22

Okruchy historii

17­30 stycznia 2020 nr 1 (341) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Jak Polacy Charków budowali (cz. LXI)

Pamięć o doktorze Wladyslawie Frankowskim

wśród rosyjskojęzycznej ludności Charkowa

Dotychczasowe opracowania wykazaly wyjątkowość popularności charkowskiego doktora Wladyslawa Frankowskiego, która

po jego śmierci wśród miejscowej polskiej ludności przerodzila w swoisty kult, a jego mogila byla miejscem spotkań miejscowej

Polonii, o czym pisaly ówczesne polskie gazety i czasopisma. W obecnym opracowaniu mamy zamiar przyjrzeć się tematowi pa-

mięci doktora Wladyslawa Frankowskiego (1819­1895) wśród rosyjskojęzycznej ludności przedrewolucyjnego Charkowa.

tarza. Po modlitwie kaplana przy gro-

nego Towarzystwa, szpitala alek-

MARIAN SKOWYRA

bie zostalo wypowiedzianych kilka

sandrowskiego, lekarzy dziecięcego

mów, a następnie doczesne szcząt-

szpitala, Towarzystwa Medycznego,

Jako podstawowe źródlo przyją-

ki niezapomnianego Wladyslawa

lekarzy, nauczycieli żeńskiej niedziel-

lem publikacje zawarte w miejscowej

Frankowskiego zostaly opuszczone

nej szkoly, Żydów Charkowa oraz od

gazecie ,,Jużnyj Kraj", która może

do mogily przy towarzyszącym mil-

rodaków.

być odpowiednim źródlem wiedzy

czeniu obecnych, ciasno otaczają-

Wreszcie 6 kwietnia po krótkim

o ówczesnych wydarzeniach w mie-

cych miejsce spoczynku znanego

żalobnym nabożeństwie otwartą

ście, gdyż na bieżąco ukazywala ży-

lekarza, któremu każdy, kto go znal

trumnę przeniesiono do kościola

cie i dzialalność jego mieszkańców,

lub slyszal o jego dobrych dzielach

katolickiego. Trumnę z cialem nieśli

wydawcy zaś starali się codziennie

i świętym życiu, życzyl wiecznego

charkowscy lekarze, a wieko studen-

odpowiadać na oczekiwania spole-

odpoczynku i spokojnego ukojenia w

ci uniwersytetu. Zamówiony karawan

czeństwa.

krainie wiecznej".

podążal daleko za trumną, zalado-

O doktorze Wladyslawie Fran-

Wreszcie podsumowano osobo-

wany setkami wieńców i kwiatów.

kowskim zawsze glośno bylo w

wość charkowskiego doktora w na-

W czasie eksportacji docze-

Charkowie. Wielokrotnie, już od 1881

stępujący sposób: ,,Tacy ludzie, jak

snych szczątków charkowskiego le-

roku pisaly o nim miejscowe gazety,

Frankowski ­ są niejako latarniami

karza uczestniczyli niemal wszyscy

akcentując jego rady na temat od-

jasno świecącymi przez dlugi czas

lekarze  Charkowa,  profesorowie

powiedniego zabezpieczenia me-

i ukazującymi szlak do wyższych

uniwersytetu, zwlaszcza z Wydzialu

dycznego i sanitarnego w mieście.

wartości czlowieczeństwa".

Medycznego. Nie zabraklo również

Dziennikarze również starali się nie

Pamięć o Frankowskim pozo-

przedstawicieli wladz oraz czlonków

opuszczać żadnego z nim spotkania

stawala jeszcze przez pewien czas

Towarzystw Charytatywnych. Obok

w miejskiej dumie lub też większych

na ustach wielu mieszkańców Char-

katolickich kaplanów ,,dużo bylo du-

akcji charytatywnych, jak choćby z

kowa. Nieraz zastanawiano się,

chowieństwa prawoslawnego oraz

1894 roku, kiedy to z racji 20-lecia

kto zdola zastąpić tak wybitnego

żydowscy rabini. Ludzie dlugo przed

Aleksandrowskiego szpitala w Char-

lekarza i stwierdzano, że miejsce to

wynosem ciala napelnil wszystkie

kowie doktor Wladyslaw Frankowski

zostanie puste.

ulice, którymi miala podążać żalobna

podarowal wielką skrzynię z narzę-

Gazeta ,,Jużnyj Kraj" realizując

procesja. Na calej drodze przemar-

dziami lekarskimi dla polożniczego

postanowienia o zbieraniu mate-

szu zapalono lampy. Tuż za trumną

oddzialu tegoż ośrodka medyczne-

Wladyslaw Frankowski

rialów o Frankowskim, wydala za-

niesiony byl miejski sztandar".

go. Jego imię jeszcze za życia bylo

artykulami  naukowo-publicystycz-

ledwie jedno wspomnienie. Trudno

Po przybyciu do kościola trumna

przyjąl kilku chorych. Następnego

umieszczane wśród nazwisk najwięk-

nymi.

dziś ustalić, dlaczego bylo zaled-

Frankowskiego zostala ustanowio-

dnia czul się jeszcze gorzej, sie-

szych dzialaczy miasta, zwlaszcza w

Następne wydanie z 6 kwietnia

wie jedno. Możliwe, że z czasem,

na na katafalku w otoczeniu roślin

dząc we wlasnym pokoju w krześle,

aspekcie jego dzialalności w czasie

1895 roku poświęcilo sporo miejsca

gdy świece zgasly i przywiędly

tropikalnych. ,,Jużnyj Kraj" tak pod-

przyjąl jednego chorego. W tym dniu

epidemii cholery w Charkowie z 1847

obrzędowi przeniesienia doczesnych

kwiaty na grobie, zaczęla również

sumowal wydarzenie z 6 kwietnia:

przywolani doktor Świetuchin i Pi-

i 1848 roku.

szczątków Wladyslawa Frankowskie-

zacierać się pamięć o wybitnym

,,Takiej procesji pogrzebowej, jaka

śniaczewski konstatowali zapalenie

Nie zabraklo też relacji dzien-

go z domu do kościola parafialnego

charkowskim doktorze. A może

byla wczoraj, Charków nie widzial od

pluc, porażające obie dolne części.

nikarzy ,,Jużnego Kraju" po śmierci

w Charkowie. Zgodnie z wcześniej-

na systematyczne zapominanie o

wielu lat".

Choroba się rozwijala, akcja chore-

charkowskiego lekarza i opiekuna

szymi zapowiedziami eksportacja

Frankowskim wplynąl fakt jego po-

Nie zabraklo również informacji o

go serca slabla i 30 marca lekarze

ubogiej ludności. Pierwsze wiadomo-

ciala miala się odbyć 3 kwietnia

mocy finansowej jeńcom powstań

tym, jak Charków żegnal swego do-

stwierdzili, że proces zapalenia zająl

ści o śmierci Wladyslawa Frankow-

jednak z powodu ,,choroby jednej z

narodowych, co niewątpliwie mia-

brodzieja w dniu pogrzebu, które od-

górną część pluc. W ciągu kilku dni

skiego ,,Jużnyj Kraj" podawal w dniu

córek zmarlego, przybylej z Berlina,

lo negatywny wplyw na to, że nie

bylo się 7 kwietnia. Pierwsi uczestni-

poprzedzających zgon, chory często

prawoslawnego Zmartwychwstania

należalo odlożyć ją o dwa dni".

chciano przez wiele lat należycie

cy uroczystości pogrzebowej zaczęli

wpadal w stan zapomnienia, bredzil

Pańskiego 2 kwietnia 1895 roku. Na

Cialo zmarlego ze względu na

go uczcić, poza nadaniem jego

napelniać kościól na dlugo przed

i nawet w tym stanie myśli jego byly

pierwszej stronie gazety wydrukowa-

dluższy czas przechowywania pod-

imienia jednej z ulic.

rozpoczęciem nabożeństwa, aby ,,po

skierowane w zwyklym kierunku.

no wyrazy wspólczucia od przewodni-

dano procesowi balsamowania i wy-

Przeciągnąl się również proces

raz ostatni oddać hold jednemu z

Bredząc, pytal chorych o stan ich

czącego oraz czlonków Charkowskie-

stawiono w jednym z niedużych po-

powstawania szpitala im. Frankow-

najwspanialszych ludzi, których kie-

zdrowia, przeznaczal leki itp. Ago-

go Towarzystwa Medycznego, prze-

koi domu Frankowskich, gdzie nie-

skiego, o czym już wspomnieliśmy

dykolwiek znal Charków". Także i w

nia byla cichą i trwala niedlugo. W

wodniczącego Charkowskich Lekarzy

w poprzednich opracowaniach.

oraz od najbliższej rodziny zmarlego.

Ze wspomnienia zamieszczone-

W tych krótkich oświadczeniach in-

go w ,,Jużnym Kraju" z 1 maja 1895

formowano, że Frankowski zmarl 31

roku na szczególną uwagę zaslugu-

marca po pólnocy. Przedstawiciele

ją opisy samej postaci doktora i pro-

charkowskiej miejskiej dumy nawie-

ces jego przyjmowania pacjentów

dzili dom zmarlego w następnym dniu

we wlasnym domu. Niejaki S. L. z

po śmierci, skladając wieniec.

Mińska, dawny charkowski gimna-

Gazeta z tego też dnia umieści-

zjalista, byl na wizycie u Frankow-

la pierwszy nekrolog zmarlego, w

skiego dwukrotnie i tak o nim wspo-

którym tak opisywano ostatnie dni

Szkic domu, w którym mieszkali Frankowscy

minal: ,,Siwiejący, w czapeczce, nie-

życia doktora: ,,O 12.15 w nocy z

pokaźny na zewnątrz, tak uważnie,

osobie Wladyslawa Frankowskiego

gdyś doktor przyjmowal pacjentów.

tym dniu nie zabraklo przedstawicieli

30 na 31 marca zmarl cieszący się

surowo, ale i wraz z tym delikatnie

zgasl najlepszy przedstawiciel wyso-

W tych dniach nawiedzilo zmarlego

wladz, lekarzy, studentów oraz zna-

wielką popularnością na terenie Ro-

zadawal pytania, wysluchiwal, tak

kiego stanu lekarza".

wielu mieszkańców miasta i okolic,

nych rodów szlacheckich na czele z

sji doktor Wladyslaw Frankowski.

wyraźnie i prosto podkreślal naj-

Po podaniu wiadomości bio-

dziękując mu w ten sposób za oka-

księciem Swiatopelk-Mirskim. ,,Ulica

Chociaż w ciągu ostatnich dwóch

ważniejsze w moich wyjaśnieniach,

graficznych redaktorzy zapraszali

zaną pomoc. Udalo się zliczyć, że w

byla zapelniona ludźmi, karetami,

lat Wladyslaw Frankowski na skutek

zalecając najtańsze praktycznie

wszystkich znających doktora Fran-

tych dniach do domu Frankowskich

którzy cierpliwie czekali na wyjście

wyniszczonego zdrowia prawie nie

domowe leki, dając potrzebne rady

kowskiego do zbierania dokladnych

przybylo kilka tysięcy osób. Świa-

procesji, nie zważając na to, że po-

wyjeżdżal z domu, jednak do końca

na temat sposobu życia, zachęcając

danych na jego temat, aby w przy-

dectwem tego byla olbrzymia ilość

goda byla chlodna i padal śnieg".

życia kontynuowal przyjmowanie

również do uprawiania zajęć ru-

szlości relacje o jego życiu i dzialal-

zlożonych wieńców i kwiatów.

Mimo że mogila się nie zacho-

przychodzących do niego chorych.

chowych, czym zapewnil mnie i dal

ności mogly ujrzeć światlo dzienne

Jak podawaly gazety, cialo spo-

wala, nie sposób nie zauważyć, że

W minioną niedzielę 26 marca cięż-

nadzieję na szybkie wyzdrowienie".

w postaci osobnego literackiego

częlo w ,,prostej dębowej trumnie".

dziennikarze opisali również miejsce

ko zaniemógl, a przedlużający się

Największe zdziwienie jednak u pa-

opracowania, co do dziś w pelnym

Zwrócono również uwagę, że oka-

i sam obrzęd pochówku. ,,Mogila

przez dluższy czas kaszel znacznie

cjenta wywolalo samo pożegnanie,

zasięgu nie zostalo zrealizowane,

zale wieńce i kwiaty pochodzily od

Frankowskiego zostala przygotowa-

się wzmógl, gorączka wzrosla. Jed-

kiedy doktor Frankowski pod żad-

poza nielicznymi jak dotychczas

urzędników miejskich, Charytatyw-

na na nowym miejscu w glębi cmen-

nak nie zważając na to, w tym dniu