18

Okruchy historii

30 sierpnia­16 września 2019 nr 15­16 (331­332) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Jak Polacy Charków budowali (cz. LV)

Polacy w sądownictwie Charkowa do 1917 roku

nia lub epidemii jeszcze w oddziale

Obok tych, którzy zostali zasą-

postanowienia sądów powiatowych,

czym, jednak już w następnym roku

MARIAN SKOWYRA

aresztanckim, jak w przypadku Wla-

dzeni wyrokami skazującymi przez

izb sądów karnych oraz izb sądów

przeniósl się na prawo. Również w

dyslawa Demeckiego czy Andrzeja

charkowskie sądy, należy zwrócić

cywilnych". Niniejsze sądy powiato-

powiecie bohoduchowskim sekreta-

W kwietniu 1897 roku w Charkow-

Hotzelicha. Zmarli więźniowie byli

uwagę na sędziów Polaków pracu-

we istnialy do 1864 roku, kiedy zo-

rzem Zjazdu Pośredników Pokojo-

skim Sądzie Okręgowym rozpocząl

chowani przez administrację więzien-

jących na terenie guberni charkow-

staly zamienione w sądy pokoju.

wych w latach 1868­1873 roku byl

się proces wobec nieletniego Polaka,

ną, bez powiadomienia najbliższej

skiej w poszczególnych sądach.

Caly Charkowski Wydzial Są-

Gracjan Czechowski syn Seweryna,

oskarżonego o wlóczęgostwo. Tak o

rodziny, i jedynie w następnych mie-

Najwyższym tego typu organem byla

downictwa wraz z Izbą Sądową,

który urodzil się najprawdopodobniej

nim pisal petersburski ,,Kraj": ,,Istota

siącach powiadamiano urząd para-

Charkowska Izba Sądowa, powola-

Prokuratorskim Nadzorem, Sądem

w Jekaterynoslawiu w 1829 roku,

ta ludzka przebyla dziwne, a nader

fialny celem dokonania odpowiednich

na do istnienia w 1867 roku. W jej

Okrężnym, Prokuratorskim Nadzorem

gdzie ukończyl gimnazjum. Następ-

smutne koleje. W wieku dziecięcym

adnotacji w ,,Księdze zmarlych".

sklad wchodzily dwa departamenty:

Sądu Okrężnego, częścią notarialną,

nie rozpocząl studia w 1846 roku na

(podobno 6 lat) zostal on sprzedany

Wydziale Fizyko-Matematycznym, a

Niekiedy same procesy, a w za-

karny i cywilny, które powolano dla

Miejskim Zjazdem Sędzi Ziemskich

trupie linoskoczków, którzy, wlócząc

po dwóch latach przeniósl się na Wy-

sadzie trudności z ich rozwiązaniem

rozpatrywania spraw wyższej wagi.

i Radą Przysięglych znajdowal się

go po calym świecie (nawet za grani-

dzial Prawa, gdzie również studiowal

budzily zainteresowanie w miejsco-

Przy izbie sądowej istnial nadzór

przy placu Skoblewskiego 8, gdzie w

cą), sposobili go do swego zawodu;

gdy malec postradal zdrowie i sily i

przestal nadawać się do trudnego za-

wodu, obili go ostatni raz nielitościwie

i wypędzili na ulicę. Mialo to miejsce,

zdaje się w Sewastopolu. Szukając

noclegu, chlopczyna zglosil się do

cyrkulu, a że nie mógl się w biurze

wylegitymować, zostal zaaresztowa-

ny i uwięziony. Imienia swego i na-

zwiska oskarżony nie zna, a o tem,

że pochodzi z Charkowa i jest kato-

likiem, slyszal od swego pierwszego

nabywcy i mistrza.

Ekspertyza dokonana na malcu

dowiodla, że zdrowie jego jest zruj-

nowane, kości kończyn i żebra w

wielu miejscach są zlamane i następ-

nie zrośnięte, uczono więc go sztuk

,,lamanych" aż nadto gruntownie.

Na sądzie tlumaczyl się biedak w ja-

Sklad charkowskiego okrężnego sądu z 1867 roku

kimś równie lamanym rusko-polskim

jego brat Piotr. W Iziumie w Sądzie

latach 1899­1902 zostal wzniesiony

prokuratorski, skladający się z pro-

wej prasie. W 1902 roku w Charko-

żargonie i zalewal się gorzkiemi a

Okręgowym pod koniec XIX wieku

okazaly gmach sądowy.

kuratora i jego pomocników.

wie toczyl się glośny proces sądowy

rzewnymi lzami; prokurator zrzekl się

pracowal również Polak Stanislaw

Pierwsi Polacy w charkowskim

Osobną funkcją Charkowskiej

z udzialem miejscowych Polaków, w

oskarżenia, calą zaś sprawę i decy-

Arcimowicz.

sądownictwie pojawili się przed re-

Izby Sądowej bylo rozpatrywanie

którym ,,niejaka N., kobieta zamężna,

zję odroczono do czasu określenia

W charkowskim sądzie na róż-

formą struktur sądownictwa. Jeszcze

apelacji od wyroków, wydawanych

ale nie żyjąca z mężem i prowadzą-

wieku podsądnego.

nych stanowiskach pracowali nastę-

w latach 1861­1862 na stanowisku

przez sądy okręgowe lub ziemskie

ca proces o unieważnienie malżeń-

W publiczności i naszem to-

pujący Polacy: sekretarz Charkow-

nadzorcy sądowego przebywal Karol

oraz niższej rangi sądy powiatowe,

stwa, weszla w stosunek z niejakim

warzystwie los nieboraka wzbudzil

skiego Sądu Powiatowego w latach

Syrokomski. Byl to Polak pochodzą-

które na omawianym terenie funk-

Z. i wyjechawszy za granicę, powila

zajęcie i wspólczucie, zebrano nie-

1865­1868 Wladyslaw Rudakowski,

cy w polskiej rodziny szlacheckiej,

córkę, którą ochrzcila tam jako dzie-

cjonowaly od 1775 roku, jak stwier-

zwlocznie sumę 50 rs., dla zlożenia

komornik sądowy w latach 1871­

który studia prawnicze, w charakte-

cię nieślubne. Sytuacja malżonków

dzano w przytaczanej już publikacji

kaucji i uwolniono go z więzienia".

1874 Franciszek Darewski-Weriga,

rze wolnego sluchacza na uniwersy-

N., obojga katolików, oparla się aż

pt. ,,Polacy na wschodniej Ukrainie

Brak wiadomości o dalszych

sędzia śledczy Charkowskiego Sądu

tecie charkowskim rozpocząl w 1845

o kongregację, która związek ich

w latach 1832­1921" ­ Do kompe-

charkowskich losach tego niezna-

Okręgowego w Krasnokutsu w la-

roku. Byl stosunkowo bogatym czlo-

unieważnila, poczem pani N. wyszla

tencji sądów ziemskich należalo:

nego z imienia Polaka. Jednak nie

tach 1873­1874 Henryk Mancewicz,

wiekiem, gdyż po tym, jak porzucil

za mąż za Z. Po ślubie malżonkowie

,,ochrona porządku i bezpieczeństwa

wszyscy mieli tyle szczęścia. Nie-

oraz w latach 1874­1876 pomocnik

karierę sądowniczą, prowadzil kilka

Z. wnieśli do sądu petycję o ulegali-

w powiecie, prowadzenie śledztw w

którzy za takie i inne przestępstwa

sekretarza w I Departamencie Char-

browarni.

zowanie ich nieślubnej córki. Otóż

sprawie popelnionych przestępstw i

trafiali niezwlocznie do więzienia,

kowskiej Izby Sądowej Wladyslaw

W latach 1864­1866 na stanowi-

podlug ustawodawstwa rosyjskiego,

wszelkich zdarzeń, egzekwowanie

gdzie z powodu epidemii i trudnych

Frankowski.

sku sędziego śledczego sądu powia-

dzieci zrodzone ze związku cudzo-

kar za naruszenie praw i przepisów,

warunków umierali nawet po kilku

Ten ostatni mógl być krewnym

nadzorowanie przestrzegania regu-

towego w Bohoduchowie przebywal

lożnego, nie mogą być uprawnione

miesiącach. Tak oto wiadomo, że w

wybitnego polskiego lekarza i przy-

charkowskim więzieniu w różnych

jaciela ubogich również Wladyslawa

latach zmarli następujący oskarżeni

Frankowskiego. Prawnik Wladyslaw

i uwięzieni Polacy: Wojciech Baran,

Frankowski pochodzil z Charkowa,

Jan Krzystosiak, Franciszek Olczyk,

gdzie urodzil się w szlacheckiej rodzi-

Henryk Tokarzewski, Tomasz Komar-

nie i gdzie pobieral pierwsze nauki w

Gacki i wielu innych. Liczba polskich

domu rodzinnym oraz w III Charkow-

więźniów w Charkowie znacznie

skim Gimnazjum, znajdującym się

zwiększyla się w 1915 roku. Byli to

naprzeciw kościola katolickiego przy

w większości przybyli do Charkowa

ul. Gogola 7. W 1868 roku rozpocząl

wygnańcy z polskich terenów. W tym

studia na Wydziale Prawa Charkow-

roku w charkowskim katorżniczym

skiego Imperatorskiego Uniwersyte-

więzieniu zmarli następujący Pola-

tu, a po jego ukończeniu prowadzil

cy-wygnańcy: Grzegorz Suchacki,

dzialalność prawniczą.

Antoni Stankowski, Jan Stanislaw

Polacy w Charkowie to także

Godziński, Ignacy Kacperski, Pawel

sędziowie przysięgli. To stanowisko

Jakubiec, Kazimierz Kika i Stefan

często bylo obsadzane absolwen-

Wickrowski. Wszyscy ci Polacy obok

tami miejscowego uniwersytetu. W

oskarżenia o wlóczęgostwo trafiali do

1901 roku w okręgu podleglym Char-

więzienia za drobne kradzieże, gdyż

kowskiej Izbie Sądowej pracowali:

znalazlszy się w cudzym mieście i

Kazimierz Wysokowicz, Karol Hebda

nie mając zatrudnienia, dla utrzyma-

Gmach sądownictwa w Charkowie

i Ryszard Paderewski.

nia rodziny byli zmuszeni do lamania

kolejny absolwent Charkowskiego

Znacznie zwiększyla się liczba

lacji paszportowych, nadzorowanie

prawa. Do więzienia trafialy również

przez późniejsze malżeństwo rodzi-

Imperatorskiego Uniwersytetu Witold

polskich sędziów na terenie Charkow-

przestrzegania prawa odnoszącego

kobiety. Tak 1 listopada 1913 roku w

ców ­ zrodzilo się więc pytanie, czy

Jan Wojnilowicz. Ten pochodzący

skiej Izby Sądowej, w tym szczegól-

się do miar i wag. Instytucja ta byla

wieku 70 lat w charkowskim guber-

zakaz ten powinien być zastosowany

z rodziny szlacheckiej czlowiek, po

nie w samym Charkowie, na począt-

również organem sądowym naj-

nialnym więzieniu zmarla Maria Swo-

i w takim przypadku, który związek

ukończeniu gimnazjum w Roha-

ku XX wieku. W pierwszej kolejności

niższej instancji, wydając wyroki w

rowska córka Józefa.

malżeński występnej strony zostal

czewsku, pierwotnie rozpocząl studia

należy zwrócić uwagę na czlonka

sprawach karnych i cywilnych nie-

Inni nie doczekawszy się wyroku

następnie w drodze prawnej uznany

w 1853 roku na Wydziale Przyrodni-

charkowskiego okrężnego sądu oraz

wielkiej wagi. Sądy te wykonywaly

końcowego, umierali z wycieńcze-

za nieważny".