15

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 29 października­14 listopada 2019 nr 20 (336)

brak klarownej polityki repertuarowej

terystyczną kompozycją. W pierwszej

,,Nie policzymy kierownictwu teatru

wi procent od sprzedanych wozów.

niowego, a jego dramat Więźniowie

i strategicznego myślenia kierownic-

części recenzent zapoznawal czy-

wystawienie Żydów Czirikowa na

Kraatz to jest najlepszy komiwojażer

także czeka daremnie, ażeby poka-

twa teatru, które, starając się zarobić

telników z autorem oraz jego dorob-

rachunek zaslug wybitnych". Cha-

od automobilów". Za najgorsze jed-

zać go na lwowskiej scenie. Maku-

szybko jak największe pieniądze,

kiem artystycznym, później natomiast

rakterystycznym elementem stylu

nak zjawisko uznawal Makuszyński

szyński wspiera mlodego Tadeusza

wprowadza do repertuaru zbyt wiele

analizowal sam utwór dramatyczny

Makuszyńskiego-recenzenta  bylo

fakt, iż tak prymitywne sztuki cieszą

Micińskiego, którego dramat W mro-

komedii jednoaktowych, najczęściej

­ dokonywal krótkiego streszcze-

wykpiwanie wszelkich niedociągnięć

się największą popularnością wi-

kach zlotego palacu, jak uważa re-

popularnych francuskich autorów.

nia, komentowal charakterystyczne

utworu wlaśnie na początku recen-

dzów: ,,teatr pelny po brzegi, panie

cenzent, zostal niesprawiedliwie oce-

Owe jednak jednoaktówki nie mają

cechy maniery stylistycznej autora.

zji. Z takim ironicznym podejściem

wąchają czyszczone benzyną ręka-

niony przez jury miejscowego kon-

zazwyczaj żadnych wartości arty-

Ponadto ­ jeżeli w sztuce brali udzial

mamy do czynienia, na przyklad,

wiczki dla wywolania nastroju". Treść

kursu mlodych dramaturgów. Propo-

stycznych i duchowych. Co prawda ­

wybitni aktorzy, to zwracal uwagę na

w recenzji komedii Roberto Bracco

absurdalna, ale modna... Final arty-

nuje również teatrowi, by bacznie

widownia zawsze byla pelna, przed-

sposób odgrywania przez nich po-

Cierpki owoc. Krytyk, doskonale

kulu recenzenta jest zaskakujący.

przypatrywal się literackim poczyna-

stawienie  przynosilo  zamierzony

szczególnych ról. Tak bylo, na przy-

znając ówczesną francuską drama-

Aby uzyskać pożądany efekt, pisarz

niom tego utalentowanego pisarza.

zysk, prowadzilo to jednakże do nie-

klad, z przedstawieniami, w których

turgię oraz schematy kompozycyjne

sięga po groteskę oraz wykorzystu-

Niezadowolenie mlodego recenzenta

oczekiwanego efektu: ,,Wyniki zaś

występowali Ludwik Solski i Wanda

i fabularne, które wykorzystywali jej

je grę slów: ,,Katastrofa tragedii na-

budzi również fakt, iż nawet dramaty

nieoczekiwane: wobec nadwyżki arty-

Siemaszkowa. Natomiast grę innych

twórcy, bezlitośnie drwi z szablono-

stępuje przez eksplozję rezerwuaru

Wyspiańskiego nie są pokazywane

stycznych produkcji spadl haniebnie

aktorów charakteryzowal bardzo krót-

wych sytuacji komicznych: ,,komedia

dowcipu i benzyny, nikt nie wie czy-

na lwowskiej scenie. Dyrekcja ­ co

w cenie smak u publiczności i dzialo

ko na samym końcu recenzji. Zdarza-

Roberta Bracco tym się różni od naj-

je dziecko i aż dziw bierze, że autor

prawda ­ obiecuje, że to niebawem

się, kiedy na afiszach zabląkal się

lo się, że recenzent zwracal uwagę

pospolitszej farsy francuskiej, splo-

nie udowodnil, że dziecko urodzilo

uczyni, a ,,teatr krakowski, nie obie-

wreszcie Szekspir lub Ibsen ­ nie

na wykonane dekoracje, rzadko zaś

dzonej zazwyczaj przez literacką

się automobilowi itd., itd. Doskonale

cuje, już przygotowal Wyspiańskiego

Powrót Odysa, już rozpisuje role z

bylo już odbiorców. Wtedy teatr mimo

analizowal pracę samego reżysera.

spólkę francuską, że nie kończy się

się kończy: automobil się uspokaja

Barbary Radziwillówny". Najbardziej

zachęty i mimo nawolywań zamiast

Recenzje teatralne Kornela Ma-

w sypialni, lecz w sypialni zaczyna".

i nie warczy; teściowa się uspokaja

iść przebojem, mając za sobą wszyst-

kuszyńskiego z lat 1905 ­ 1909 byly

jednak oburza Makuszyńskiego to,

W bardzo podobnym stylu krytykuje

i nie warczy; teść pozostaje idiotą,

kie racje i zmusić publiczność, mimo

nasycone duchową energią ich au-

że obojętny Lwów dopuścil do tego,

Makuszyński ,,wesolą tragedię" w

jakim byl; poeta się żeni, bo jakoś w

wszystko, do sluchania Szekspira

tora, który nie byl przede wszystkim

iż ,,Teatr krakowski zapewnil sobie

pięciu aktach ­ Dobrodziej zlo-

porządnej farsie inaczej nie wypa-

czy Ibsena, zatelegrafowal do Leha-

obojętny wobec spraw związanych

prawo pierwszeństwa i wystawienia

dziej, która byla wspólnym dzielem

da; ,,zażarty automobilista" trąbi na

ra po operetkę, zbywając dramat tak

z teatrem. Owe recenzje czyta się,

nowego dramatu Kasprowicza i no-

Karola Irzykowskiego i Henryka

zakończenie jak wściekly, a zdra-

niezmiernie lekkomyślnie, jak to czy-

doznając intelektualnej i artystycznej

wego dramatu Leopolda Staffa". Za-

Kohorta, a należy pamiętać, iż Irzy-

dzona żona zwiastuje mu calkiem

nil przez ostatnie tygodnie poprzed-

satysfakcji ­ wywolują one na czytel-

uważa też, że Lwów ma utalentowa-

kowski byl już w tym czasie znany

niespodziewanie slodką tajemnicę

jako autor Paluby, natomiast spod

niego sezonu, które byly marną, nie-

niku ogromne wrażenie. Tajemnica

nego Antoniego Potockiego, a frag-

­ z laski autora. Co może porządny

menty jego dramatu Milość drukowa-

gotową strawą, ale mieli Frenkla dla

tej umiejętności pozyskiwania sobie

pióra Kohorta wyszedl dramat Me-

automobil!". W zakończeniu swego

okrasy. Sypaly się przeto premiery

ne są wlaśnie w ,,Slowie Polskim"; ma

czytelników, ich uznania czy wręcz

teor. Posluchajmy zatem, w jaki

artykulu Makuszyński stawia pewną

jak z dziurawego rękawa, bielono na

także Ignacego Nikorowicza, który

podziwu, tkwi w niepowtarzalnej ma-

sposób rozprawia się mlody krytyk

propozycję ­ jest ona zabawna, ale

jest autorem komedii Julia i Cenzor

gwalt pudrem i szminką wznowienia,

nierze stylistycznej Makuszyńskie-

ze wspólnym utworem artystów:

i gorzka jednocześnie: ,,Doprawdy,

moralności. Wspomina o wydrukowa-

a wszystko na jeden tylko wieczór, bo

go, a także ­ w wysublimowanym

,,Jęknęla góra i urodzila mysz, nie,

pomyslowy reżyser, gdyby chcial

drugi raz tak tego wszystkiego grać

nych utworach dramatycznych M.

humorze oraz precyzji wyrażania

nie mysz, coś, dla czego nie moż-

zapewnić u lwowskiej publiczności

nie bylo można dla prostej przyzwo-

Czajkowskiego etc. Pod koniec arty-

swych myśli i wrażeń. Mlody kry-

na znaleźć określenia. A doprawdy

powodzenia ,,Rosmersholmu", to by

itości". Najbardziej rażący byl dla Ma-

kulu wysnuwa Makuszyński następu-

tyk w mistrzowski sposób operowal

lwowskie Ateny wstrzymaly oddech w

dla Lwowa powinien zamiast ,,bia-

kuszyńskiego brak polskiej dramatur-

jący wniosek: ,,wobec sztuk tych za-

slowem, jego styl cechowala pew-

suchotniczej piersi i czekaly z wielką

lych koni" sprawić Ibsenowi... ,,biale

gii w repertuarze polskiego teatru ­

chowuje się teatr lwowski z rezerwą i

na dezynwoltura, wszystko jednak

ciekawością na noworodka, poczęte-

automobile". To jeszcze strasznie u

niejeden raz z oburzeniem podkre-

ostrożnością, czekając, co się z nimi

utrzymywane bylo w granicach do-

go z matki Paluby i z ojca Meteora.

nas dziala".

ślal, że na caly rok zaplanowano je-

przydarzy teatrowi krakowskiemu".

brego smaku. Oddajmy zresztą na

Noworodek zaś podrzucony Sztuce

Z dużą precyzją i bardzo dosad-

dynie siedem spektakli reprezentują-

Ten niezwykle interesujący artykul, w

chwilę glos Karolowi Irzykowskiemu,

na scenie lwowskiej skonal dnia tego,

nie ocenil Makuszyński wodewil Fe-

ido Dama od Maxima, poslugując się

cych dramaturgię narodową. Nato-

którym mlody recenzent zawzięcie i

który w następujący sposób scha-

w którym ujrzal światlo sceniczne

miast fakt, iż na owej liście znajdowa-

jednocześnie bardzo trzeźwo analizu-

rakteryzowal predyspozycje pisar-

i wedle chiromantycznych przepo-

tym razem paradoksem: ,,trzeba być

ly się dziela Juliusza Slowackiego,

je stan rozwoju sceny dramatycznej

skie Makuszyńskiego: ,,Najwyższym

wiedni nie ukaże się już więcej oczom

genialnie glupim, aby napisać rzecz

jest malo pocieszający dla recenzen-

lwowskiego teatru, mial ­ jak się wy-

walorem literackim Makuszyńskiego

ludzkim. Niech mu ziemia lekką bę-

tak genialnie glupią". Mlody krytyk

ta. Z dużym sarkazmem odnosi się

daje ­ mial swoją, niespodziewaną

byl język. Pisal piękną polszczyzną,

dzie, a śmierć przedwczesna niech

byl niezwykle ukontentowany, ponie-

Makuszyński do wyjaśnień w prasie

zresztą, kontynuację, a może byl to

znal jej tradycje i kultywowal je umie-

wyjdzie na naukę dobrą tym, którzy

waż sztuka ta bardzo szybko zosta-

dyrekcji lwowskiego teatru, że w ów-

jedynie zbieg okoliczności... Chodzi

jętnie". Także sam Makuszyński w

balonem chcą się dostać na Parnas,

la wykreślona z repertuaru. Krytyk,

czesnej literaturze polskiej nie ma

mianowicie o to, że w 1907 r. dyrekcja

swoich wspomnieniach o stawianiu

tym, którzy wypociwszy dowcip, ob-

operując wyszukanymi porównaniami

utworów dramatycznych. Mlody re-

Lwowskiego Teatru Miejskiego stwo-

pierwszych kroków jako dziennikarz

wieszczają to strzalami armatnimi,

i kladąc szczególny akcent na pikan-

cenzent ripostuje, iż odpowiedzial-

rzyla nową posadę ­ ,,doradcy literac-

pisal: ,,Jedno bylo za naszych czasów

tym, którzy nie szanują matki sztuki,

terię fabuly, taką oto wystawil notę

ność za nieobeznanie z kondycją

ko-artystycznego", którym zostal Adolf

bezsprzecznie piękne i jasne: slowo.

więc nie będą dlugo żyli i nie będzie

wodewilowi: ,,Teatr nasz musi być

nowej polskiej dramaturgii ponosi

Wasilewski. Można przypuszczać, że

Staraliśmy się pisać tak czystym ję-

im się dobrze powodzilo na scenie".

widocznie bardzo cnotliwą instytucją,

sama dyrekcja lwowskiego teatru. Za

kierownictwo teatru wzięlo pod uwa-

zykiem, że mowa polska uśmiechala

Makuszyński slusznie uważal, że

kiedy tak chętnie przyczynil się do

szybkiej śmierci Damy od M., co mu

wzór stawia teatr krakowski, który nie

gę krytykę Makuszyńskiego, ponie-

się do nas z zadowoleniem pięknej

scena nie zapomina o lekceważącym

skarży się na brak mlodych utalento-

waż od tego momentu niemala wcale

kobiety, która wie, że calym sercem

podejściu do siebie. Stąd też kon-

się zresztą w nawiasie bardzo chwali.

wanych dramatopisarzy polskich, a

liczba nowych polskich dramatów za-

jest kochana".

kluzja owej krytyki byla następująca:

Przedstawienie robilo wrażenie pisz-

wręcz często znajduje ich wlaśnie we

częla być wystawiana na scenie

Najczęściej rozpoczynal Ma-

,,Autorzy okazali lekkomyślność do

czącego, nienasmarowanego kola.

lwowskim środowisku literackim. W

lwowskiego teatru.

kuszyński swoje recenzje od ,,szo-

ostatnich granic: wystawili sztukę, a ta

Co chwili coś się rwalo; być może że

tymże samym artykule Makuszyński

Kornel Makuszyński wydrukowal

kującego", satyrycznego wstępu,

zamknęla im wejście na scenę na dlu-

sufler wahal się, czy wypada podpo-

demonstruje doskonalą orientację w

w ,,Slowie Polskim" ponad 75 dużych

który spelnial funkcję pewnego ro-

gie lata, podczas kiedy mają do litera-

wiadać takie rzeczy, jakie podpowia-

zakresie wspólczesnej mu dramatur-

recenzji teatralnych. Krytyk pisal je na

dzaju haczyka ­ czytelnik powinien

tury prawo nawet duże [...] Utwór byl

dal i wstydzil się za autora".

gii polskiej, przywoluje nazwiska i ty-

lekkie farsy, komedie, jednoaktówki, a

byl go polknąć, by potem calkowi-

grany haniebnie". Analizując komedię

Oczywiste jest, iż recenzje Ma-

tuly utworów, które ­ jego zdaniem ­

także na utwory należące do tzw. kla-

cie pogrążyć się w lekturze: ,,Efekt

kuszyńskiego nasycone byly nie

węgierskiego dramaturga, Melchiora

moglyby się stać okrasą lwowskiej

sycznego repertuaru ­ i to zarówno w

wczorajszej premiery byl doskonaly

tylko dosadnością, żartami, kpinami

Lengyela, Makuszyński rozpoczyna

sceny. Wystawia bardzo wysokie

odniesieniu do polskiej, jak i zachod-

­ pisze Makuszyński w recenzji ko-

czy polemicznymi zarzutami. Na

od dosadnego porównania: ,,Dobra

noty dramatom Piast i Kościuszko

nioeuropejskiej i rosyjskiej drama-

medii sensacyjnej wedlug Arthura

pierwszym planie byla zawsze, rzecz

rzecz jest węgierskie salami, mniej

Conan Doyle a Sherlock Holmes

Jadwigi Marczyńskiej, wspomina o

turgii. Interesujący jest fakt, iż twór-

jasna, gruntowna analiza krytyczna

dobrą rzeczą jest węgierski dramat",

tym, że Nowaczyński zakończyl już

czości Makuszyńskiego-recenzenta,

konkretnych tych utworów drama-

jednak równocześnie, uznając profe-

­ publiczność na widok takiej rafi-

pracę nad dramatem historycznym

jeśli chodzi o jej poziom i dojrzalość

tycznych, które znajdowaly się w

sjonalizm autorów w zachowaniu czy-

nowanej zlodziejskiej bandy, jaka

Dymitr Samozwaniec, który jest, jak

intelektualną, nie można podzielić na

repertuarze teatru lwowskiego. Aktu-

stości gatunkowej komedii, dodaje, iż:

grasowala na scenie, zapinala na

pisze: ,,wart tego zachodu i tej pie-

wczesną i późną. Pisarz już w pierw-

alnie mają one, jak się wydaje, więk-

,,Można sobie, i slusznie, srodze po-

gwalt tużurki, niektórzy wzdychali

czolowitości i tej laski, którą znalazl

szych recenzjach udowodnil, że jest

szą wartość literaturoznawczą; nie

kpiwać z węgierskich wspólczesnych

boleśnie, że nas na takich zlodziei

przed oczyma dyrekcji ,,Car Fiodor"".

oryginalnym i doświadczonym kryty-

należy ich traktować wylącznie jako

pisarzy dramatycznych, ale jedno im

nie stać, inspektor policji wzruszal

Mlody recenzent wspomina także o

kiem ­ krytykiem, który ma swój wla-

recenzje teatralne. Takimi są wlaśnie

trzeba przyznać: nieslychany spryt".

ramionami, twierdząc, że to znów

tym, iż na wystawienie na scenie cze-

sny styl i manierę artystyczną. Recen-

artykuly mlodego recenzenta, w któ-

Ewentualną  wartość  artystyczną

nie taka wielka sztuka być genial-

ka Ostatnie spotkanie Kisielowskie-

zje Makuszyńskiego zawieraly część

rych zawiera swoje spostrzeżenia

poszczególnych sztuk, ocenianych

nym, jeśli sufler podpowiada, gdzie

go, w którym znajduje się rola dla

osobowości ich autora, szczególnie w

odnośnie dramatów niemieckiego pi-

przez Makuszyńskiego, czytelnik

jest co schowane". Bardzo trafna i

niezrównanej Wandy Siemaszkowej.

tych aspektach, które związane byly

sarza ­ Gerharta Hauptmanna oraz

mógl zrozumieć już na podstawie

niespodziewana, jeśli chodzi o za-

Równocześnie dziwi Makuszyńskie-

z jego prywatną oceną danej sztu-

norweskich autorów ­ Ibsena i Biurn-

pierwszych zdań recenzji. Dokonując

warte w niej treści, byla wstępna

go to, że dyrekcja Lwowskiego Teatru

ki teatralnej; należy jednak mocno

sona. Bardzo charakterystyczne oce-

analizy nowoczesnego pod względem

część recenzji komedii Tadeusza

Miejskiego pominęla w swym reper-

podkreślić, że mlody krytyk zawsze

ny rosyjskiej dramaturgii zawarl Ma-

tematycznym wodewilu Kurta Kraatza

Rittnera Czerwony bukiet: ,,Mam

tuarze nowy dramat lwowianina ­ Ju-

staral się zachować programowy

kuszyński w recenzjach na spektakl

Zażarty automobilista, ostrą krytykę

zadanie dość przykre: napisanie

liusza Germana ­ pt. Mściciel o zna-

wedlug sztuki Czechowa ­ Wujaszek

obiektywizm takiej recenzji i dlatego

zamieszcza mlody recenzent wlaśnie

nekrologu sztuce Tadeusza Rittnera

Wania oraz na dramat Tolstoja Car

nym polskim poecie romantycznym

też jego literackie wystąpienia mialy

na samym początku swego artykulu:

już po drugim jej przedstawieniu",

Fiodor Joannowicz.

­ Mieczyslawie Romanowskim, któ-

,,swoje oblicze". I tak ­ Makuszyński

,,Za taką sztukę powinny wszystkie

albo krytyczny wstęp recenzji dra-

matu Żydzi Eugeniusza Czirikowa:

ry zginąl w czasie powstania stycz-

prawie zawsze poslugiwal się charak-

(cdn.)

fabryki automobilów placić Kraatzo-