18

Rozmowy Kuriera

28 lutego­16 marca 2020 nr 4 (344) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Wobec kataklizmu. Kazimierz Wierzyński na emigracji

Polska w Jalcie zostala przez alian-

piącego narodu. Przeżycia zbiorowe

tych utworów ma charakter religijny.

Halecki. Zostal odczytany specjalny

Rozmowa ANNY GORDIJEW-

tów zdradzona, a komunizm jest dla

nakladaly się na przeżycia osobiste,

,,Krzyże i miecze" są wyjątkowym

list gen. Kazimierza Sosnowskiego,

SKIEJ z MARIUSZEM OL-

nas, po zakończeniu dzialań wojen-

nie tylko związane z losem emigran-

tomem w dorobku poety. Jest on

wielu świetnych aktorów recytowalo

BROMSKIM, literatem i muze-

nych w 1945 roku, dalszą, wynisz-

jego wiersze. Podobnie fetowano,

ta, ale i losem rodziny. W 1944 roku,

krzykiem niezgody na wynik naszej

alnikiem, animatorem dzialań

czającą niewolą. Dawal temu przej-

z tym, że jeszcze huczniej, także w

w powstaniu warszawskim, zginąl

walki o wolność, obrachunkiem z

kulturalnych.

mujący wyraz w swych różnorodnych

Nowym Jorku jego 50-lecie pracy

jego przyrodni brat ­ Bronislaw Wie-

polityczną zdradą aliantów. Slusznie

i często wybitnych utworach i w tej

literackiej, a rok później specjal-

rzyński oraz jego syn Jan, a także

pisze Anna Nasilowska, w książce

W poprzednim naszym

postawie trwal niezlomny. Wrzesień

ne uroczystości zorganizowano w

bratanica poety Janina Wierzyńska.

,,Wierzyński", że wiersz ,,Do sumie-

dialogu rozmawialiśmy o fe-

1939 roku oznaczal dla niego poże-

nia świata" z tego tomu powinien być

Rzymie. O poezji Wierzyńskiego

W tym roku zmarla również matka

nomenie twórczości Kazimie-

gnanie z ojczyzną, choć nigdy z niej

we wszystkich podręcznikach szkol-

mówil wówczas Gustaw Herling-

poety Felicja i ojciec Andrzej.

rza Wierzyńskiego w okresie

w sensie duchowym nie wyjechal.

Grudziński. W 1950 roku 11 listo-

międzywojennym. O jego bly-

Czerpal bowiem z niej nadal twórczo

pada przyznano poecie nagrodę za

skotliwym debiucie, tomiku

i dla niej pracowal z największym

tom ,,Krzyże i miecze" ufundowaną

,,Wiosna i wino", który uka-

poświęceniem. Po wybuchu wojny

przez Polskie Odzialy Wartownicze.

zal się pod literacką kuratelą

wobec ciąglych bombardowań przez

W uzasadnieniu zwracano uwagę,

Leopolda Staffa w 1919 roku

hitlerowców Warszawy, razem z

że książka ta najlepiej wyrażala

i byl wielkim sukcesem mlo-

żoną Haliną opuścili stolicę 12 wrze-

uczucia Polaków w okresie wojny.

dego twórcy. O jego postawie

śnia i wyjechali do Lwowa. Sześć dni

W 1953 roku Wierzyński otrzymal

patriotycznej, o próbie wlą-

później, wobec pogarszającej się

Nagrodę Literacką Stowarzyszenia

czenia się do walki o niepod-

gwaltownie sytuacji militarnej, wyru-

Kombatantów Polskich w Londynie.

leglość w Legionach, a póź-

szyli ze Lwowa, w gronie znajomych,

Jaka byla percepcja jego

niej o jego zdecydowanym

między innymi z Marianem Hema-

twórczości w kraju po woj-

zaangażowaniu i udziale w

rem, w kierunku granicy z Rumunią.

nie?

wojnie polsko-bolszewickiej.

Przekroczyli ją w Kutach 18 wrze-

W kraju byl znany przede wszyst-

No i o następnych książkach,

śnia, a więc w dzień po wkroczeniu

kim jako wspóltwórca poetyckiej gru-

sukcesach literackich w skali

na tereny wschodniej Rzeczypospo-

py Skamander, tego nie można bylo

międzynarodowej, pracach

litej sowietów. Następnie przez Jugo-

ukryć przy okazji różnego rodzaju

w redagowaniu dzienników.

slawię i Wlochy przybyli do Paryża,

opracowań i publikacji. Ale po druku

O  wspóltworzeniu  grupy

gdzie poeta wlączyl się od razu w bu-

jego emigracyjnych książek kurtyna

poetyckiej Skamander. A jak

dowanie życia kulturalnego polskiej

milczenia zapadla na dlugo i zapis

potoczyly się losy poety w

diaspory. Następnie, w 1940 roku,

cenzury na jego utwory trwal dzie-

okresie II wojny światowej?

przez Hiszpanię, Portugalię udali się

siątki lat. I do tej pory twórczość ta

I później.

do Brazylii, do Rio de Janeiro. Mimo

w zasadzie nie jest znana szerzej w

Zanim odpowiem na pytanie,

tej sytuacji zdolal wydać w Nicei, w

kraju. Dopiero w latach 70. zaczęly

trzeba zauważyć, że poeta pod ko-

Oficynie Samuela Tyszkiewicza tom

się ukazywać w PRL-u wybory jego

niec lat trzydziestych mial poczucie

,,Barbakan Warszawski".

poezji, a więc te ­ jak można przy-

nadchodzącego kataklizmu, czemu

puszczać ­ na których publikację

dal wyraz ­ między innymi ­ pisząc

Jakie byly ich dalsze

zgodzila się cenzura. Pierwszy z

na kilka dni przed wybuchem II woj-

losy?

W 1941 roku Wierzyńscy udali

nich pod redakcją prof. Marii Dluskiej

ny dramatyczny wiersz ,,Wstążka z

się do Nowego Jorku, gdzie poeta

,,Poezje wybrane. 1951­1964 ukazal

Warszawianki". Ukazal się on 1

zacząl prowadzić wyklady z dziejów

się w Krakowie w 1972 roku. Już w

września 1939 roku równocześnie

literatury polskiej na letnich kursach

czasie rozpadu komunizmu w Polsce

w poczytnych i prestiżowych ,,Wia-

Alliance Collage. Ponieważ mial za

w 1990 roku ukazaly się w Warsza-

domościach Literackich" oraz w ,,Ilu-

sobą wieloletnie doświadczenia w

wie ,,Szkice i portrety literackie" pod

strowanym Kurierze Codziennym".

Kazimierz Wierzyński

redagowaniu prasy, jako utalentowa-

redakcją Pawla Kądzieli. Rok póź-

Byl wizyjnym opisem pożogi, a za-

ny wydawca zająl się publikowaniem

niej obszerny ,,Wybór poezji" wraz z

W okresie wojny poeta napisal

nych. Poeta oddaje hold wszystkim

razem wezwaniem do oporu. Pada

,,Tygodniowego Serwisu Literackiego

wnikliwym i cennym komentarzem

wiersze, które zlożyly się na pięć

tym, którzy zaginęli be wieści na ,,nie-

w nim sformulowanie: ,,Że tym tylko

Kola Pisarzy Polskich". Później perio-

opublikowal prof. Krzysztof Dybciak

zbiorów. Mial świadomość, że rola

ludzkiej ziemi". Tom zawiera utwór

się żyje, za co się umiera". Bogaty

dyk ten ukazywal się jakiś czas pod

w Wydawnictwie Zakladu Narodo-

twórczości ulegla zmianie, że ciąży

,,Msza żalobna w katedrze nowojor-

w wielkie i różnorodne dokonania

zmienionym tytulem. W 1943 w miej-

wego Ossolineum we Wroclawiu. Ale

na nim ogromna odpowiedzialność.

skiej", gdzie czytamy o modlitwie ,,Za

literackie okres dwudziestolecia mię-

sce poprzedniego czasopisma za-

nadal dziela Wierzyńskiego nie są

Wiersze pisane w zlożonych, często

wszystkich z naszego domu": Pola-

dzywojennego kończyl Wierzyński

cząl się ukazywać ,,Tygodnik Polski".

powszechnie dostępne. Kiedy jesie-

bardzo trudnych okolicznościach ży-

ków, Ukraińców, Żydów.

wierszami patriotycznymi. Trzeba też

Wierzyński byl tego pisma zalożycie-

nią ubieglego roku przygotowywalem

ciowych, mają różne tematy, są pel-

podkreślić, że początek 1939 roku

Kiedy Wierzyński po woj-

lem, stale z tym czasopismem wspól-

sesję naukową o twórcy ,,Wolności

ne emocji, napisane zostaly w spo-

byl dla poety bardzo pomyślny. Jak

nie pierwszy raz przyjechali

pracowal, aż do jego zamknięcia w

tragicznej" na Dialog Dwóch Kultur,

wspominalem, w naszej poprzedniej

do Europy?

1947 roku. Równocześnie pracowal

w samym centrum Warszawy nie

W lipcu 1956 roku Wierzyński

rozmowie, w kwietniu 1939 roku zo-

literacko i już w 1941 roku ukazal się

moglem znaleźć w największych

przyjechal z Ameryki do Londynu,

stal przyjęty do Polskiej Akademii

w Londynie jego nowy tom poetycki

księgarniach ani jednej jego książki.

gdzie spotkal się na zjeździe PEN

Literatury. Zdolal ukończyć i zlożyć

,,Ziemia ­ wilczyca".

Sądzę, że w tej sferze jest jeszcze

Clubów z zaprzyjaźnioną Marią Dą-

w wydawnictwie Mortkowicza nowy

bardzo wiele do zrobienia.

browską, z która utrzymywali kon-

tom poezji ,,Noc prowansalska", bę-

Dlaczego

Wierzyńscy

takty listownie oraz z Janem Paran-

dący poklosiem podróży po Europie

udali się wlaśnie do Stanów

Jaki byl powojenny do-

dowskim, najwybitniejszym znawcą

Zachodniej. Książka, niestety, nie

Zjednoczonych?

robek literacki Wierzyńskie-

Sądzę, że bylo kilka powodów.

kultury antycznej w Polsce. Później,

zostala już wydana i co gorsza nie

go?

Po pierwsze, mogli się tam czuć bez-

Poeta zmarl nagle na atak ser-

ponownie w 1959 roku Wierzyńscy

zachowala się, choć niektóre wiersze

piecznie. Po drugie, jak wiadomo,

ca 13 lutego 1969 roku w Londynie.

na kilka lat wyjechali do Europy. I tak

znalazly się później w jego następ-

istnieje tam wielomilionowa polska

Dziewięć lat później, zgodnie z ży-

do końca życia pisarza krążyli mię-

nych tomach poetyckich, już na emi-

diaspora, więc jako literat i wydawca

czeniem żony, jego prochy spoczęly

dzy starym kontynentem a Ameryką.

gracji. W kraju przed wojną cieszyl

mógl liczyć na jej zainteresowanie

w Alei Zaslużonych na warszawskich

W Europie odwiedzili szereg krajów,

się ogromną popularnością wśród

twórczością oraz ewentualne wspar-

Powązkach. Byl twórcą nie tylko nie-

robili wycieczki, uczestniczyli w spo-

czytelników, zdobyl też sobie szacu-

cie. Po trzecie, poeta znal dobrze

zwykle utalentowanym, ale też bar-

tkaniach towarzyskich i oficjalnych,

nek swoją postawą obywatelską.

Stany Zjednoczone z przedwojen-

dzo plodnym i pracowitym. Trud po-

ale przede wszystkim poeta inten-

No wlaśnie, ale we wrze-

nej, wielomiesięcznej podróży. Byl

nad pięćdziesięciu lat pracy literackiej

sób tradycyjny. Najciekawsze z tych

sywnie pracowal.

śniu udal się na emigrację...

tym krajem, jego przyrodą i ludźmi

sprawil, że jego dorobek jest różno-

tomów to wspomniany ,,Ziemia ­ wil-

Z pewnością bardzo trudną i zlo-

Czy Wierzyński byl ce-

zafascynowany. Swoją przedwojen-

rodny, móglby obdzielić wielu pisarzy.

czyca" oraz ,,Krzyże i miecze", wyda-

żoną pod względem bytowym i psy-

niony przez polską emigra-

ną podróż odbyl w 1929 roku. Mial

Tworzyl wiersze, opowiadania, wnikli-

ne już w 1946 roku w Nowym Jorku

chologicznym. Po latach, w felieto-

cję?

wówczas szereg odczytów i spotkań

we recenzje teatralne, przygotowywal

staraniem Stowarzyszenia Pisarzy

Pisarz swoją twórczością zdo-

nach nadawanych przez Radio Wolna

autorskich, wlączyl się w akcję pro-

odczyty i mowy ­ później publikowa-

Polskich. W porównaniu do utworów

byl ogromny autorytet wśród emi-

Europa ­ które później zostaly spisa-

pagandową wśród Polonii na rzecz

ne. Jest autorem książki biograficznej

przedwojennych zmienil się pod-

grantów. Świadczą o tym, między

ne i ogloszone jako ,,Pamiętnik Poety"

Powszechnej Krajowej Wystawy w

,,Życie Chopina" , która zyskala mu

miot tych wierszy, z indywidualnego

innymi, nagrody oraz uroczystości

­ wspominal, że na emigracji przeno-

Poznaniu. Przemierzyl ten caly kraj

ogromny rozglos i byla tlumaczona

na zbiorowy. Poeta ,,przemawial" w

jubileuszowe, które zorganizowano,

sil się z miejsca na miejsce ponad 60

wzdluż i wszerz.

na wiele języków, m.in. na: francu-

nich w imieniu zbiorowości polskiej,

aby go szczególnie uhonorować. W

razy. Każdy, kto mial przeprowadzkę

ski, hebrajski, hiszpański, japoński,

byl orędownikiem wolności, potępial

1954 roku obchodzono jubileusz 35-

w życiu choćby 2­3 razy ­ wie, co to

Jaka byla jego twórczość

wloski. Spod jego pióra wyszlo aż 22

zbrodnie najeźdźców. Zachęcal do

lecia jego pracy twórczej w Nowym

znaczy. Wierzyński po wojnie nigdy

poetycka z okresu wojny?

W okresie wojny poeta byl wy-

tomy poezji, z tego 11 tomów powsta-

walki, stal się bardem tulaczy, żolnie-

Jorku. Na spotkaniu przemawiali:

do kraju nie przyjechal. Nie mial naj-

razicielem uczuć walczącego i cier-

lo na emigracji. Niektóre z nich ­ jak

rzy bohatersko walczących. Część z

Jan Lechoń, Józef Wittlin, Oskar

mniejszych zludzeń, co do tego, że