.

Reasumując, wiele się

ny literackie, pelne poezji i nieslycha-

i inne cmentarze lwowskie odklada-

Busku-Zdroju, gdzie corocznie prze-

W tym wszystkim bralem udzial jako

dzialo. Ale jeszcze coś bar-

nej mądrości. Nie ma jej już między

no na drugi plan, tym bardziej, że nie

bywala na kuracji. Nie chciala w tej

inicjator i realizator, mialem bowiem

dzo ważnego, o czym wresz-

nami, zmarla w 2015 roku. Byl też w

widziano z odleglości ich zniszczenia

sprawie rozglosu, wykręcila się też

wiele znajomości z różnych sfer, nie

cie  musisz  opowiedzieć.

naszej redakcji i dostarczal nam tek-

przez czas oraz wartości Lyczakowa,

niestety od wywiadu dla naszego

tylko ekspatrianckich, ale z calego

Pewnego dnia narodzil się

sty, ale nie bral czynnego udzialu w

pelnego zabytków i miejsc pochów-

pisma... Teraz, kiedy jej już nie ma

kraju. Docieralem do znanych ludzi

nasz kwartalnik, jeszcze nie

jej pracach, prof. Andrzej Olszewski

ku pokoleń, zwlaszcza wybitnych

od 2011 roku, mogę o tym oficjalnie

i instytucji z calego kraju, a i spoza.

wiadomo, o jakiej nazwie...

z obecnego Uniwersytetu Pedago-

Stop! Nim się narodzil, musialo

Polaków. Różnica zdań dawala się

opowiedzieć.

Wśród organizowanych przez

gicznego, ale wtedy chyba jeszcze

zaistnieć zaplodnienie. Dokonalo

odczuć nawet w gronie krakowskich

Dofinansowanie otrzymywaliśmy

nas imprez za jedną z najważniej-

się ono we Lwowie przed Bożym

czlonków Towarzystwa Milośników

z różnych urzędów. Dbali o nas w

szych trzeba uznać koncert w Filhar-

Wyższej Szkoly Pedagogicznej. To

Narodzeniem w 1989 roku. Tam we

Lwowa i KPW.

różnych latach: Senat RP z marsza-

monii Krakowskiej, który odbyl się w

mój kolega ze Lwowa, ze szkolnej

Lwowie się przecież poznaliśmy. Do

W końcu, po rozmowach pól-

lek Alicją Grześkowiak, Krakowski

24 listopada 1994 r. ­ a więc zamy-

lawy od Marii Magdaleny. Nasze ro-

Lwowa pojechaliśmy z okazji kon-

prywatnych i oficjalnych, doszlo do

Urząd Wojewódzki z wojewodami

kający Rok Lwowski. Nazwaliśmy go

dziny we Lwowie się przyjaźnily. Byl

certów Akademickiego Chóru ,,Or-

pozytywnego rozwiązania. Uzyskano

Tadeuszem Piekarzem i Jackiem

zawsze cichy i milczący i tak niespo-

,,Homagium Leopoli". Zaprosiliśmy

ganum" w Samborze i Lwowie. Pa-

zgodę wladz ukraińskich na podjęcie

Majchrowskim, Malopolski Urząd

dziewanie i cicho odszedl ­ zmarl w

do niego siedmiu kompozytorów ro-

miętam, siedzieliśmy przy obiedzie w

przez państwo Polskie robót budow-

Marszalkowski z marszalkiem Mar-

roku 2005. Ważną rolę w redakcji od-

dem ze Lwowa. Pięciu specjalnie na

stolówce studenckiej na Politechnice

lanych na Cmentarzu Orląt i odbu-

kiem Nawarą, Urząd Miasta Krako-

grywala pani Maria Taszycka, córka

tę okoliczność skomponowalo utwory

Lwowskiej. Ty, Stanislaw Dziedzic

dowę części architektury ­ z jednym

wa z prezydentami Józefem Lasotą,

znanego polonisty prof. Witolda Ta-

poświęcone swemu miastu: Andrzej

­ dyrektor ówczesnego Wydzialu

wyjątkiem: bez Pomnika Chwaly, tzn.

Andrzejem Golasiem i Jackiem Maj-

szyckiego, który od 1929 r. związany

Kurylewicz, Stanislaw Machl, Kry-

Kultury i Sztuki Urzędu Miasta Kra-

kolumnady z dwoma kamiennymi

chrowskim oraz dyrektorem Wydzia-

byl z Uniwersytetem Jana Kazimierza

styna Moszumańska-Nazar, Andrzej

kowa, Boguslaw Grzybek ­ dyrygent

lwami (mimo iż obie rzeźby w ostat-

lu Kultury i Dziedzictwa Narodowego

we Lwowie. Tam urodzila się w 1934

Nikodemowicz i Boguslaw Schaeffer.

Akademickiego Chóru ,,Organum", i

nim czasie sprowadzono z miejsc

UMK Stanislawem Dziedzicem, Rada

roku pani Maria. Z falą ekspatriantów

Dwaj ofiarowali swoje wcześniejsze

ja. I wtedy padlo z waszej strony py-

,,wygnania", ale w końcu obudowano

Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa

trafili najpierw do Torunia, a potem,

dziela ­ Wojciech Kilar i Stanislaw

tanie, czy nie podjąlbym się realizacji

deskami). Katakumby i groby odbu-

z przewodniczącymi śp. Andrzejem

w 1946 roku, do Krakowa, gdzie

Skrowaczewski. Wszyscy kompozy-

powolania takiego pisma? Rzeczywi-

dowano.

Przewoźnikiem i Andrzejem Kuner-

profesor dostal angaż na Uniwersy-

torzy potraktowali wykonanie swoich

ście taki pomysl nosilem w sobie od

Natomiast Cmentarz Lyczakow-

tem. Wszystkim raz jeszcze w tym

tecie Jagiellońskim. Też już jej nie ma

utworów honorowo. W realizacji tego

dawna, ale nie bylo przecież takich

ski pozostawiono stronie spolecznej.

miejscu pragnę serdecznie podzię-

z nami od 2015 roku. Osobą, która

przedsięwzięcia pomagala mi lwo-

możliwości, nie tylko finansowych.

Wladze zgodzily się na podjęcie robót

kować.

zajmowala się kontaktami z czytelni-

wianka i kompozytor, uczestniczka

Kiedy z waszej strony padla ta pro-

przy grobowcach i pomnikach przez

kami i wysylaniem Cracovia Leopolis

,,Homagium Leopoli", pani prof. Kry-

Znając  twą  skrupulat-

pozycja, zaczęlo się to krystalizować.

miejscowych Polaków oraz staly

do naszych czytelników rozsianych

styna Moszumańska-Nazar. Zagrala

ność, prowadzileś bez wąt-

Pierwszy numer kwartalnika ukazal

nadzór ze strony polskiej, konkretnie

w Polsce, ale i poza granicami byla

Capella Cracoviensis pod dyrekcją

pienia statystyki. Wszak tych

się jednak dopiero w sierpniu 1995

­ oddzialu krakowskiego TML. W tej

pani Roma Link-Machowska, która

Stanislawa Galońskiego i Stanisla-

prawie setka numerów kwar-

roku. Przez ten czas byliśmy zajęci

kwestii wypada docenić organizacyj-

cale swoje życie podporządkowala

wa Krawczyńskiego. Cala korespon-

talnika to tysiące stron ma-

tworzeniem w Krakowie oddzialu

ny udzial prezesa Adama Gyurkovi-

sprawom kresowym. Dzialala na

dencja towarzysząca organizacji

szynopisu, kilkudziesięciu

Towarzystwa. To byly bardzo owocne

cha oraz aktywność merytoryczną

każdym froncie, w TMLiKPW, w re-

tego przedsięwzięcia zachowala się,

autorów... Wiem, że z czymś

lata. Po dlugim okresie, kiedy oficjal-

wiceprezesa Stanislawa Czernego

dakcji Cracovia Leopolis i w Stowa-

co jest bardzo ważne, bo większość

jednak nadal jesteś na bakier

nie nic nie można bylo zrobić dla Kre-

i Ryszarda Deforta. Na tej zasadzie

rzyszeniu ,,Wspólnota Polska". A jej

z uczestników tego koncertu już nie

­ internet...

sów, nagle można bylo mówić, pisać,

uratowano smętne resztki grobów z

Rzeczywiście, gdy spojrzeć od

nieodlącznym asystentem byl mąż,

żyje. Dokladniej wszystko opisalem

organizować spotkania, wystawy, a

powstań listopadowego i stycznio-

strony statystycznej wstecz, to moż-

przesympatyczny pan dr Zdzislaw

w kwartalniku CL nr 1/1995.

nawet posiadać wlasne pismo.

wego (na tzw. Górce Powstańczej).

na popaść w dumę i zadziwienie,

Machowski, który dbal o nią, pilnowal

Wróćmy jeszcze do po-

Po jakimś czasie przedlożylem

Z czasem podobne prace podjęto ­

że tyle się udalo. Te 90 numerów to

jej na każdym kroku. Kiedy nadszedl

czątków Roku Lwowskiego.

koncepcję: charakter i tytul pisma.

idąc za tym wzorem ­ na Cmentarzu

ponad 6000 stron druku, których au-

dla nich czas ostateczny, oboje trafili

Początkiem byla nasza doroczna

Propozycji tytulu bylo wiele, ale chwy-

Janowskim, a także w Tarnopolu.

torami byly setki osób. Myślę, że po-

do szpitala i w krótkim czasie po so-

uroczystość rocznicowa, odbyta wy-

cil mój: Cracovia Leopolis. Dlaczego

winniśmy jeden numer poświęcić na

bie odeszli. Najpierw on ­ w grudniu

przedzająco, bo w listopadzie 1993

Z pracami prowadzony-

te dwie nazwy miast? Przecież mialo

same indeksy. Rzeczywiście internet

2014 r., a później ona w marcu 2015

r. Byla to uroczysta msza święta u

mi na cmentarzach wiąże

być o Lwowie? ­ pytano. I slusznie,

jest dla mnie czymś zupelnie obcym,

roku. Od samego początku jest z

Dominikanów, potem prelekcja prof.

się zdobywanie środków fi-

ale ja uważalem, że to jest ,,glos z

czego już chyba nie ogarnę. Ale cie-

nami pani Krystyna Stafińska pilnu-

Artura Leinwanda i koncert dwóch

nansowych.

Krakowa dla Lwowa". A dlaczego po

W tym celu podjęliśmy corocz-

szę się, że nasz kwartalnik dostępny

jąca glównie spraw Stanislawowa,

zespolów. Wcześniej, w czasie mszy

lacinie? Bo lacina wiąże nas z Za-

ne kwesty w dniach 1 i 2 listopada

jest dla wszystkich, pod każdą sze-

pani Anna Madej ­ kolejna prezeska

świętej w Bazylice Mariackiej, śpiewa-

chodem ­ tlumaczylem ­ i nie da się

na cmentarzach krakowskich. Nie-

rokością geograficzną, w internecie.

krakowskiego Kola Tarnopolan (po

ly chóry prof. Danuty Degórskiej-Czu-

jej przelożyć na inny język, którego

stety nie bylo zrazu kandydatów na

I choć sam na stronę nie zaglądam,

pp. Waclawie Obuchowiczu i Michale

bek i Chór Cecyliański, a na organach

nie lubimy. I przyjęlo się!

kwestarzy na innych nekropoliach

zawsze musi ktoś mnie tam zalogo-

gral prof. Boguslaw Grzybek.

Lasockim), dalej pani Danuta Tryl-

Pismo od razu spodobalo się

niż Rakowice czy Salwator. Prze-

wać, to adres naszej strony znam na

Koncertów bylo ponadto kilka,

ska-Siekańska doglądająca spraw

w calym kraju, przyszlo dużo listów

to ­ jako ówczesny prezes zarządu

pamięć ­ www.cracovia-leopolis.pl ­ i

ale jeszcze więcej wystaw, glównie

Krzemieńca i Wolynia, pani Marta

pochwalnych i próśb o kontynuację

oddzialu krakowskiego TML ­ poczu-

serdecznie zapraszam do jej odwie-

książek dawnych, przechowywanych

Walczewska zajmująca się sprawami

w takim stylu, jak zaczęliśmy. Trze-

lem się zmuszony do podjęcia kwe-

dzania!

w zbiorach, ale i nowych, świeżo na-

Kościola, Ireneusz Kasprzysiak. No i

ba zwrócić uwagę, że wtedy bylo już

sty na ogromnym cmentarzu w dość

pisanych. Cenię sobie pierwszą, po-

oczywiście ty, a także przez lata Ba-

Dlaczego  postanowileś

na rynku wydawniczym kilkanaście

oddalonych od centrum miasta Bato-

kazaną jeszcze przed Rokiem Lwow-

sia Kościk, która kierowala Klubem

zakończyć pracę nad kwar-

pism lwowskich. Ale Cracovia Le-

wicach. Razem z kol. Edwardem Ad-

skim, wystawę o ,,Czterech przedwo-

,,Zaulek" przy ul. Poselskiej 9, gdzie

talnikiem? W tamtym roku

opolis spodobala się szczególnie.

lesem spędzamy tam co roku szereg

jennych kolekcjonerach": ziemianinie

odbywaly się przez lata comiesięczne

ukazal się tylko jeden nu-

godzin, ale z dobrym skutkiem. Co

­ kolekcjonerze i bibliofilu ­ Francisz-

spotkania TML oraz zebrania naszej

Kto jeszcze przy tym pra-

mer? Nie chcialeś kontynu-

roku ludzie dopytują się o nas z sym-

ku Biesiadeckim, pisarzu Mieczysla-

redakcji ­ aż do likwidacji klubu. Nie

cowal?

acji pisma?

Wśród osób, które zajęly się

patią. Kwesty są też na Podgórzu, a

wie Opalce, Rudolfie Mękickim oraz

Zabraklo sil fizycznych i umyslo-

mogę pominąć pana dra Jaroslawa

redagowaniem pisma znalazl się

tarnopolanie zbierają na cmentarz w

introligatorze i senatorze Aleksan-

wych, pamięć odmawia posluszeń-

Falla, który od początku zajmuje się

plastyk Bohdan Prądzyński, który

Tarnopolu. Niestety odpadl Stanisla-

drze Semkowiczu. Po tym ostatnim

stwa. Powiadamialem Czytelników,

przygotowaniem do druku i drukiem

opracowal stronę graficzną pisma,

wów, bo tam polski cmentarz zburzyli

zostala we Lwowie oryginalna willa z

że trzeba kończyć. Protestowali, ale

Cracovii Leopolis, i jego pomocnika

istniejącą do dzisiaj. Byliśmy zaprzy-

okupanci.

napisem ,,Dom pod Książką". Potem

z pustego i Salomon nie naleje. Li-

Piotra Rachwańca.

jaźnieni z rzeźbiarką Wandą Czel-

Do kwest wlącza się mlodzież

byly wystawy, do których organizacji

czylem na to, że ktoś inny zakasze

Przez 21 lat ­ czyli 84

kowską, a Bohdan byl jej mężem.

szkolna. W tym miejscu muszę wy-

i nas dopraszano ­ w Międzynarodo-

rękawy i otworzy drugi etap historii

kwartaly ­ wydaleś prawie

Wanda pochodzila z Wilna, po latach

mienić mlodego historyka ­ krakowia-

wym Centrum Kultury, Śródmiejskim

Cracovia Leopolis. Wszyscy na cie-

90 numerów kwartalnika, a

wyprowadzila się z Krakowa, nadal

nina, ale entuzjastę Kresów, Pawla

Ośrodku Kultury czy w Galerii Domu

bie liczyli, Januszu, i udalo się. Po-

ponadto kilkanaście zeszy-

tworzy w Warszawie. Mieszka i pra-

Należniaka, który przed laty przylączyl

Polonii. Pokazywano nie tylko książ-

wodzenia!

tów i broszur okolicznościo-

cuje w opuszczonej hali fabrycznej,

się do nas. Pracując w szkolnictwie

ki, także albumy i widokówki, gazety

Dziękuję bardzo. Mam na-

wych! To ogrom pracy!

gdzie stoją jeszcze resztki maszyn.

i w Instytucie Pamięci Narodowej za-

o znaczeniu historycznym, plakaty,

Ta nieproporcjonalna liczba nu-

dzieję, że teraz nie opanuje

W niewielkim boksie ma urządzony

raża problematyką kresową mlodych

pamiątki po wybitnych ludziach, te-

merów wynika stąd, że byly lata, w

cię dolce far niente?

pokoik, w którym mieszka. Ona nie

ludzi. To dla nas wielka satysfakcja.

atralia... Z tymi wystawami lączyly się

Ależ bynajmniej. Obiecalem sy-

których wydawaliśmy więcej niż czte-

ma szczęścia do mieszkań. W Kra-

sesje naukowe i popularne, ponadto

nowi spisanie historii rodzinnych, któ-

ry numery. Ale w minionym roku tylko

Czy w swojej dzialalności

kowie mieszkali wraz z kilkorgiem in-

w prasie i czasopismach ukazaly się

re znam z opowiadań, literatury lub

jeden. Przez te ponad dwie dekady

po tamtej stronie kordonu

nych artystów na ul. Karmelickiej 27,

liczne artykuly oraz wydawnictwa.

sam przeżylem. To w sumie daje po-

doznawaliśmy hojności wielu waż-

ograniczasz się do samego

w mieszkaniu pozostawionym przez

nad 200 lat! Sam nie mogę doczekać

nych urzędów, a w chwilach kryzyso-

Lwowa?

Wspominaleś kiedyś o

znakomitego rzeźbiarza prof. Xawe-

Bynajmniej. Tu warto poruszyć

się wolnego czasu. Zamierzam pisać

wych wspierali nas Kochani Czytelni-

problemach związanych z

rego Dunikowskiego. Kiedy kamie-

wspólpracę z ,,Wspólnotą Polską" i

do 120. roku życia! (śmiech) Może to

cy. Wszak byly lata, kiedy znikąd nie

odnową lwowskich cmen-

nica wrócila do dawnych wlaścicieli,

jej krakowskim prezesem prof. Zyg-

kiedyś wydamy w ramach Biblioteki

nadchodzila dotacja. Prawie zwijali-

tarzy.

musieli opuścić mieszkanie (Bohdan

muntem Kolendą. Mialem szansę

Powojenne ratowanie zniszczo-

CracoviaLeopolis?

śmy interes informując czytelników o

już wtedy nie żyl). Podobnie stracila

objechania wielu miejscowości, skąd

nych lwowskich i wschodniomalopol-

naszych klopotach i wtedy zaczynaly

Bardzo dziękuję za roz-

mieszkanie w Warszawie. Z tego

dochodzily wiadomości o zlej sytu-

skich cmentarzy to wielki problem,

naplywać na konto TMLiKPW dat-

mowę!