29

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 29 października­14 listopada 2019 nr 20 (336)

Szarawka ­ obronna świątynia,

naturalna fontanna i róg jednorożca

Miejscowość Szarawkę w obw. chmielnickim glęboką prowincją nazwać trudno.

Leży zaledwie 4 km od ożywionej trasy Chmielnicki ­ Kamieniec Podolski, którą

co dnia przelatują dziesiątki turystycznych autokarów. Jednak do Szarówki zajeż-

dżają rzadko, najwyżej raz w tygodniu. A szkoda ­ bo jest tu co oglądać.

swego rodzaju przedlużeniem parku.

DMYTRO POLUCHOWYCZ

Plywaly tu labędzie, byly kąpieliska z

tekst

piaszczystymi plażami i wysypanym

archiwum autora

piaskiem dnem.

ilustracje

Opowiadając o Szarówce nie

sposób pominąć osoby Jakuba Ber-

Glównym ,,rodzynkiem" mia-

narda Pretwicza, któremu król Zyg-

steczka jest stara cerkiew obronna.

munt I Stary w roku 1539 nadal Sza-

Świątynia ta nie jest wprawdzie tak

rówkę i jeszcze kilka miejscowości

znana, jak podobny obiekt w sąsied-

we wladanie. Od 1550 roku, po tym,

nich Sutkowcach, ale tym nie mniej,

jak król Zygmunt II August nadal Pre-

jest bardzo interesująca. Przypomnę,

twiczom prawo spadku, miejscowość

że cerkiew Matki Bożej Nieustającej

stala się ich rodową rezydencją.

Pomocy w Sutkowcach (1476) jest

Wychodźca ze Śląska Bernhard

najwybitniejszym przykladem fortyfi-

von Prittwitz (1500­1563) byl oso-

kowanych świątyń i zewnętrznie nie

bą nieprzeciętną i uważano go za

odróżnia się niczym od obronnego

jednego z największych śmialków

zameczku. Z Sutkowic do Szarówki

tych czasów. Na czele niewielkiego

można dotrzeć drogą gruntową (5

oddzialu kozaków ,,dawal w skórę"

km) lub trasą (15 km).

Tatarom i Turkom. W walkach z or-

Obronna świątynia w Szarówce

dyńcami jego prawą ręka byl slynny

powstala w XV wieku i prawdopodob-

Dymitr (Bajda) Wiśniowiecki ­ pierw-

nie jej pierwotna wersja byla nie mniej

szy zalożyciel Siczy Zaporoskiej.

Na przeciwleglym brzegu rzeki

trum miejscowości, poniżej pomni-

wspaniala, niż jej bardziej znana

splądrowali i ograbili Tatarzy. Świąty-

W jego czasach Tatarzy na Po-

Wolczok, naprzeciwko świątyni leży

ka poleglym w II wojnie światowej,

sąsiadka. Jednak w wyniku licznych

nię, w której schronili się mieszkańcy,

dole prawie nie zapuszczali się, a

bije źródlo o zadziwiającym pięknie.

stary cmentarz katolicki. Jest interesu-

przebudów obiekt utracil pierwotny

również uszkodzono. Przez trzy lata

nawet póltora wieku po jego śmierci

Proszę wyobrazić sobie skalny am-

jący m.in. z powodu olbrzymiego krzy-

wygląd. Najbardziej fatalną dla cer-

stala opuszczona, aż odbudowal ją

na tych terenach popularne bylo po-

fiteatr o dlugości 20 m i wysokości

kwi byla jej modernizacja w latach

kolejny wlaściciel miasteczka Jakub

wiedzenie: ,,Za Pretwica ­ wolna od

2,5­3 m, z którego spada kilkanaście

1890-1892, kiedy to zostala znacznie

Pretwicz (1543­1613). Wówczas to

Tatarów granica". Jeszcze za życia

srebrzystych wodnych strumyków ­

,,zrusyfikowana" ­ zamurowano go-

konsekrowano świątynię jako kościól

nazywano pana Bernarda ,,Murus

naturalna fontanna z bardzo czystą

tyckie strzelnice, na dachu ustawiono

katolicki pw. Zwiastowania NMP, a

Podoliae" (Mur Podola) lub ,,Terror

i smaczną wodą. Strumienie tworzą

drewnianą banię z niskim nakryciem

obok wystawiono klasztor dominika-

Tartarorum" (Postrach Tatarów).

niewielkie jeziorko, z którego wy-

namiotowym udekorowanym nie-

nów.

Legenda glosi, że to wlaśnie

plywa strumień. Niestety, fotografie,

wielką makówką oraz podwyższono

Równocześnie ze świątynią Pre-

Bernard Pretwicz upolowal ostatni

nawet w przybliżeniu, nie przekazują

wieżę-dzwonnicę. Otwory strzelnicze

twicz odbudowal zamek obronny,

egzemplarz jednorożca. Na pewno

piękna tego zadziwiającego zjawiska.

na samej wieży zamurowano już

który niestety się nie zachowal. W li-

wiadomo, że to pan Bernard przeslal

To źródlo śmialo może pretendować

wcześniej. Jak wyglądala świątynia

teraturze krajoznawczej jego lokaliza-

królowi Zygmuntowi I róg wlasno-

do lauru najbardziej malowniczego

dawniej, możemy zobaczyć jedynie

cję określa się różnie: wedlug jednej

ręcznie upolowanego jednorożca w

zakątka Ukrainy.

na akwareli Napoleona Ordy.

wersji stal on na miejscu dzisiejszego

roku 1530 (tak przynajmniej napisal

Wspominany już kościól Mat-

Interesujące jest również to, że

cmentarza, wedlug innej ­ tam, gdzie

w liście do monarchy). Król nakazal

ki Bożej Różańcowej z 1861 roku

stare pocztówki z przelomu XIX­XX

dziś stoi kościól katolicki Matki Bożej

nadwornemu kronikarzowi Maciejowi

jest niewielki, ale bardzo przytulny

wieków świątynię nazywają kościo-

Różańcowej (z 1861 roku). Jednak

Stryjkowskiemu zapisać to niezwykle

i zaciszny. Od kościola roztacza się

lem. Czy jest to pomylka? Niezupel-

najbardziej prawdopodobne, że for-

wydarzenie w kronikach państwo-

wspaniala panorama na Szarów-

nie!

tyfikacja stala na przeciwnym brzegu

wych. Po dziesięciu latach, w roku

kę i cerkiew-fortecę. Warto zwrócić

Od początku świątynia w Szarów-

rzeki Wolczok, w miejscu gdzie jej

1540, róg zostal sprezentowany ce-

uwagę na stary murowany parkan, za

ce byla prawoslawną. Zostala, podob-

wody tworzą pólwysep ze stromymi

sarzowi Świętego Cesarstwa Rzym-

którym kryje się dawny opuszczony

nie jak jej sąsiadka w Sutkowcach,

brzegami. Do dziś można tam za-

Bernhard von Prittwitz

skiego Ferdynandowi I Habsburgowi,

park. Jest to jeszcze jeden zabytek

konsekrowana i poświęcona Matce

uważyć resztki walów.

ża kamiennego na grobie Andrzeja

który nakazal nadwornemu rzeźbia-

Szarówki ­ park o powierzchni 12,8

Bożej Nieustającej Pomocy. Należy

Po śmierci Jakub Pretwicz spo-

Maluja (1798­1857). Wiele podróżo-

rzowi Sylwestrowi Lechnerowi ude-

hektara, zalożony na początku XIX

zaznaczyć, że ta Patronka byla dość

cząl w krypcie świątyni-fortecy. Przez

walem po tych stronach, odwiedzilem

korować dar rękojeścią i stosownym

wieku. Rośnie tu chyba ponad sto

rozpowszechniona pośród świątyń

dlugie lata zachowany tam byl jego

wiele prowincjonalnych cmentarzy-

wierszem. Dziś można go oglądać w

dwustuletnich i starszych drzew, po-

obronnych ­ budowniczowie, oprócz

nagrobek, ale podczas represji po

ków, ale tak potężnego krzyża nie wi-

Muzeum historyczno-artystycznym

śród których tak rzadkie jak sosna

dzialem nigdzie ­ ma okolo 6 m wyso-

we Wiedniu. Mowa tu, naturalnie, o

wejsmutowa, tuja zachodnia czy je-

kości. Na tym cmentarzu rzuca się w

rogu absolutnie realnego narwala.

sion placzący. Jednak glównym atu-

oczy również murowany postument z

Ale sam fakt nie jest przez to mniej

tem parku jest polączenie górskiego

kobiecą postacią sakralną. Mieszkań-

interesujący.

krajobrazu z malowniczymi stawkami,

cy miasteczka są szczerze przekona-

ni, że jest to św. Anna, uważana za

patronkę miejscowości. W rzeczywi-

stości jest to klasyczna rzeźba, przed-

stawiająca Zwiastowanie. Jeżeli zwa-

żymy, że figura zwrócona jest twarzą

w stronę dawnego kościola, to można

z wielkim prawdopodobieństwem

stwierdzić, że wcześniej zdobila ona

fasadę świątyni lub stala na jej dzie-

dzińcu. Analizując styl rzeźby można

ziemskiej, chcieli zapewnicć również

powstaniu listopadowym, wladze car-

datować ją II polową XVIII wieku.

niebieską obronę i mieli nadzieję, że

skie klasztor skasowaly, przekazując

Szarówka posiada jeszcze jeden

Matka Boska otoczy obiekt swoim

świątynię prawoslawnym.  Zostala

,,rodzynek", którzy potwierdza jej uni-

plaszczem ochronnym. Jednak ani

poświęcona na nowo pw. Narodze-

kalność. Jest to, nie stworzony ręką

potężne mury, ani opieka niebios

nia Matki Bożej i prawdopodobnie

ludzką, zabytek przyrody. W cen-

nie pomogly. W 1567 roku Szarówkę

wówczas też znikl nagrobek.