Niepodleglość i Pamięć

11

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 31 marca­27 kwietnia 2020 nr 6 (346)

Zapomniane. Odzyskane.

Polska pamięć pokoleń

(cd. z poprzednich nr)

mają wartość nie tylko wspomnie-

Trzymają Państwo w rękach wy-

calość tworzą obraz kresowej Polski

ne znaczenie dla wzmocnienia ich po-

rocznicy odzyskania przez Polskę

niową, ale i historyczną.

dawnictwo wyjątkowe. Wyjątkowe,

i Polaków, którzy mimo przeciwności

czucia tożsamości narodowej i świa-

niepodleglości. Byl on adresowa-

Do projektu zostalo zaproszo-

ponieważ pozwala zatrzymać czas.

i rozmaitych szykan ze strony wladz

domości otrzymania w spadku po

ny do mlodych osób pochodzenia

nych 800 uczniów polskich szkól so-

Przenieść się do świata już minio-

sowieckich próbowali zachować swo-

przodkach dziedzictwa kulturowego,

polskiego, które mialy za zadanie

botnio-niedzielnych, którzy nie ukoń-

nego i wydobyć go z zapomnienia.

ją odrębność narodową, kultywować

dla zainteresowania ich - mlodych

przeprowadzić wywiad z najstar-

czyli 25 roku życia, zamieszkalych

Przywolać dawne zdarzenia, przeży-

polskie święta, polską kulturę, trady-

Polaków, dzisiejszych mieszkań-

szym czlonkiem rodziny i na pod-

na zachodniej i centralnej Ukrainie.

cia, tragedie i radości, będące udzia-

cje i obyczaje.

ców Ukrainy - polską przeszlością

stawie uzyskanych informacji spisać

Niniejsze wydawnictwo pokazuje

lem polskich mieszkańców ziem, któ-

Co ważne, wspomnienia te zosta-

Kresów, a także zbudowania w nich

te wspomnienia. Wiele jest w tych

zaledwie malą cząstkę ich pracy, ale

re w wyniku dziejowych zawieruch

ly zebrane przez przedstawicieli naj-

dumy z bycia Polakami.

relacjach zdarzeń radosnych, wiele

jakże reprezentatywną. Zamieszczo-

znalazly się poza granicami Polski.

mlodszego pokolenia - wnuków czy

Wydawnictwo to nigdy by nie

smutnych, są opowieści o zsylkach

ne w nim dokumenty i zdjęcia pocho-

Wydawnictwo to pozwala ocalić dla

prawnuków ich autorów, które dzięki

powstalo, gdyby nie projekt Fun-

do Kazachstanu czy na Syberię, o

dzą z archiwów rodzinnych.

obecnych i przyszlych pokoleń ich

odkrywaniu przeszlości wlasnych ro-

dacji Wolność i Demokracja ,,Nie-

represjach. Przeprowadzającym wy-

historie rodzinne, obrazki z życia co-

dzin dowiedzialy się czegoś więcej o

podleglość i Pamięć", zrealizowany

wiady udalo się wydobyć na światlo

dziennego, wygląd miejsc. Zebrane w

swoich korzeniach. Ma to niebagatel-

dzienne unikalne przekazy, które

w roku 2018 ­ roku obchodów 100.

LiLiA LUBOniEWiCZ

W Kazachstanie o Polsce się nie mówilo. O Polsce się marzylo. Za Polską się tęsknilo.

I zazdrościlo tym, którzy przed 1936 rokiem zdążyli do Polski wyjechać

Wspomnienia Wiktora Wachowskiego

ki do nabożeństwa, bo tylko tyle

lazny krzyż. Dzisiaj jeden z nich stoi u

AnAStAZJA WACHOWSKA

udalo się zabrać do Kazachstanu.

mnie, a gdy przyjdzie pora, przekażę

AnnA WACHOWSKA

Do kościola się nie chodzilo, bo go

go mojemu synowi, Eugeniuszowi

W Pokostowce, malej wsi na

najzwyczajniej w świecie nie bylo.

Wachowskiemu.

Ukrainie, w domu kowala Marcina

Ludzie zbierali się na modlitwę po

Dziadek Marcin Ratuszyński,

Ratuszyńskiego, naprzeciwko ko-

domach. Na Wielkanoc, Boże Na-

jak tylko przyjechal do Kazachsta-

ściola, w 1924 roku urodzila się moja

rodzenie zbierali się u najstarszej

nu, postawil kuźnię i zacząl pra-

mama Bronislawa. Zdążyla ukończyć

osoby i skladali sobie życzenia,

cować. Pracowal bardzo ciężko,

dwie klasy polskiej szkoly i dwie klasy

najczęściej mówiono: ,,Daj Bóg za

w ciągu roku wypracowal 1000

ukraińskiej, gdy w 1936 roku, jako 12-

rok doczekać".

,,trudodni" (dni roboczych). Robil

letnia dziewczynka musiala opuścić

Na początku lat dziewięćdziesią-

to wszystko, aby zapewnić rodzi-

swój dom i nigdy więcej do szkoly nie

tych przyjechal do Czkalowa ksiądz.

nie dach nad glową. Wybudowal

wrócić. Razem ze swoimi rodzicami

Zanim zbudowal kościól, przez dwa

drewniany, solidny i cieply dom. Nie

wsiadla do pociągu towarowego i

lata msze święte byly odprawiane w

zdążyl jednak w nim zamieszkać.

przez prawie miesiąc w bydlęcych

naszym domu.

Sowieci uznali, że dom dla kowa-

wagonach jechala do pólnocnego

Co oznaczalo dla mojej rodziny

la jest za dobry i bardziej nada się

Kazachstanu. Kiedy przyjechali na

polskie pochodzenie? Zsylkę do Ka-

naczelnikowi kolchozu. Dziadek

miejsce, byla jesień, zimno. Wyrzu-

zachstanu.

przelknąl tę obrazę i, ciężko pracu-

cili ich w szczerym polu bez środków

Uplynęlo już wiele czasu, ale pa-

jąc, zbudowal drugi dom, tak samo

do życia. I wtedy zaczęla się walka,

miętamy o losach naszych przodków,

solidny i ladny. Tym razem nadal się

prawdziwa walka o życie. Glód byl

bo dopóty czlowiek żyje, dopóki ktoś

dla nowego agronoma. Trzeci dom

okropny. Ratowala ich wiara w Boga.

o nim pamięta.

byl już z samanu [cegly formowane

Wiktor Wachowski z synem Eugeniuszem

W Oziornoje, wiosce polożonej po są-

z gliny i slomy], z okienkiem w sufi-

siedzku z Nowobieriezowką, w której

Tata urodzil się w Krasnosilkach

cie, bo w zimie spadalo tyle śniegu,

mieszkala rodzina mamy, modlącym

w obwodzie kijowskim. Pracowal jako

że udawalo się wyjść tylko przez ten

się Polakom ukazala się Matka Bo-

kierowca.

otwór. W tym ,,domu" dziadek zmarl.

Zeslańcy nie mieli prawa bronić

ojczyzny, bo byli wrogami narodu.

Mogli tylko slużyć w ,,trudowej armii".

Mama od rana do wieczora praco-

wala w polu jako traktorzystka.

Fotografia z Kazachstanu. Wiktor Wachowski siedzi na

kolanach u swojej mamy. Obok stoi jego tata tofil. Pan

tata tofil Wachowski

mlody to wujek Kazimierz, brat mamy. Obok niego siedzi

babcia Wiktora, Rafalina Ratuszyńska

W domu bardzo rzadko mó-

wilo się po polsku, z dzieciństwa

ska, a następnego dnia w jeziorze

W tym ,,domu" w 1953 roku urodzi-

pamiętam tylko kolędy. W czka-

pojawilo się mnóstwo ryb. Wlaśnie te

lem się ja.

lowskiej szkole średniej uczyliśmy

ryby jedli także moi przyszli rodzice.

Swojego męża Tofila mama po-

się po rosyjsku, o Polsce nas nie

Rodzina  Ratuszyńskich  byla

znala w Kazachstanie. Też byl ze-

uczyli, bo Polacy byli wrogami na-

związana z kowalstwem. Mój pra-

slańcem, który z rodzicami i pięcior-

rodu. Z polskich książek w domu

dziadek Józef Ratuszyński wszyst-

giem rodzeństwa przyjechal tam w

bylo tylko Pismo Święte i książecz-

kim swoim czterem synom wykul że-

bydlęcym wagonie.

Mama (stoi od prawej strony), 1943 rok