18

Okruchy historii

29 października­14 listopada 2019 nr 20 (336) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Jak Polacy Charków budowali (cz. LVII)

Związki Polski i Charkowa w zakresie prawodawstwa

Obok polskich dzialaczy związanych z sądownictwem, pracujących w Charkowie należy

uwzględnić również pracowników tej sfery, którzy po odzyskaniu niepodleglości przez Pol-

skę w 1918 roku przybyli na tereny ojczyzny szukając zatrudnienia jako pracownicy prawa.

światowej, a od 1917 roku przeszedl

MARIAN SKOWYRA

pod dowództwo polskie, biorąc udzial

W tym kontekście należy wy-

w 1920 roku w wojnie z bolszewika-

różnić kilka sfer pracowników sądu

mi. W latach 30. XX wieku pracowal w

związanych bezpośrednio z Char-

Najwyższym Sądzie Wojskowym jako

kowem. W pierwszej kolejności

sędzia. Wielokrotnie byl odznaczany,

mamy zamiar przedstawić tych,

w tym Srebrnym Krzyżem Virtuti Mili-

którzy przed 1918 rokiem pracowali

tari, Krzyżem Walecznych, trzykrotnie

w charkowskim sądownictwie. W

Zlotym Krzyżem Zaslugi, Krzyżem

dalszej kolejności zostaną ukazani

Oficerskim Orderu Orla Bialego. Po

przedstawiciele sądownictwa, któ-

wybuchu II wojny światowej zglosil

rzy bezpośrednio przed wybuchem

się do armii. Pod Wlodzimierzem Wo-

rewolucji październikowej studiowali

lyńskim dostal się do niewoli sowiec-

prawo na uniwersytecie w Charko-

kiej, po czym wiosną 1940 roku zostal

wie, zostaną też ukazani ci, którzy

zamordowany przez funkcjonariuszy

mimo studiów prawniczych w Char-

NKWD w Charkowie.

kowie nie zrobili kariery prawniczej

Podobny też los ­ uwięzienie i

w wolnej ojczyźnie.

mord ­ spotkal Feliksa Jablońskie-

Z pierwszej grupy należy wy-

go, który po studiach w Charkowie

szczególnić czterech sędziów: Jan

ukończyl  również  Sergiejowską

Cholewiński, Ignacy Fabiani, Anatol

Szkolę Artylerii w Odessie, pelnil

Radliński i Józef Skoczyński. Wszy-

slużbę w 1 Brygadzie Artylerii I Kor-

scy oni pochodzili z terenów zaboru

pusu Polskiego w Rosji. Następnie

rosyjskiego i po ukończeniu polskich

przez pewien czas ponownie prze-

uniwersytetów byli kierowani do róż-

bywal w Charkowie, gdzie wstąpil do

nych sądów zarówno na terenie za-

tamtejszego Związku Wojskowych

boru, jak i Imperium Rosyjskiego.

Polaków. Bral udzial w wojnie polsko-

Pierwszy z nich Ignacy Fabiani

bolszewickiej 1920 roku. W okresie

(1861­1923) po ukończeniu Uniwer-

międzywojennym zamieszkal w To-

sytetu Warszawskiego pracowal ko-

maszowie Lubelskim, gdzie pelnil

lejno przy sądach w Kielcach, Astra-

funkcję sędziego Sądu Grodzkiego,

chaniu, Bielcach na terenie Besara-

a przed II wojną światową byl sędzią

liczba Polaków szukala zatrudnie-

borek. Po powrocie do Polski z tere-

bii, Moskwie oraz w Orle. Następnie

Sądu Okręgowego w Warszawie. We

Okręgowym, a od 1904 roku przenie-

nia w rodzinnych stronach. Jednak

nów Związku Radzieckiego w latach

w latach 1906­1918 wraz z rodziną

wrześniu 1939 roku zmobilizowany

siony na stanowisko sędziego śled-

obok tych, którzy w okresie między-

1944­1956 kierowal sądami wojsko-

mieszkal w Charkowie, gdzie pra-

do wojska, po czym trafil do niewoli

czego do Sądu Okręgowego w Ufie.

wojennym zdobyli znaczne zaslugi

wymi w Rzeszowie, Katowicach, Bia-

cowal w charakterze sędziego przy

sowieckiej. Zostal zamordowany mię-

Następnie w latach 1910­1918 analo-

w dziedzinie sądownictwa, można

lymstoku i Bydgoszczy. Aleksander

Charkowskiej Izbie Sądowej.

dzy 13 a 14 kwietnia 1940 roku przez

giczne stanowisko pelnil w Charkowie.

wyodrębnić również kilku sędziów

Michniewicz natomiast od 23 listopa-

Po odzyskaniu przez Polskę

NKWD w lesie katyńskim.

Po powrocie do kraju od marca 1919

pracujących w sądach wojskowych w

da 1945 roku byl prezesem Najwyż-

niepodleglości powrócil do Ojczyzny,

Niektórzy obok pracy w wymiarze

roku byl notariuszem przy Wydziale

latach 1944­1956, którzy zdobyli ne-

szego Sądu Wojskowego.

gdzie pracowal w sądach w Warsza-

sprawiedliwości próbowali swoich sil

Hipotecznym S.O. w Suwalkach.

gatywną slawę, a nawet określenie

wie i Kielcach, a od 31 maja 1921

W latach 1915­1918 w Okręgo-

,,katów" Polaków.

roku i do śmierci udzielal się w okrę-

wym Sądzie w Charkowie pracowal

Jedną  ,,najbardziej  ponurych

gowej ziemskiej komisji w Grodnie.

sędzia z Piotrkowa Jan Cholewiński,

postaci wojskowego wymiaru spra-

Kolejny absolwent Uniwersytetu

który podobnie jak i wielu innych sę-

wiedliwości w PRL" byl plk Wilhelm

Warszawskiego Józef Skorżyński

dziów po 1918 roku powrócil w ojczy-

Świątkowski. Byl to byly oficer Ar-

(1878­1959) w Charkowie pracowal

ste strony.

jako sędzia śledczy w latach 1909­

1918. Do tego miasta przybyl po

dwuletnim pobycie na analogicznym

stanowisku w Kursku.

Pod wplywem wydarzeń rewolu-

cyjnych zostal zmuszony do opusz-

czenia miasta, skąd udal się do War-

szawy, gdzie byl sędzią apelacyjnym

Gimnazjum w Samborze

śledczym do spraw wyjątkowego

Niechlubną slawę na stanowisku

na polu wydawniczym. Do takich po-

znaczenia. Przez pewien czas byl

sędziego zdobyli również Tomasz Wi-

staci niewątpliwie należeli Stanislaw

też kierownikiem Instytutu Ekspertyz

told Bagiński oraz Teodor Franciszek

Lukasz Rumszewicz czy też Jan

Sądowych, i za caloksztalt dzialalno-

Duracz. Pierwszy z nich ­ Tomasz

Wolski. Zwlaszcza ten ostatni zo-

ści sędzia Józef Skorżyński zostal w

Bagiński w latach 40. XX wieku byl

stawil po sobie dość bogaty dorobek

1930 roku odznaczony Krzyżem Ko-

funkcjonariuszem aparatu bezpie-

literacki, zaslużywszy sobie na mia-

mandorskim Orderu Odrodzenia Pol-

czeństwa w Warszawie. Natomiast

no teoretyka spóldzielczości okresu

ski, a w 1937 Zlotym Krzyżem Zaslu-

na temat Teodora Duracza ze wzglę-

dwudziestolecia międzywojennego.

gi. Po zakończeniu II wojny światowej

du na kontrowersyjność postaci oraz

Witold Abramowicz do Charko-

zostal powolany do pelnienia czynno-

znaczący okres pobytu w Charkowie,

wa przybyl w 1895 roku, mając za

ści w Ministerstwie Sprawiedliwości,

Sędziowie i pracownicy sądów polskich, którzy studiowali

który odbil się na jego osobowości, w

sobą ukończone gimnazjum w Mo-

a następnie delegowany do pracy w

w Charkowie

przyszlości zostanie przygotowane

skwie, uniwersytety w Petersburgu,

Glównej Komisji Badania Zbrodni Nie-

mii Czerwonej, absolwent Prawa w

Znacznie większą grupę stano-

Moskwie i Warszawie. Po studiach

osobne opracowanie.

mieckich w Polsce w charakterze jej

Charkowie i Moskwie, który w latach

wią absolwenci Charkowskiego Im-

w Charkowie pierwotnie pracowal

Kolejnychdziesięciupracowników

czlonka. W ramach komisji prowadzil

1950­1954 pracowal jako prezes

peratorskiego Uniwersytetu, którzy

jako radca prawny w Wilnie i Char-

wymiaru sprawiedliwości po ukończe-

czynności badawczo-dochodzeniowe

Najwyższego Sądu Wojskowego. To

pelnili funkcje sądownicze na terenie

kowie. W Charkowie zaangażowal

niu studiów w Charkowie pracowalo

dostarczające materialy dowodowe w

wlaśnie on wydal 37 wyroków śmier-

II Rzeczypospolitej. Poniższa tabela

się w dzialalność polityczną PPS, a

na różnych stanowiskach na terenie

toczących się przed sądami polskimi

ci na oficerów Wojska Polskiego. W

ukazuje sędziów i pracowników sądo-

od 1906 roku przynależal do PPS

Polski, zdobywszy znaczne zaslugi w

procesach przeciwko niemieckim

kwietniu 1954 roku zostal odwolany z

wych, którzy odbyli studia prawnicze

Frakcji Rewolucyjnej. W 1919 roku

dziedzinie sądownictwa.

zbrodniom wojennym.

zajmowanego stanowiska i skierowa-

w Charkowie, a następnie powrócili w

zostal wybrany pierwszym prezyden-

Tadeusz Marian Jan Nepomucen

Anatol Radliński (1876­1935)

ny do ZSRR.

ojczyste strony.

tem Wilna, a w 1920 roku prezesem

Petrażycki po ukończeniu studiów zo-

po ukończeniu Uniwersytetu War-

Z powyższej tabeli widnieje fakt,

Z terenów Polski pochodzil kolej-

Tymczasowej Komisji Rządzącej Li-

stal adwokatem. Bral udzial jako ofi-

szawskiego pierwotnie pracowal jako

że po odrodzeniu się Polski znaczna

ny sędzia wojskowy ­ Julian Giem-

cer armii rosyjskiej w pierwszej wojnie

twy Środkowej. Byl wybierany na po-

urzędnik w Warszawskim Sądzie