24

Okruchy historii

28 lutego­16 marca 2020 nr 4 (344) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Legendy starego Stanislawowa  (cz. 32)

­ No dobrze, ale jak to się ma

IWAN BONDAREW

do Stanislawowa? ­ zapyta uważny

tekst

czytelnik.

ilustracje z archiwum autora

Rzecz w tym, że Wielki Książę

byl w naszym mieście i nawet otrzy-

Jeźdźcy apokalipsy

mal order za jego zdobycie.

Wedlug biblijnego opisu, koniec

Na początku I wojny światowej

świata, inaczej apokalipsy, oznajmią

Rosjanie utworzyli Kaukaską dywizję

czterej jeźdźcy na koniach ,,bialym,

kawalerii, w której slużyli ochotnicy-

ryżym, wronym i plowym". Imiona

muzulmanie. Jej dowódcą byl wspo-

jeźdźców to Zwycięzca, Wojna, Glód

mniany wyżej Wielki Książe Michal

i Śmierć i niosą oni ludzkości wszelkie

Aleksandrowicz. Dywizja walczyla na

katastrofy, kataklizmy i nieszczęścia.

Atak dzikiej dywizji

terenach Galicji i wslawila się zdoby-

W 1915 roku mieszkal w Stani-

ciem naszego miasta.

slawowie stary rabin z Bursztyna,

1915". Na innym zdjęciu ta grupa jest

latem 1915 roku rozpoczęli natarcie

Wielki Książę Michal Alek-

W liście do żony z 2 marca 1915

który wierzyl, że koniec świata nastą-

już dalej, obok obecnej szkoly nr 13.

i wyparli Rosjan z Galicji.

sandrowicz

roku Mikolaj II pisal:

pi jeszcze za jego życia. A jak powie-

Tym razem widać konwojujących ich

uciekli się do podstępu. Odprowadzi-

,,Wczoraj otrzymalem doniesie-

dziano wyżej, zwiastować go będzie

kozaków. Zdjęcia są dość niezwykle,

Stójkowy Karpenko

li większość pododdzialów na tyly,

nie Iwanowa od Brusilowa i Chana

wlaśnie tych czterech jeźdźców. I oto

bowiem przyzwyczajeni jesteśmy do

Podczas I wojny światowej Sta-

ukrywszy pozostale w centrum mia-

Nachiczewańskiego o wzorowych

się zjawili. Krzycząc i wykrzykując

tego, że Żydów prześladowali Niem-

nislawów kilka razy byl zajmowany

sta i tworząc zasadzkę. To, co dzialo

dzialaniach dywizji Michala podczas

coś w narzeczu tarabarskim przele-

cy, a nie Moskale. Internauci propo-

przez wojska rosyjskie. W ślad za

się potem, opisala ówczesna gazeta

walk w lutym, gdy byli atakowani w

cieli pod oknami rabina smagli jeźdź-

nowali różne wersje co do ich losu:

nimi do miasta wkraczala cywilna

rosyjska ,,Nowy Czas":

Karpatach przez dwie dywizje au-

cy w czarnych baranich papachach.

pozbawiają ich mienia, wysiedlają,

administracja i, naturalnie, policja.

,,By określić liczbę wojsk au-

striackie. Dywizja kaukaska nie tyl-

Rabin zrozumial, że nadszedl koniec

prowadzą na rozstrzelanie do De-

striackich, stacjonujących w mieście,

ko odparla wroga, ale jako pierwsza

świata, polożyl się na kanapie i ci-

mianowego Lazu. Co jednak odby-

wyslano konne zwiady. Z pewnością

weszla do Stanislawowa, przy czym

chutko zmarl.

walo się naprawdę?

zauważone zostaly przez Austriaków,

Michal zawsze byl na pierwszej linii.

Koniec świata jednak nie nastą-

Nieco światla na tę sytuację prze-

którzy nie zdradzając swej obecno-

Dziś wszyscy proszą mnie o nagro-

pil. W marcu 1915 roku Stanislawów

lal Szymon Szpund, mieszkający w

ści, dopuścili jeźdźców pod samo

dzenie go Krzyżem św. Jerzego, co

zdobyly wojska rosyjskie i jako pierw-

mieście w tym okresie. Pozostawil

miasto. Czerkiesi sądząc, że Stani-

też uczynię..."

sze wjechaly do miasta oddzialy kon-

on wspomnienia ,,Stanislawów pod

slawów zostal przez wrogie wojska

Za te dzialania Michal Aleksan-

nicy czerkieskiej. To one tak wystra-

okupacją rosyjską".

opuszczony, swobodnie poruszali

drowicz otrzymal Krzyż św. Jerzego

szyly biednego rabina.

Rosjanie zajęli miasto już kilka

się w kierunku centrum miasta i tu

IV stopnia, który byl najbardziej pre-

tygodni po wybuchu wojny. Przez

spotkaly ich salwy ze wszystkich

stiżowym odznaczeniem bojowym w

miasto przetoczyla się fala pogro-

Rzeź po czeczeńsku

stron. Zamiast jednak wycofać się na

Imperium.

Pierwsza wojna światowa weszla

mów żydowskich, następnie wladze

most, górale zastosowali swoją ulu-

Jego dalszy los zlożyl się tra-

do historii jako wojna technologii.

okupacyjne uciskaly biednych Ży-

bioną taktykę ­ dobyli sztyletów. Czy

gicznie. W lipcu 1918 roku księcia

Wówczas po raz pierwszy zastoso-

dów, zabierając im pieniądze.

Austriacy źle celowali, czy też sam

rozstrzelali bolszewicy. A jednak

wano czolgi, gazy bojowe, samoloty

20 lutego Austriacy odbili miasto.

widok jeźdźców kaukaskich tak ich

powinien byl objąć wladzę. W prze-

i okręty podwodne. Szybko rozwijala

Rzecz jasna, że Żydzi witali ich jako

oszolomil i przestraszyl, dość że nie

ciwieństwie do swego infantylnego

się lączność radiowa, pojawila się

wyzwolicieli. I to oni wydali austriac-

kiemu kontrwywiadowi wielu szpie-

gów i moskalofili, wskazując również

rosyjskich żolnierzy, ukrywających

Rosyjski policjant

się w mieście. Jednak już 4 marca

Rosjanie powrócili i przypomnieli Ży-

Pośród policjantów trafialy się cie-

dom wszystko. Od tej chwili uważano

kawe typy.

ich za zdrajców i osoby politycznie

15 marca 1915 roku stanislawow-

niepewne.

ski policmajster odnotowal, że stójko-

W związku z tym dowództwo ro-

wy z typowo rosyjskim nazwiskiem ­

syjskie wydalo rozkaz:

Karpenko, w stanie wskazującym na

1 ­ wysiedlić wszystkich Żydów

spożycie alkoholu, w miejscowości

za wycofującymi się wojskami, a za-

Kniaginin-Górka, wdarl się do miesz-

kladników brać spośród najbardziej

kania Żyda Leona Zilbera i żądal 1000

wplywowych i zamożnych Żydów;

rubli. W toku śledztwa slużbowego

2 ­ uprzedzić ludność żydowską

wyjawiono, że wlaśnie za pośrednic-

i zakladników, że są oni bezpośred-

twem wspomnianego poszkodowa-

nio odpowiedzialni za calą przemoc

nego Zilbera, stójkowy otrzymywal la-

nad mieszkańcami, skazanymi po

pówki od miejscowej ludności, której

donosach żydowskich.

dzialalność gospodarczą przykrywal.

Niebawem wielu stanislawow-

Ceny nie byly wygórowane ­ od 50

skich Żydów wysiedlono przymuso-

kopiejek do 5 rubli.

wo na lewy brzeg Dniestru ­ w gląb

Wkrótce Austriacy wyparli Ro-

linii frontu. Ludziom nie dano pienię-

sjan z miasta, ale w sierpniu 1916

dzy, nie dano transportu ­ zmuszeni

znowu opanowali oni Stanislawów.

byli iść, niosąc swe niewielkie tobol-

Wrócil i stójkowy Karpenko. Zimą

Inteligentnym mieszkańcom Galicji dzicy jeźdźcy kaukascy wydawali się zwiastunami

ki. Najgorzej potraktowano bogatych

tegoż roku znów trafia on do rapor-

końca świata

zakladników ­ zostali wywiezieni w

tów policyjnych. Okazuje się, że nasz

polegl żaden z nich nie licząc kilku

braciszka, Michal byl osobą zde-

artyleria przeciwlotnicza i na wypo-

gląb Rosji. Powrócili do Stanislawo-

bohater wszedl do synagogi i oglosil,

rannych".

cydowaną i twardą, obawial się go

sażeniu wojska zjawily się maski

wa dopiero po rewolucji lutowej (w

że wszyscy obecni są aresztowani.

Na odglos bitwy z odsieczą przy-

nawet Grigorij Rasputin.

gazowe. Mieszkańcy Stanislawowa,

1917 roku ­ red.). Wielu zwyklych

Po otrzymaniu kolejnej porcji lapówki

byly jeszcze cztery sotnie kawalerii,

leżącego w strefie dzialań bojowych,

przesiedleńców czmychnęlo czym

Karpenko przeprosil zebranych i spo-

rozpoczęla się strzelanina i miasto

przyzwyczajeni byli do różnych nowi-

prędzej do domu, jak tylko Austriacy

kojnie się oddalil.

Dokąd idą Żydzi?

zostalo zdobyte.

Na FB istnieje strona, utworzona

nek militarnych. Jednak wydarzenia,

przez milośników naszego miasta.

które mialy miejsce w lutym 1915

Jej nazwa to ,,Retro Frankiwsk Gro-

roku jak gdyby przywrócily mroczne

Ostatni cesarz

up" i można tam czasem zobaczyć

Oficjalnie uważa się, że ostat-

czasy średniowiecza i to z kaukaskim

nim monarchą, rządzącym Impe-

ciekawe zdjęcia. Wlaśnie dwa z nich

akcentem.

rium Rosyjskim byl Mikolaj II. Ale

wywolaly dyskusję.

Wówczas Stanislawów byl pod

niezupelnie. 2 marca 1917 roku car

Na pierwszym zdjęciu widać

wladaniem wojsk austriackich. Ata-

zrzekl się tronu na korzyść swe-

grupę Żydów, idących obecną ulicą

kowani byli przez przeważające woj-

go mlodszego brata Michala. Tak

Halicką, naprzeciwko dzisiejszego

ska rosyjskie, po których stronie wal-

oto Michal Aleksandrowicz stal się

bazaru ,,Piataczok". Napis po rosyj-

czyla dywizja kaukaska o przydomku

ostatnim z dynastii Romanowych

sku na odwrocie glosi: ,,Wysiedlenie

,,Dzika". Austriacy zorientowali się, że

rządcą Imperium.

Żydów ze Stanislawowa. Marzec

nie uda im się utrzymać miasta, więc

Wysiedlenie Żydów ze Stanislawowa. Rok 1915