20

Kurier kulturalny

17­30 stycznia 2020 nr 1 (341) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Lwów Herberta

pomniku Mortui sunt ut liberi vivamus

­ mówil (Zbigniew Herbert ­ red.)

pod koniec dwudziestego wieku. ­

zapadl nam glęboko w serce" ­ pisala

Przede wszystkim jako miasto wielo-

Halina Herbert-Żebrowska w artykule

narodowościowe. Od urodzenia nie-

,,Mój brat Zbyszek", www.fundacjaher-

mal zaszczepiony bylem przeciwko

berta.com.

,,Moim jedynym i prawdziwym miastem jest oczywiście

wszelkiej ksenofobii. Antysemityzm

26 marca 1944 roku, przed po-

jest dla mnie czymś niezrozumia-

nownym wkroczeniem Sowietów do

Lwów. Wszystkie inne (...) przyszly daleko później. (...)

lym. Ja się bawilem z Żydami, to byli

Lwowa, państwo Herbertowie wraz

Lwów, Florencja, Ateny, Jerozolima, Rzym, Ravenna,

moi najlepsi koledzy: z piaskownicy,

z dziećmi wyjechali do Krakowa i za-

z boiska, ze szkoly. (...) Miasto to

mieszkali w pobliskich Proszowicach.

Bayonne, Monachium, Siena, Piza..." ­ cytuje Zbigniewa

nie zbiór budynków, pomników, pla-

Zbigniew Herbert rzadko wspo-

Herberta Andrzej Franaszek w biografii poety.

ców i mostów ­ o mieście stanowi

minal o Lwowie. Dopiero pod koniec

atmosfera międzyludzka... I wydaje

życia będzie mówil o Lwowie wprost.

dniach 16 i 17 marca 2002 roku pod-

na Obozową 5 (obecnie Wolosz-

mi się, że w tym moim mieście byla

W wierszu dedykowanym Leszkowi

MARIA BASZA

czas ,,Dni Zbigniewa Herberta". Ho-

czaka). Lato spędzali w wybudowa-

dobra atmosfera międzyludzka, bo

Elektorowiczowi umieścil lwowski

tekst i zdjęcia

norowym gościem uroczystości byla

nej przez siebie podmiejskiej willi w

polatywal nad nim duch tolerancji"

Wysoki Zamek, w podpisach listów

Dom nad porami roku

Halina Herbert-Żebrowska, siostra

Brzuchowicach.

(Humanistyka to przygoda, (w:) Her-

umieszczal slowa ,,Zbigniew Leopo-

dom dzieci zwierząt i jablek

poety. We Lwowie, na Lyczakowie,

bert nieznany. Rozmowy, Warszawa

kwadrat pustej przestrzeni

w kościele pw. św. Antoniego, gdzie

2008).

pod nieobecną gwiazdą

Zbigniew Herbert zostal ochrzczony,

Jako pięćdziesięciolatek poeta

kardynal Marian Jaworski w jego in-

napisze do węgierskiej przyjaciól-

dom byl lunetą dzieciństwa

tencji sprawowal mszę św., a Halina

ki: ,,Urodzilem się nieźle i niedaleko

dom byl skórą wzruszenia

Herbert-Żebrowska odslonila w tym

Lwowa (...) rosly winogrona. (...) Kie-

policzkiem siostry

kościele pamiątkową tablicę z wy-

dy drugi raz będę musial zjawić się

galęzią drzewa

rytymi slowami fragmentu wiersza

na świecie, przyczepię się do basenu

,,Moje miasto":

Morza Śródziemnego i żaden diabel,

policzek zdmuchnąl plomień

żaden tyran mnie stamtąd nie ruszy".

...ocean lotnej pamięci

galąź przekreślil pocisk

Już jako mlodzieniec, Zbigniew Her-

podmywa kruszy obrazy

nad sypkim popiolem gniazda

bert musial mieć silne, choć wtedy

piosenka bezdomnej piechoty

zapewne nie wypowiadane poczucie

w końcu zostanie kamień

wlasnej europejskości, w tym także

na którym mnie urodzono

dom jest sześcianem dzieciństwa

bycia spadkobiercą kultury śródziem-

dom jest kostką wzruszenia

nomorskiej i antycznej. Jego wyrazem

co noc

bylo choćby częste wśród lwowskiej

Ul. Lyczakowska. Budynek, w którym urodzil się Zbigniew

staję boso

skrzydlo spalonej siostry

inteligencji zainteresowanie filologią

Herbert, w glębi widoczny kościól św. Antoniego

przed zatrzaśniętą bramą

klasyczną. Po dekadach doskonale

Zbigniew Herbert rozpocząl na-

lensis". W wierszu ,,Moje miasto"

mego miasta...

liść umarlego drzewa

opisal to wloski kompan Herberta,

ukę w szkole podstawowej nr 2 św.

opisuje odbywaną we śnie wędrów-

Francesco Cataluccio, przekonany,

Antoniego. Później uczęszczal do VIII

kę ulicami nie nazwanego wprost ­

Dom

Druga tablica umieszczona zo-

że polski pisarz zabiera ze sobą

Państwowego Gimnazjum imienia

Lwowa:

stala na budynku przy ul. Lyczakow-

Lwów w każdą podróż (...). Bardzo

Zbigniew Herbert

Króla Kazimierza Wielkiego (obecnie

skiej 55, w którym poeta się urodzil

często mówil mi o Lwowie i nieraz w

śnilo mi się że idę

w tym gmachu mieści się Ukraiński

i mieszkal w latach 1924-1933.

swoich wędrówkach po Wloszech,

Zbigniew Herbert urodzil się 29

z domu rodziców do szkoly

Uniwersytet Katolicki).

We wspólczesnym Lwowie mo-

stając przed jakimś domem, [...]

października 1924 r. we Lwowie.

wiem przecież którędy idę

Po powtórnym wkroczeniu Niem-

stwierdzal: taki jak we Lwowie" ­

żemy zwiedzić wiele miejsc, związa-

Pierwsze dwadzieścia lat życia, w

ców do Lwowa zamknięto wszystkie

nych z życiem Zbigniewa Herberta i

pisze Andrzej Franaszek w książce

tym okres okupacji, spędzil w ro-

po lewej sklep Paszandy

polskie szkoly ponadpodstawowe.

jego rodziny. Państwo Herbertowie

,,Ostatnia Aleksandria. Lwów Zbi-

dzinnym, wielokulturowym mieście.

trzecie gimnazjum księgarnie

Jak wielu kolegów Zbigniewa Her-

gniewa Herberta".

widać nawet przez szybę

berta, uczyl się on na tajnych kom-

Józef Maria Ruszar uważa, że

glowę starego Bodeka

pletach i zdal maturę w styczniu

Lwów żyje w wierszach Zbigniewa

1944 roku. Następnie Zbigniew

Herberta od pierwszego do ostatnie-

chcę skręcić do katedry

rozpocząl studia polonistyczne na

go tomiku, a jego nadzwyczajny sta-

widok się nagle urywa

konspiracyjnym Uniwersytecie Jana

tus polega na tym, że jest jedynym

nie ma dalszego ciągu

Kazimierza, które trwaly tylko trzy

miastem na świecie, które obywa się

po prostu nie można iść dalej

miesiące. Aby zdobyć środki na

bez nazwy... Lwów. Nie ma powrotu

a przecież dobrze wiem

utrzymanie rodziny, a także otrzy-

i nie ma realiów, choć wydaje się, że

to nie jest ślepa ulica

mać Ausweis (dokument chroniący

pozostal jeden konkret: ,,kamień, na

przed wywózką), poeta pracowal

którym mnie urodzono".

W wierszu pt. ,,W mieście" poeta

jako karmiciel wszy w produkującym

W literaturze światowej Herbert

pisze o skrzydlatym lwie. Lew ten

szczepionki przeciwtyfusowe Insty-

rozpoznawany jest przede wszyst-

znajduje się na frontonie budynku ­

tucie profesora Rudolfa Weigla, któ-

kim dzięki swojemu poetyckiemu

dawnej kamienicy Massariego przy

ry w tym czasie mieścil się dawnym

alter ego, postaci Pana Cogito. Zbi-

Rynku 14 we Lwowie. W swoim cza-

Państwowym Gimnazjum Żeńskim

gniew Herbert zmarl 28 lipca 1998 r.

sie byl rezydencją konsula Republiki

im. Królowej Jadwigi, przy ul. Potoc-

w Warszawie.

Weneckiej.

kiego 45 (obecnie Czuprynki). Byl też

­ Zbigniew Herbert jest dumą

sprzedawcą w sklepie z wyrobami

i chlubą zarówno Lwowa, kultury

W mieście kresowym do którego

metalowymi.

lwowskiej, jak i calej kultury pol-

nie wrócę

,,W moich wspomnieniach z dzie-

skiej i europejskiej. Jego mądrość

jest taki skrzydlaty kamień lekki

ciństwa brat Zbyszek byl ze mną od

polegala też na tym, że potrafil do-

i ogromny

zawsze, podobnie jak rodzice i babcia.

strzegać ludzi, przede wszystkim

pioruny biją w ten kamień

Bylam póltora roku starsza od niego,

jako obywateli świata, jako obywa-

skrzydlaty

przez wiele lat nieco wyższa i silniej-

teli, których należy szanować. Jego

sza. Pamiętam jego typowo chlopięce

twórczość jest również przekazem

w moim mieście dalekim do którego

wybryki, jak na przyklad jazdę na bu-

tego, że wielość cywilizacji uboga-

nie wrócę

forze tramwaju dla urozmaicenia sobie

ca, a nie zubaża. Każda cywilizacja

jest ciężka i pożywna woda

drogi powrotnej ze szkoly. Mieliśmy

jest cenna, trzeba ją szanować i

kto raz ci kubek z taką wodą poda

kochającą rodzinę, przyjazne szkoly,

trzeba chronić ­ powiedzial Mariusz

mówi ­ raz tu jeszcze wrócę

a nasze miejsce na ziemi ­ Miasto

Olbromski, poeta, prozaik, eseista,

Lwa ­ bylo piękne i inspirujące. Histo-

muzealnik, podczas sesji naukowej

w moim mieście którego nie ma

rii Lwowa uczono już w trzeciej klasie

poświęconej Zbigniewowi Herberto-

na żadnej mapie

szkoly powszechnej. Urodzeni kilka lat

wi ­ Herbertiada, która miala miej-

Tablica w kościele św. Antoniego we Lwowie, gdzie Zbi-

świata jest taki chleb

po I wojnie światowej wiedzieliśmy, że

sce 8 września 2018 roku w ramach

gniew Herbert zostal ochrzczony

co żywić może

nasz kraj odzyskal niedawno niepod-

Dialogu Dwóch Kultur, w dawnym

cale życie czarny jak dola tulacza

leglość, a spoleczeństwo polskie na-

Ossolinem, obecnie Narodowej Na-

Nie bylo mu dane przyjechać znów

mieszkali wspólnie z babcią, Marią

jak kamień, woda, chleb,

szego miasta musialo walczyć zbroj-

ukowej Bibliotece Ukrainy im. Wasy-

do ukochanego miasta, które opu-

z Balabanów, z pochodzenia Or-

trwanie wież o świcie

nie o przynależność do odradzającej

la Stefanyka we Lwowie.

ścil z rodziną w 1944 roku.

mianką. Rodzina Herbertów prze-

się Ojczyzny. Odwiedzaliśmy często

Po pięćdziesięciu sześciu latach

prowadzala się wielokrotnie: do bu-

,,Lwów wywarl szalony wplyw

mauzoleum Obrońców Lwowa na

artykul ukazal się w nr 04 (132) 2019,

poeta symbolicznie wrócil do swego

dynku przy ulicy Tarnawskiego 18,

na mnie. Teraz dopiero to doceniam

Cmentarzu Lyczakowskim, a napis na

czasopisma Forum Dziennikarzy

rodzinnego miasta. Stalo się to w

na Piekarską 10, a tuż przed wojną