20
Okruchy historii
28 lutego16 marca 2020 nr 4 (344) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Jazlowiec miasteczko zadziwiających portali
Niewielka, bo licząca jedynie pięćset mieszkańców miejscowość w rejonie buczac-
kim obwodu tarnopolskiego posiada kilkaset unikalnych zabytków historycznych
i może śmialo konkurować z największymi turystycznymi ośrodkami Ukrainy.
Anatol Bojkiw. Zwrócil uwagę na
DMYTRO POLUCHOWYCZ
fotografię portretu Jerzego Jazlo-
tekst
wieckiego, przechowywanego w
archiwum autora
materialach znanego polskiego hi-
ilustracje
storyka Aleksandra Czolowskiego
Niegdyś bylo to dość znane w
(18651944). Za figurą fundatora
Galicji miasto, ale z końcem XVIII
zamku przedstawiona jest tarcza
wieku zaczęlo podupadać. Wykoń-
herbowa z czterema herbami tymi
czyli je ostatecznie Rosjanie, gdy w
samymi, które przedstawione są
1916 roku ciężkie bombowce ,,Ilia
na portalu bramy. Okazuje się, że
Muromiec" podczas ataku wojsk
czwarty herb, to ,,Szeliga". Rodzi się
lądowych w ramach ,,Jazlowieckiej
jednak pytanie do kogo z rodziny
operacji" podczas ,,Brusilowskiego
Jerzego należal? Logicznie byloby
natarcia" zrównaly miasto z ziemią.
przypuścić, że do malżonki hetma-
Swój wklad w zniszczenie miasta
na Elżbiety Tarlo. Ale jej rodowym
mial też ostrzal artyleryjski. Rosjanie
herbem byl ,,Topór". Do kogo więc
calkowicie zniszczyli ratusz, obronną
należal? Prawdopodobnie do dru-
synagogę i calą renesansową zabu-
giej babki hetmana. Pod herbami
dowę mieszkalną.
umieszczona byla dawniej jeszcze
W 1934 roku Jazlowiec utracil
tablica fundacyjna, jednak zniknęla
prawa miejskie, a w 1940 ostatecznie
w czasie I wojny światowej.
,,zdegradowano" go do poziomu wsi.
Od strony dziedzińca zamkowe-
Niski Zamek od strony parku
W 1947 roku odebrano mu nawet
go portal też jest udekorowany nie
pod koniec XVI wieku w stylu gotyc-
bylo glównym tureckim fort postem.
lanki powrócily do Jazlowca dopiero
jego nazwę historyczną i nazwano
mniej bogato. Ozdobiono go rozeta-
ko-renesansowym olbrzymi kościól
Turcy nie tylko odnowili zrujnowany
w 2002 roku i obecnie sąsiadują tu
,,Jabluniwką". Pod tą nazwą znany
mi, ornamentami roślinnymi, stylizo-
Wniebowzięcia NMP, oraz kościól
zamek, ale rozbudowali go i umoc-
klasztor i sanatorium.
byl aż do upadku ZSRR.
wanymi liliami i innymi ornamentami.
ormiański Surb Nikogaios z 1551
nili. W 1683 roku wojewoda krakow-
Interesujące jest to, że w Jazlow-
Glównym jednak jego ,,rodzynkiem"
roku (obecna cerkiew św. Mikolaja
ski Jędrzej Potocki próbowal odbić
cu zachowala się wielka ilość portali
jest para smoków, broniących wej-
Portale Górnego Zamku
Cudotwórcy).
Jazlowiec, ale mu się to nie udalo.
Ozdobą Jazlowieckiego zamku
o wielkiej wartości artystycznej. Wla-
ścia. Na pierwszy rzut oka wydają
W XVI wieku Jazlowiec posia-
Janczarów wypędzono z miasta
jest olbrzymia wieża z bramą zamko-
śnie tym dzielom będzie poświęcony
się bez skrzydel, ale gdy przyjrzy-
dal prawa jarmarków i byl jednym
dopiero we wrześniu następnego
wą, wystawiona przez hetmana Je-
artykul, bo gdybyśmy rozpoczęli od
my się im lepiej, zobaczymy male
z największych miast Podola. To
roku.
rzego Jazlowieckiego (15101575).
historii miasta, powstalaby gruba
skrzydelka. Interesujące są wy-
wtedy osiadly tu dość liczne gminy
Po tym, jak Turcy opuścili Po-
Grubość ścian olbrzymiej wieży
księga. Nie da się jednak pominąć
dobywające się z ich paszczy plo-
ormiańska i żydowska, w czyich
dole, zamek utracil swoje znaczenie
sięga 4 m (!). Ale glówną ozdobą
krótkiej wzmianki historycznej.
mienie stylizowane na ornamentykę
obronne. W 1746 roku wlaścicielem
zamku jest brama wjazdowa, po-
roślinną. Portal ten kiedyś upiększal
zamku zostal kasztelan krakow-
lożona 8 m nad poziomem otacza-
jedną z renesansowych ormiańskich
ski Stanislaw Poniatowski ojciec
jącego terenu. Takiej konstrukcji
kamienic i zostal sprowadzony na za-
ostatniego króla Rzeczypospoli-
nigdzie więcej na Ukrainie nie ma.
mek na początku ХХ wieku. Wszyst-
tej. W 1747 roku przeprowadzil
Do zamku przez bramę można bylo
ko zostalo zaaprobowane. O tym, że
on rekonstrukcje Dolnego Zamku,
dostać się przez specjalny pomost-
wewnętrzny portal palacowej bramy
przebudowując go na rezydencję
pochylnię.
zostal sprowadzony z ormiańskiej
palacową. Wówczas to rozbito na
Portal w bramie udekorowany
kamienicy wiedzą nieliczni.
przedpolu palacu wspanialy park,
jest calym kompletem herbów wla-
Podobne do tych smoków są rów-
który zachowal się do dziś.
ścicieli. Na górze znajduje się herb
nież dekoracje poludniowego portalu
W 1863 roku ostatni wlaściciel
Jazlowieckich ,,Abdank" z literami
kościola szpitalnego w mieście Ha-
zamku, baron Krzysztof Blażowski,
,,G. I." (Georgius Iazlowiecki). Poniżej
mersleben w Niemczech. Tam rów-
który już od dawna nie mieszkal w
mamy dwa herby. Po lewej ,,Dęb-
nież widzimy parę smoków, z których
palacu, przekazal go siostrom Zgro-
no" herb babki hetmana Barbary
paszczy zamiast plomieni wydostają
madzenia Niepokalanego Poczęcia
Sienieńskiej z Oleska, a po prawej
się galązki winne.
Jazlowiec na początku XX wieku
NMP na klasztor. Siostry prowadzily
,,Ciolek" Ewy z Podfilipińskich matki
Należy zaznaczyć, że w średnio-
Za legendarnego zalożyciela mia-
rękach faktycznie koncentrowal się
tu klasztor i szkolę dla dziewcząt do
Jerzego. Poniżej jest jeszcze jeden
wieczu smoki byly częstym elemen-
sta uważany jest niejaki Jaś-lowiec,
caly handel. W latach 16721684 w
1946 roku, do czasu wypędzenia
herb, ale jego rysunek zostal rozbity.
tem dekoracyjnym budynków. Takie
który ze swą drużyną zawital w te
Jazlowcu rządzili janczarzy. Obok
ich przez sowietów. Nowe wladze
Historycy i krajoznawcy przez dlugi
dekoracje można napotkać również
okolice. Pierwsza pisemna wzmianka
miasteczka przebiegala bowiem
umieścily tu technikum weterynaryj-
czas lamali sobie glowę, do kogo
w Galicji, m.in. na cerkwi Zaśnięcia
o miejscowości datowana jest 1373
granica pomiędzy Rzeczpospolitą
ne, później obwodowe sanatorium
mógl należeć. Herb rozszyfrowal
NMP w miejscowości Krylos (obw.
rokiem. Uważa się, że ze względu na
a Portą Otomańską i miasteczko
pulmonologiczne. Siostry niepoka-
niedawno krajoznawca z Buczacza
iwano-frankowski) na terenie której
wyjątkowo korzystne polożenie Ja-
byla kiedyś stolica Księstwa Halic-
zlowiec leżal na ożywionym Via Re-
ko-Wlodzimierskiego. W tej świątyni
gia, królewskim trakcie handlowym ze
możemy również zobaczyć rzeźbę
Lwowa do Moldawii miasto szybko
podobnej legendarnej bestii. Sama
się bogacilo.
plaskorzeźba jest starsza od świą-
Pierwsi wlaściciele miejscowości
tyni i pochodzi ze zrujnowanej w XII
pozostali nieznani. Okolo 1436 roku
wieku cerkwi. Prawdopodobnie mia-
Jazlowiec, jako posag niejakiej Ka-
la jeszcze swego symetrycznego
tarzyny przeszedl do Teodoryka Bu-
,,brata", na co wskazuje charaktery-
czackiego herbu ,,Abdank", który w
styczne pęknięcie plyty.
tym czasie sygnowal dokumenty jako
Teodoryk z Buczacza Jazlowiecki.
Maszkarony
Jego potomkowie byli już ,,tylko" Ja-
i skrzydlate boginie
zlowieckimi i mieli w swoim posiada-
Nie mniej interesującą dekoracją
niu miasto do 1607 roku do czasu,
jest portal przebudowanego na re-
gdy wraz ze śmiercią Hieronima Ja-
zydencję ,,Dolnego Zamku". Dobrze
zlowieckiego ten slynny ród przestal
widoczne są jego części ,,klasztor-
istnieć.
na" i ,,sanatoryjna". Ta ostatnia jest
W okresie panowania Jazlowiec-
mocno zaniedbana, ale zachowaly
kich wybudowano glówne zabytki
się w niej autentyczne okna. Nato-
miasta, które dotrwaly do naszych
miast w części ,,klasztornej" część
czasów: Stary Zamek (jest jeszcze
okien zostala zamurowana i za-
nowy, tzw. ,,Dolny"), wybudowany
mieniono je na plastykowe. Część
Kościól
