25

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 17­30 stycznia 2020 nr 1 (341)

Podolski doktor Faust" i eliksir dlugowieczności

Jedną najbardziej zagadkowych i mistycznych postaci w historii Podola jest niejaki

Stanislaw Pac. Wspólcześni szczerze wierzyli, że podobnie jak legendarny doktor

Faust, sprzedal on swoją duszę diablu w zamian za wiedzę i dlugowieczność.

swój satanowski okres życia dr Pac

scach zazwyczaj tulily się gliniane

jednak tę wersję wątpliwości. Udalo

DMYTRO POLUCHOWYCZ

poświęcil nauce i leczeniu ludzi. Le-

chatki biedoty. Budynek Paca praw-

mi się odnaleźć starą rycinę, przed-

tekst

czyl zarówno bogatych, jak i biedotę.

dopodobnie stal gdzieś przy Rynku,

stawiająca legendarny dom! Bylo to

ilustracje z archiwum autora

Tych ostatnich ­ bezplatnie. Nie zwa-

tam, gdzie dziś jest olbrzymie cen-

prawdziwe odkrycie. O takim obrazie

żając, że mial kolejkę pacjentów z ca-

Czy faktycznie sprzedal Pac

trum handlowe, wystawione w cza-

nie ma nigdzie żadnych wzmianek

lego Podola (i nie tylko) sam doktor

duszę diablu ­ trudno powiedzieć.

sach sowieckich. Przy jego budowie

w dokumentach archiwalnych, ani w

żyl skromnie i wszystkie zapracowa-

Takie interesy zazwyczaj zalatwiano

znaleziono wlaśnie wspominany już

publikacjach wspólczesnych bada-

ne pieniądze wkladal w naukę. ,,Wart

bez świadków. Wiedzę jednak mial

trzypiętrowy loch. Czy przypadkiem

czy Podola i Satanowa. Nie wspo-

Pac palaca, a palac Paca" ­ mówi

rzeczywiście nieprzeciętną i zmarl

nie ten z wcześniejszych opisów?

mina się o nim ani w polskich ani w

porzekadlo. Ale istnieje jeszcze inne

w wieku 123 (!) lat. Źródla twierdzą,

Stanislaw Pac nie byl jedynym

ukraińskich publikacjach.

przyslowie: ,,Pac ma mieszkać w pa-

że do ostatniego tchnienia pan Sta-

,,królewskim medykiem" związanym

Sama grafika nie jest niczym nie-

lacu, a nie w Satanowie".

nislaw zachowal jasny umysl i nie

z Satanowem. Przez dluższy czas

zwyklym. Widoki prowincjonalnych

Oprócz szacunku miejscowi od-

stronil od mlodych kobiet.

w miasteczku mieszkal polski Żyd

miasteczek i ich architektury dato-

czuwali wobec doktora Paca mistycz-

Szczególy burzliwego życia Sta-

Stefan von Gaden (znany również

wane polową XIX wieku zdarzają się

ny lęk. Uważano go za czarnoksięż-

nislawa Paca (1703­1826) nie są

jako Daniel Jewlew, Daniel Iljin czy

dość często. Ale tu chodzi o obiekt,

Król Stanislaw August

nika i czarodzieja, który swą dusze

dokladnie znane. Wiemy jedynie, że

Daniel Żydowin). Tu, między innymi,

który należal do legendarnej zagad-

byl osobą wyksztalconą ­ ukończyl

sprzedal diablu. W tamtych czasach

się ożenil. Życie tego ,,medicusa"

kowej postaci. Analiza grafiki pozwo-

dwa uniwersytety: jeden w Polsce,

rodzynkiem miasta byl dom królew-

godne jest hollywodzkiej ekrani-

lila na dość interesujące wnioski. Mię-

drugi ­ gdzieś w Niemczech. Jakie to

skiego ,,medicusa". W III tomie ,,Po-

zacji. W ciągu swego życie zdążyl

dzy innymi, specjalista z architektury

byly uczelnie ­ nie wiadomo. Wiele

dolskich wiadomości parafialnych" z

odslużyć w wojsku, trafić do niewoli

renesansu Kateryna Lipa uważa, że

podróżowal po świecie. Byl w Amery-

roku 1862 w opisie Satanowa poda-

tatarskiej i tureckiej, skąd udalo mu

późniejsza dekoracja ze wspomnia-

ce i nawet w Egipcie, gdzie studiowal

no, że ,,budynek doktora byl z bialego

nego już ,,karpackiego kamienia",

się zbiec, by następnie leczyć pol-

starożytną nie tylko medycynę, ale i

ciosanego karpackiego kamienia,

zostala nalożona na wcześniejszą

skich żolnierzy z ran, otrzymanych

nauki tajemne. Slowa ,,nawet" użylem

przywiezionego z Galicji. Wyróżnial

celowo. Dziś Egipt ­ to kraj otwarty

się architekturą ­ mial cztery piętra,

na rzesze turystów, ale w XVIII wieku

przy czym tylko jedno, udekorowane

rzeźbą, wznosilo się ponad ziemię, a

byl praktycznie zamknięty dla Euro-

Car Fiodor III

nież aklimatyzacją egzotycznych (na

dlugo przez baronem Falz-Feinem

z Askanii). Podziemną część jego

budynku zajmowal zwierzyniec, zaś

okazy tu zgromadzone mógl przyjść

i podziwiać każdy. Bylo to chyba

pierwsze ogólnodostępne ZOO na

Uważa się, że dom doktora stal w miejscu tej świątyni

naszych terenach, otwarte prawie

wiek przed kijowskim.

podczas walk z wojskami Bogdana

Istnieje legenda, że gdzieś w lo-

Chmielnickiego, po czym trafil do

chach budynku doktora byl schowek,

niewoli moskiewskiej i tam leczyl

Wszystko, co ocalalo ze slynnego domu. I polowa XIX w.

gdzie pan Stanislaw ukryl receptę

moskali i kozaków.

pejczyków. Z czasem Stanislaw Pac

pozostale trzy byly pod jej powierzch-

swej dlugowieczności. Niestety dziś

Dalej los przenosi go do Mo-

stal się jednym z najbardziej znanych

nią. Należy zaznaczyć, że w chwili

już nikt w Satanowie nie wskaże miej-

skwy, gdzie robi blyskawiczną ka-

lekarzy i nie bylo w tym nic dziwnego,

przygotowania tego materialu do dru-

sca, gdzie stal ,,dom doktora" i, odpo-

rierę, zostając osobistym lekarzem

że król Stanislaw II August zaprosil

ku minęlo już kilka lat od czasu, gdy

wiednio, nie wiadomo, gdzie szukać

cara Aleksieja Michajlowicza, jego

go na swój dwór jako osobistego me-

,,budynek doktora" zostal ostatecznie

tych lochów ze skrytką. Miejscowi

żony i carewiczów Piotra (przyszlego

dyka nadwornego.

rozebrany jako material budowlany.

krajoznawcy uważają, że budynek

cara Piotra I) i Iwana. Następca Cara

W roku 1795 ostatni król Rze-

Najprawdopodobniej opis budynku

ten stal w miejscu dzisiejszej cerkwi

Aleksieja, Fiodor Aleksiejewicz, rów-

Nie jest wykluczone, że ten

czypospolitej pod przymusem ,,do-

Paca powstal w oparciu o slowa ko-

greckokatolickiej pw. Najświętszej

nież obsypuje utalentowanego leka-

element dekoracyjny upięk-

browolnie" zrzekl się korony. Tracąc

lekcjonera przekazów i legend sata-

Bogarodzicy. Zostala wzniesiona już

rza drogimi prezentami i okazuje mu

szal kiedyś dom doktora

pracodawcę 92-letni Stanislaw Pac

nowskich, dobrego znajomego pana

w naszych czasach w miejscu daw-

swą przychylność.

Paca

opuścil Kraków i osiadl w Satano-

Stanislawa, księdza Kalińskiego, o

nego budynku, datowanego II polo-

Niebawem jego los odmienia się

wie. Dlaczego wlaśnie tu ­ trudno

którego odnalezionym nagrobku byla

kamienicę z czasów rozkwitu Sata-

wą XIX wieku.

kardynalnie. Po śmierci cara Fiodora

powiedzieć. W tym czasie Satanów

mowa w Kurierze Galicyjskim (nr 22

nowa, czyli z wieku bodajże XVI. Od-

Dotychczas nie mialem podstaw

zaczyna się walka pomiędzy carew-

byl nie tylko daleką prowincją, ale nie

(338) za rok 2019).

powiednio, taka kamienica nie mogla

wątpić w tę wersję. Tym bardziej, że

ną Sofią i klanem Naryszkinych (sta-

zawaham się określić go ,,dziurą".

Olbrzymie lochy potrzebne byly

stać w miejscu późniejszej świąty-

byl to teren szpitala zorganizowane-

wiających na carewicza Piotra). So-

Można to wytlumaczyć na kilka

Pacowi nie do przechowywania skar-

ni ­ ten teren byl już poza murami

go w carskich czasach na podstawie

fia inspiruje strzelecki bunt. Strzelcy

sposobów. Przede wszystkim, będąc

bów. Oprócz leczenia ludzi i badań

miejskimi i budowanie tam nie mialo

lecznicy legendarnego doktora Paca.

likwidują konkurentów carewny, ona

w tak poważnym wieku, pan Pac nie

przyrodniczych zajmowal się rów-

najmniejszego sensu. W takich miej-

Niespodziewane znalezisko poddalo

zaś zostaje regentką przy maloletnich

mógl znaleźć dla siebie pracy. Ja-

synach, posiadając faktycznie pelnię

kiż bowiem sens byloby zatrudniać,

wladzy. Daniel Żydowin ­ jak go

niech nawet wprawnego ekskrólew-

zwano w Moskwie, jako osoba przy-

skiego lekarza, który już stoi nad

bliżona do carewny, a więc również

grobem? Przypomnę ­ ukończyl 92

podlegający likwidacji, przez nakiś

rok życia. Że będzie jeszcze żyl 30

czas ukrywa się w Kukui ­ dzielnicy

lat, nikt się nie spodziewal. Najpew-

zamieszkalej przez obcokrajowców.

niej też w Satanowie byla jakaś nieru-

Zostaje jednak odkryty i oskarżony

chomość ,,koronna", którą ostatni król

o otrucie cara Fiodora. Blaganie ca-

sprezentowal na odchodne swemu

rycy Natalii, by oszczędzić wielkiego

doktorowi.

lekarza, gdyż nie jest winny, strzelcy

Możliwe jednak, że zadzialal tu

zignorowali. Zwolniono jedynie jego

również element mistyczny. Stani-

żonę (tę, z którą ożenil się w Sata-

slaw Pac paral się nie tylko medy-

nowie). Gdzie pochowano Daniela

cyną, ale też ezoteryką i mistyką.

Żydowina ­ na razie nie wiadomo.

Odpowiednio, wybierając miejsce

Nikt też nie wie, gdzie jest grób

na przyszle osiedlenie się, nie mógl

Stanislawa Paca, chociaż wiadomo

ominąć specyficznego toponimu,

na pewno, że zostal pochowany w

W czasie budowy centrum handlowego (piętrowy budynek po prawej) odnaleziono trzy-

jakim byla nazwa ,,Satanów". Caly

Satanowie.

piętrowe lochy