22

Niepodleglość i Pamięć

29 października­14 listopada 2019 nr 20 (336) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Zapomniane. Odzyskane.

Polska pamięć pokoleń

(cd. z poprzednich nr)

mają wartość nie tylko wspomnie-

Trzymają Państwo w rękach wy-

calość tworzą obraz kresowej Polski

ne znaczenie dla wzmocnienia ich po-

rocznicy odzyskania przez Polskę

niową, ale i historyczną.

dawnictwo wyjątkowe. Wyjątkowe,

i Polaków, którzy mimo przeciwności

czucia tożsamości narodowej i świa-

niepodleglości. Byl on adresowa-

Do projektu zostalo zaproszo-

ponieważ pozwala zatrzymać czas.

i rozmaitych szykan ze strony wladz

domości otrzymania w spadku po

ny do mlodych osób pochodzenia

nych 800 uczniów polskich szkól so-

Przenieść się do świata już minio-

sowieckich próbowali zachować swo-

przodkach dziedzictwa kulturowego,

polskiego, które mialy za zadanie

botnio-niedzielnych, którzy nie ukoń-

nego i wydobyć go z zapomnienia.

ją odrębność narodową, kultywować

dla zainteresowania ich - mlodych

przeprowadzić wywiad z najstar-

czyli 25 roku życia, zamieszkalych

Przywolać dawne zdarzenia, przeży-

polskie święta, polską kulturę, trady-

Polaków, dzisiejszych mieszkań-

szym czlonkiem rodziny i na pod-

na zachodniej i centralnej Ukrainie.

cia, tragedie i radości, będące udzia-

cje i obyczaje.

ców Ukrainy - polską przeszlością

stawie uzyskanych informacji spisać

Niniejsze wydawnictwo pokazuje

lem polskich mieszkańców ziem, któ-

Co ważne, wspomnienia te zosta-

Kresów, a także zbudowania w nich

te wspomnienia. Wiele jest w tych

zaledwie malą cząstkę ich pracy, ale

re w wyniku dziejowych zawieruch

ly zebrane przez przedstawicieli naj-

dumy z bycia Polakami.

relacjach zdarzeń radosnych, wiele

jakże reprezentatywną. Zamieszczo-

znalazly się poza granicami Polski.

mlodszego pokolenia - wnuków czy

Wydawnictwo to nigdy by nie

smutnych, są opowieści o zsylkach

ne w nim dokumenty i zdjęcia pocho-

Wydawnictwo to pozwala ocalić dla

prawnuków ich autorów, które dzięki

do Kazachstanu czy na Syberię, o

powstalo, gdyby nie projekt Fun-

dzą z archiwów rodzinnych.

obecnych i przyszlych pokoleń ich

odkrywaniu przeszlości wlasnych ro-

represjach. Przeprowadzającym wy-

dacji Wolność i Demokracja ,,Nie-

historie rodzinne, obrazki z życia co-

dzin dowiedzialy się czegoś więcej o

wiady udalo się wydobyć na światlo

podleglość i Pamięć", zrealizowany

dziennego, wygląd miejsc. Zebrane w

swoich korzeniach. Ma to niebagatel-

dzienne unikalne przekazy, które

w roku 2018 ­ roku obchodów 100.

LILIA LUBONIEWICZ

Tatę zabrali razem z końmi, bo nie chcial ich oddać do kolchozu

Honor, wiara, kultura i umilowanie wolności

wyróżnialy Polaków

Wspomnienia Antoniny Kowalskiej-Plaszewskiej

Wspomnienia Wlodzimierza Iszczuka

PAULINA KOMFANOWICZ

JULIANA ISZCZUK

Urodzilam się w Dowbyszu, jako

póltoraroczne dziecko zostalam wy-

Urodzilem się w Żytomierzu.

wieziona do Kazachstanu, a gdy roz-

Moja rodzina ze strony matki wywodzi

poczęla się wojna, uciekliśmy stam-

się ze szlacheckiego rodu Golębiow-

tąd i wróciliśmy do Dowbysza, potem

skich herbu Prawdzic. W rodzinnych

zamieszkaliśmy we Lwowie ­ cale

archiwach zachowaly się kopie doku-

mentów o szlacheckim rodowodzie

życie zamknięte w jednym zdaniu.

oraz malżeńskich koligacjach Golę-

Mama ­ Paulina z domu Żuraw-

biowskich z innym rodami, zwlasz-

ska ­ wychowala nas dziesięcioro,

cza z Woynarowskimi h. Strzemię,

czworo rodzeństwa zmarlo w wieku

Żólkiewskimi h. Lubicz, Wrońskimi h.

niemowlęcym. Mama pracowala w

Ślepowron.

pralni, ukończyla szkolę parafialną

Mój dziadek Donat Golębiowski,

i uczyla nas czytać i pisać po pol-

będąc szlachcicem i oficerem, bral

sku. Tata malowal na porcelanie w

Mama, Alicja Drzewiecka (z

udzial w I wojnie światowej po stronie

manufakturze Potockich, jak więk-

domu Golębiowska)

Imperium Rosyjskiego i ententy. Byl

szość Polaków w Dowbyszu.

bilizowany do armii radzieckiej byl

w niewoli austriackiej. Jego braciom

Antonina Kowalska-Plaszewska podczas pracy w biblio-

Najpierw zabrali tatę. Razem z

także mój drugi dziadek ze strony

udalo się uciec przed bolszewickim

tece

końmi, bo nie chcial ich oddać do kol-

taty. Powrócil z wojny jako inwalida

terrorem do II Rzeczpospolitej i na

chozu. Nie oddal też kluczy do kościo-

niosla na nas na milicję. Jakiś czas

Stefana Kowalskiego, Polaka. Stefan

bez nogi. Wielu z nich otrzymalo od-

zachód.

la i dlatego byl wrogiem ludu. Kościól

mieszkaliśmy u cioci Ady, a okolo

zglosil się. Związali mu z tylu ręce,

znaki wojskowe za odwagę.

zniszczono, a tata zmarl na zeslaniu.

1945 roku pojechaliśmy do Lwowa.

wywieźli do lasu. Do wykopanego

Tragiczne losy nie ominęly tak-

Zostal po nim metalowy dzbanek i do-

Tak naprawdę uciekaliśmy przed

dolu wrzucili zmasakrowane cialo.

że rodziny mojej żony. Cala rodzina

kument o uniewinnieniu.

glodem. We Lwowie na Helanki zaję-

Wladyslawa też zabili bande-

Kosteckich zostala w latach trzydzie-

W 1936 lub w 1937 roku przyszli

liśmy najmniejsze mieszkanko w su-

rowcy.

stych zeslana do Taiszeti [Tajszetu]

po nas. Mialam wtedy póltora roku.

terenie po Polakach, którzy wyjechali

Gdy jechalam po latach autobu-

w Kazachstanie. Zginęli wszyscy

sem kolo Równego i zobaczylam ta-

oprócz ojca mojej żony, który walczyl

bliczkę Seniów, serce mi się ścisnęlo,

pod Stalingradem i potem powrócil

odżyly wspomnienia...

do Żytomierza.

W II wojnie światowej bral udzial

Ukończylem żytomierską szkolę

nr 8 w okresie radzieckiej okupacji,

brat cioteczny mojej mamy, Wlodek

byla to szkola z rosyjskim językiem

Żurawski. Zawsze pokazywal meda-

nauczania. O Polsce mówilo się je-

le, kiedy przychodzilo się do niego w

dynie jako o socjalistycznym kraju

gości. Byl sierotą, jego rodzice zmarli

czlonkowskim Ukladu Warszawskie-

podczas Wielkiego Glodu. Byl to

go. Na lekcjach historii niejednokrot-

czlowiek nadzwyczajnej dobroci.

nie mówiono nam, że polska szlach-

Po ucieczce z Kazachstanu

ta gnębila ukraińskich chlopów, że

przez dwa lata chodzilam do ukraiń-

Polacy uciskali Ukraińców. Mnie ta

skiej szkoly w Dowbyszu. We Lwo-

propaganda oburzala, bo formowala

wie przypadkiem trafilam do polskiej

opinię ówczesnego spoleczeństwa w

szkoly przy Unii Lubelskiej. Po prostu

antypolskim duchu.

szlyśmy z mamą ulicą i zobaczylyśmy

W moim domu bylo Pismo Świę-

wychodzące ze szkoly dziewczynki,

te i modlitewniki polskie, ale mówilo

które rozmawialy po polsku. Od razu

się po ukraińsku. Cala rodzina mojej

Mama Paulina (w środku) z trojgiem dzieci: Stefanem, Ka-

Pradziadek Donat Golębiow-

poszlyśmy mnie tam zapisać. Do pią-

mamy ­ Golębiowscy ­ rozmawiala

zią i Filusiem na kolanach. Tata Narcyz stoi z lewej strony

ski po zakończeniu I wojny

tej klasy chodzilam już do szkoly nr

po polsku. I to od babci Haliny Ma-

światowej wyslal do swojej

Wywieziono nas do Kazachstanu.

lub zostali wywiezieni. Takich pustych

24 przy ul. Kochanowskiego, bo tam-

rii wlaśnie nauczylem się modlić po

żony, prababci Wlodzimie-

Mieszkaliśmy w lepiance. Mama po-

domów bylo wtedy mnóstwo. Mama

tą zlikwidowano. Potem skończylam

polsku i kilku polskich wierszyków.

rza Iszczuka, kartkę z po-

szla do pracy, a mnie strasznie po-

zajęla najmniejsze mieszkanie, z jed-

technikum bibliotekarskie i pracowa-

Prawdziwy język polski brzmial tylko

zdrowieniami

gryzly karaluchy, cala bylam spuch-

nym oknem, żeby widzieć każdego,

lam w Ossolineum.

w katedrze św. Zofii w Żytomierzu.

nięta. Przykladano mi wtedy ośle

kto wchodzi. Bala się aresztowania.

Kocham Lwów. Kocham każdy

Wielu moich przodków bralo

Tam też skupiali się wszyscy, któ-

mleko. Brat mial 7 lat, nosil ciężkie

Okolo 1943 roku moi dwaj bra-

kamień we Lwowie, chociaż się tu nie

udzial w walkach II wojny światowej.

rzy wytrwali w polskości. Obchodzili

skrzynie w fabryce amunicji i od tego

cia Stefan i Wladyslaw oraz siostra

urodzilam. Nawet gdyby obiecywano

Byl to wspomniany już pradziadek

polskie święta katolickie i narodowe,

Donat, ale także mój dziadek ze

które są przecież podstawą naszej

mial żylaki. Jak zaczęla się wojna,

Jadwiga pojechali do Seniowa na

mi zlote góry, to stąd nie wyjadę.

strony mamy Konstantyn Drzewiec-

tożsamości narodowej.

uciekliśmy stamtąd. Wróciliśmy do

zarobek. Ja mialam 7 lat, zostalam w

Antonina zostala odznaczona

ki, który zginąl 1 maja 1945 roku na

Jestem dumny, że mam przod-

Dowbysza, który wtedy nazywal się

Dowbyszu.

Krzyżem Oficerskim Orderu Odro-

Śląsku i osierocil swoją czteroletnią

ków, którzy byli Polakami z krwi i ko-

Marchlewsk. Okazalo się, że nasz

Pod dom, gdzie byl zameldowa-

dzenia Polski za pielęgnowanie pol-

córeczkę Annę ­ moją mamę. Zmo-

ści i należeli do polskiej szlachty.

dom zajęla Żydówka Cila, która do-

ny Stefan, zajechala fura. Zapytali o

skości.