20

Okruchy historii

14­27 lutego 2020 nr 3 (343) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Tajemnice kościola św. Anny czekają na odkrywców

Jedna z najmlodszych organizacji polskich, bo zalożona w marcu 2019 roku nosząca na-

zwę ,,Polska Mlodzież Ziemi Gródeckiej", wystąpila z inicjatywą, której realizacja może

kardynalnie zmienić pogląd nie tylko na historię spoleczności rzymskokatolickiej z oko-

lic Gródka Podolskiego w obw. chmielnickim, ale i na historię samego miasta.

Naukowcy twierdzą, że obie wer-

tów niż te z XIII wieku. Nawet bez

DMYTRO POLUCHOWYCZ

sje mogą być sluszne. Po nawalach

tych danych architekt uważa, że wiek

tureckich drewniano-ziemne fortyfika-

­ Wszystko rozpoczęlo się od

Gródka jest o wiele starszy niż dotąd

cje byly w tak oplakanym stanie, że

planów ustawienia znaku, upamięt-

sądzono. Gdy chodzi o resztki muro-

na początku XVIII wieku nie oplacalo

niającego zrujnowany przez sowie-

wanych fragmentów, to nic pewnego

się ich naprawiać i zamek ostatecz-

tów kościól św. Anny i zniszczony

na razie stwierdzić nie można. Po-

nie utracil znaczenie obronne. Gdy

wokól niego cmentarz ­ mówi prezes

trzebne są wykopaliska, gdyż może

w 1737 roku Zamoyscy zaprosili do

organizacji Roman Juszczyszyn. ­

to być zarówno fragment świątyni, jak

Gródka franciszkanów wraz z ks.

Gdy rozpoczęliśmy pracę, od razu

i pozostalości fortyfikacji obronnych.

Molędzińskim, rozpoczęli oni budo-

pojawilo się wiele pytań ­ trudnych,

Kierownik wydzialu ds. kultury, re-

wę murowanego kościola i klasztoru,

lecz nadzwyczaj interesujących. Bez

ligii i turystyki Rady miejskiej z Gród-

wykorzystując mury dawnego zamku.

ich wyjaśnienia nie możemy dzialać

ka Oleg Fedorow, który uczestniczyl

Wedlug innych danych kościól po-

dalej.

w oględzinach zabytku i znalazl frag-

wstal nieco wcześniej ­ w 1732 roku,

Najtrudniejszą częścią projektu

ment kafla z XVII wieku, popiera ideę

ale również z tego budulca. Prawdo-

bylo ustalenie miejsca, w którym po-

prac archeologicznych: ,,Wspólnie z

podobnie murów jednej z wież nie

winien stanąć pamiątkowy znak. Te-

miejscowymi krajoznawcami dawno

Pawlo Neczytajlo (od lewej) i Roman Juszczyszyn przy

rozebrano do końca, by nie tracić

ren, na którym kiedyś stal kościól jest

planowaliśmy wystąpić o przepro-

prawdopodobnych resztkach kościola

sil i kosztów, i wykorzystano je jako

bardzo interesujący z punktu widze-

wadzenie tu prac archeologicznych.

fragment nowej świątyni. Przyklad

nia prac archeologicznych. Wszelkie

Pod późniejszym walem, jak się

się nieoficjalne. Ale dzięki inicjatywie

Ze strony wydzialu kultury będzie

tego można zobaczyć w miejscowo-

prace ziemne w tym miejscu możliwe

okazalo, leżal wal wcześniejszego

naszej organizacji zamczysko i miej-

wszechstronne poparcie. Osobiście

ści Lyczkowce w obw. tarnopolskim,

są dopiero po przeprowadzeniu sto-

staroruskiego horodyszcza, który za-

sce, gdzie stal kościól św. Anny zba-

też będę wspieral te badania" ­ pod-

gdzie część murów zamku wykorzy-

sownych badań i pod kontrolą arche-

sypano w XVII wieku. Dokonano tego

dają zawodowi archeolodzy.

kreślil kierownik.

stano jako kapliczkę.

ologów. Należy też zbadać resztki

prawdopodobnie przed rokiem 1653,

Pod koniec stycznia br. Roman

Jak widać inicjatywa polskiej

Należy podkreślić, że teren zam-

starej podmurówki, która ma stać się

kiedy to zamek zostal zrujnowany

Juszczyszyn zaprosil do Gródka

mlodzieży spotkala się ze wszech-

ku byl nie tylko ,,centrum" Gródka, ale

podstawą znaku.

przez wojska Bogdana Chmielnickie-

grupę historyków na czele której stal

stronnym poparciem zarówno wladz,

od tego miejsca miasteczko się rozwi-

Dziś istnieją dwie wersje tego

go. Potem zamek znów odbudowano

szef slużby archeologicznej UAN z

jak i naukowców.

nęlo. Do takich wniosków naukowcy

zagadnienia. Wedlug pierwszej ­

i to na tyle solidnie, że gdy w 1672

Kamieńca Podolskiego Pawlo Neczy-

Ale pozostaje jeszcze jedna in-

doszli po pracach, prowadzonych w

podmurówka to pozostalości po

roku Petro Doroszenko oblegal za-

tajlo. Celem ich przyjazdu byla ocena

teresująca sprawa. Chodzi o natu-

lecie ubieglego roku. Podczas, gdy

dawnym kościele. Ulożenie kamieni

mek, nie udalo mu się go zdobyć. W

zakresu prac, które należy wykonać.

ralną grotę, która leży przy samym

wykopie odnaleziono fragmenty ce-

ramiki i szkla, datowane początkiem

lub polową XVII wieku oraz frag-

menty naczyń z przelomu XIII­XIV

wieków. To ostatnie znalezisko bylo

najważniejszym i najbardziej intere-

sującym.

Uważa się, że pierwsza wzmianka

o Gródku datuje się 1392 rokiem, gdy

książę Fiodor Koriatowicz przekazal

rycerzowi Bedrychowi (Bedryszkowi)

szereg wlości, w tym i Gródek. Stąd

pierwsza jego nazwa byla Bedry-

chów-Gródek. Z czasem ta miejsco-

wość podzielila się na miasto Gródek

i wioskę Bedrychowce.

Wedlug innych danych pisemna

Ceramika z XIII­XV wieków i inne znaleziska w miejscu

wzmianka pochodzi z 1362 roku.

dawnego kościola św. Anny

Skąd wzięla się ta data, z jakich źró-

Kościól św. Anny

zamczysku. Pierwsze jej oględziny

Pierwszego znaleziska doko-

del ­ nie wiadomo. Wielu naukow-

wykazaly, że również tu sprawa nie

nano już podczas oględzin walu ­

ców poddaje wątpliwości również

zakonnicy organizowali sobie życie

jest jednoznaczna.

Pawlo Neczytajlo podniósl z ziemi

,,kanoniczną" historię o Bedryszku.

na zamczysku, ludność cywilna wybu-

­ Dla terenów Kanionu Smotry-

niewielki ulamek ceramiki

Twierdzą, że nie wiadomo o jaki Gró-

dowala calą ulicę wzdluż zamkowych

­ Jest to dość interesujący frag-

cza takie groty nie są rzadkością ­

dek chodzi, bowiem kolo Zaleszczyk

walów. Jeszcze w XIX wieku, jeden z

wyjaśnil Pawlo Neczytajlo. ­ Zazwy-

ment ­ wyjaśnil archeolog. Proszę

też leży miejscowość Gródek i opo-

gospodarzy wkopal się w dawny wal,

czaj mają one glębokość do trzech

zwrócić uwagę na charakterystyczny

dal jest wioska Bedrychowce! Wo-

gdy chcial poszerzyć swoje obejście.

ornament. Jest calkowicie ,,wzorco-

metrów. Tutaj przeszliśmy prawie

bec tego dokladnie nie wiemy, czy

W naszych czasach nowy wlaściciel

wy" dla ceramiki z XIII wieku z okresu

13 m. Grota jest interesująca jako

Bedryszko ma stosunek do naszego

zmuszony byl wymurować tam ścia-

pomongolskiego. Tu nie można się

zabytek przyrody, ale również pod

Gródka, ale że horodyszcze istnialo

nę podporową, aby zapobiec osunię-

pomylić. Jest to oczywisty dowód, że

względem archeologii. Do niedawna

póltora wieku wcześniej ­ to fakt.

ciu się ziemi. W tym celu znów nieco

już w drugiej polowie XIII wieku ist-

byl nad nią wielki kamienny nawis.

W tym wszystkim jest pewien

,,wglębil" się w ziemię, co dalo moż-

niala tu osada.

Warto by przeprowadzić badania jak

problem ­ badania, mimo iż nie cal-

liwość zbadania miejsca pod wzglę-

Nie mniejszy zachwyt wywolal

w samej grocie, tak i przed wejściem

kowicie amatorskie, to jednak odbyly

dem archeologicznym.

kolejny odnaleziony fragment ­ ulo-

do niej. W tego rodzaju grotach może

mek ceramiki z XV wieku.

być wszystko ­ od paleolitu do śre-

Dzwonnica

kościola

św.

­ Ceramika z tego okresu w

dniowiecza ­ wyjaśnil historyk. Po

Anny

miastach Podola trafia się rzadko

badaniach i uporządkowaniu grota

może stać się nie byle jaką atrakcją

­ wyjaśnil Pawlo Neczytajlo. ­ Dla-

jest bardzo podobne do tego, które

tego tym ciekawsze będą tutejsze

turystyczną.

widoczne jest na starych zdjęciach

­ Nawet nie oczekiwaliśmy, że

badania. Wedlug polskich źródel

kościola z 1930 roku. Inna hipoteza

nasza inicjatywa wywola taki rezo-

drewniany kościól wybudowano tu

mówi, że mogą to być pozostalości

nans wśród historyków ­ mówi Ro-

wlaśnie w XV wieku, a pierwsze za-

po wieżach obronnych gródeckiego

man Juszczyszyn. ­ Mamy nadzieję,

kony katolickie zjawily się na Podolu

zamku. Jest to możliwe, bo podmu-

już w wieku XIV. Nie wykluczam, że

że uda się zrealizować wszystkie

rówka leży na samym skraju nasy-

wykopaliska w tym miejscu przynio-

plany. Kwestia prac archeologicz-

pu. Taki rodzaj wzmocnienia nasy-

są nową informację w tej kwestii.

nych na terenie zamczyska zostanie

pów ziemnych w tamtych czasach

Archeolog nie wyklucza możliwo-

omówiona na najbliższej sesji Rady

byl często stosowany. Więc również

ści odnalezienia starszych elemen-

miasta Gródka.

ta wersja ma rację bytu.

Nasyp wcześniejszego horodyszcza pod zamkowym walem