14

Niepodleglość i Pamięć

14­27 lutego 2020 nr 3 (343) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Zapomniane. Odzyskane.

Polska pamięć pokoleń

(cd. z poprzednich nr)

mają wartość nie tylko wspomnie-

Trzymają Państwo w rękach wy-

calość tworzą obraz kresowej Polski

ne znaczenie dla wzmocnienia ich po-

rocznicy odzyskania przez Polskę

niową, ale i historyczną.

dawnictwo wyjątkowe. Wyjątkowe,

i Polaków, którzy mimo przeciwności

czucia tożsamości narodowej i świa-

niepodleglości. Byl on adresowa-

Do projektu zostalo zaproszo-

ponieważ pozwala zatrzymać czas.

i rozmaitych szykan ze strony wladz

domości otrzymania w spadku po

ny do mlodych osób pochodzenia

nych 800 uczniów polskich szkól so-

Przenieść się do świata już minio-

sowieckich próbowali zachować swo-

przodkach dziedzictwa kulturowego,

polskiego, które mialy za zadanie

botnio-niedzielnych, którzy nie ukoń-

nego i wydobyć go z zapomnienia.

ją odrębność narodową, kultywować

dla zainteresowania ich - mlodych

przeprowadzić wywiad z najstar-

czyli 25 roku życia, zamieszkalych

Przywolać dawne zdarzenia, przeży-

polskie święta, polską kulturę, trady-

Polaków, dzisiejszych mieszkań-

szym czlonkiem rodziny i na pod-

na zachodniej i centralnej Ukrainie.

cia, tragedie i radości, będące udzia-

cje i obyczaje.

ców Ukrainy - polską przeszlością

stawie uzyskanych informacji spisać

Niniejsze wydawnictwo pokazuje

lem polskich mieszkańców ziem, któ-

Co ważne, wspomnienia te zosta-

Kresów, a także zbudowania w nich

te wspomnienia. Wiele jest w tych

zaledwie malą cząstkę ich pracy, ale

re w wyniku dziejowych zawieruch

ly zebrane przez przedstawicieli naj-

dumy z bycia Polakami.

relacjach zdarzeń radosnych, wiele

jakże reprezentatywną. Zamieszczo-

znalazly się poza granicami Polski.

mlodszego pokolenia - wnuków czy

Wydawnictwo to nigdy by nie

smutnych, są opowieści o zsylkach

ne w nim dokumenty i zdjęcia pocho-

Wydawnictwo to pozwala ocalić dla

prawnuków ich autorów, które dzięki

powstalo, gdyby nie projekt Fun-

do Kazachstanu czy na Syberię, o

dzą z archiwów rodzinnych.

obecnych i przyszlych pokoleń ich

odkrywaniu przeszlości wlasnych ro-

dacji Wolność i Demokracja ,,Nie-

represjach. Przeprowadzającym wy-

historie rodzinne, obrazki z życia co-

dzin dowiedzialy się czegoś więcej o

podleglość i Pamięć", zrealizowany

wiady udalo się wydobyć na światlo

dziennego, wygląd miejsc. Zebrane w

swoich korzeniach. Ma to niebagatel-

dzienne unikalne przekazy, które

w roku 2018 ­ roku obchodów 100.

LILIA LUBONIEWICZ

Szkola Polska w Gródku to, obok wychowania córki Bożeny,

najważniejszy projekt" mojego życia

wspomnienia Ireny Pierszchajlo

mych. Okres wielkanocny rozpoczy-

W 1938 roku NKWD zlikwidowa-

KATARZYNA MUSZYK

nal się od Wielkiego Postu. Chodzilo

lo polską szkolę w Gródku. Zabro-

się na ,,Drogę Krzyżową", ,,Gorzkie

Z wyksztalcenia jestem nauczy-

niono używania języka polskiego.

Żale", rekolekcje i przystępowalo się

cielką języka polskiego. Ukończylam

Rodzice mówili, że za mówienie po

do spowiedzi wielkanocnej. W Nie-

Instytut Pedagogiczny w Iwano-Fran-

polsku policzkowano, za noszenie

dzielę Palmową święcono galązki

kiwsku oraz kursy i studia podyplo-

różańca bito. Male dzieci nie mogly

wierzbowe, a w triduum paschalne

mowe w Lublinie.

nawet śpiewać ukraińskiej piosenki:

chodziliśmy do kościola, święciliśmy

Od urodzenia mieszkam w Gród-

,,Десь тут булa Подоляночка, десь

koszyczki. Święcone spożywano po

ku [Podolskim], a od 16 lat pracuję

тут булa ясна панночка" (,,Gdzieś tu

niedzielnej mszy rezurekcyjnej. W

w polskiej szkole i w Gródeckim Od-

byla Podolaneczka, gdzieś tu byla ja-

następnym tygodniu rodzina udawa-

dziale Związku Polaków na Ukrainie

sna pani"), ponieważ slowem ,,jasna

la się na cmentarz, by w niedzielę

i nie wyobrażam sobie życia poza

pani" nazywano polską hrabinę.

Milosierdzia Bożego modlić się za

szkolą i poza Gródkiem.

Ale polska szkola powstala, po

zmarlych.

64 latach, ale powstala. Przez dzie-

Dopiero od czasu powstania

sięć lat zbieraliśmy podpisy, aby tak

Polskiego Stowarzyszenia Kul-

się stalo. I udalo się. W 2002 roku

turalno-Oświatowego w Gródku

otworzyliśmy polską szkolę w Gród-

zaczęto obchodzić także święta

ku, a ja zostalam jej wicedyrektor-

Dziadek Ireny Franciszek Pierszchajlo z sąsiadami z ro-

narodowe.

ką.

dzin polskich

zyna Waclawa Czernieckiego z 1936

pod Monachium. Droga powrotna do

roku ­ druk urzędowy jest po polsku

domu byla dluga i niebezpieczna, w

i po rosyjsku, a pola wypelnione od-

chlodzie, na dachach pociągów, a

ręcznym pismem ukraińskim.

kiedy dotarla do kraju, zostala aresz-

W moim domu mówilo się po

towana za zdradę narodu radzieckie-

polsku z użyciem gwary. Bylo dużo

go i wyslana do prac przymusowych

polskich książek: przede wszyst-

przy budowaniu kopalni w Donbasie.

kim modlitewniki, Pismo Święte.

I znów powrót do Gródka ­ dotarla

Ja też, zanim nauczylam się czy-

ze strasznymi ranami na nogach, wy-

tać po polsku, znalam na pamięć

cieńczona i chora, ale byla w domu,

modlitwy.

u siebie.

Moja mama Michalina z domu

Zawsze bylam dumna ze swego

Muzyka w czasie wojny, mając 13 lat,

pochodzenia i w 1982 roku w swoim

zostala wywieziona na roboty do Nie-

pierwszym paszporcie w rubryce na-

miec. Przyczynil się do tego pewien

rodowość polecilam wpisanie slowa:

policjant, który zawolal ją do budynku

polska, pomimo że wychowawczyni

starostwa. W ten sposób dziewczyn-

klasy Hanna Janko tego zabronila.

ka trafila prosto w ręce Niemców.

Polacy obchodzili święta religij-

Przedwojenny rocznik polskiej szkoly w Gródku, a wśród

Do końca wojny pracowala na wsi

ne. Obchody Bożego Narodzenia w

uczniów tata Robert Pierszchajlo

mojej rodzinie rozpoczynaly się od

adwentowego chodzenia na roraty,

Rodzice, Michalina i Robert

spowiedzi, rezygnacji z hucznych

Pierszchajlo (przelom lat 60.

zabaw. Pod wigilijny obrus mama

i 70.)

wkladala siano i ząbki czosnku, a

na świątecznym stole kladla oplatek,

Moi rodzice także związani są

Pismo Święte, świecę i 12 postnych

z Gródkiem, pracowali w fabryce

potraw. Gdy na niebie pojawiala się

produkującej obrabiarki do drewna.

pierwsza gwiazdka, babcia brala do

Mówili, że przed wojną mieszkalo tu

ręki Pismo Święte, czytala fragment

bardzo wielu Polaków, byli też Żydzi,

Ewangelii, potem bylo lamanie się

Ukraińcy i Rosjanie. Na ulicy slyszalo

oplatkiem, skladanie życzeń. Po

się język polski, nawet Żydzi mówili

wieczerzy obowiązkowo szlo się do

po polsku. Językiem urzędowym zaś

kościola na pasterkę. W drugi dzień

byl rosyjski i polski. W mojej rodzinie

Modlitwa  napisana  ręką

świąt odwiedzalo się rodzinę i znajo-

zachowala się metryka urodzenia ku-

Irena Pierszchajlo z klasą III szkoly polskiej, 2001 rok

babci Stefanidy Muzyki