18

Okruchy historii

31 marca­27 kwietnia 2020 nr 6 (346) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Nieznany Stanislaw Vincenz

Doktor filozofii Stanislaw Vincenz (1888­1971) jest szeroko znany w polskiej i euro-

pejskiej kulturze i literaturze jako wybitny etnograf, eseista, filozof, powieściopisarz,

badacz i wnikliwy znawca kultury Huculszczyzny i Pokucia, a także sztuki i myśli fi-

lozoficznej starożytnej Grecji, myśliciel, czlowiek dialogu międzykulturowego i mię-

dzynarodowego, ceniony pisarz, autor slynnej trylogii ,,na wysokiej poloninie".

prasę lwowską ,,procesem o miliono-

Powstala sytuacja byla też z

JURiJ SMiRnOW

we sprzeniewierzenie". Otóż w 1923

inspiracji ,,Polminu" przedmiotem in-

Urodzil się w Slobodzie Rungur-

roku Stanislaw Vincenz postanowil

terpelacji sejmowej i otrzymala roz-

skiej nieopodal Kolomyi, gdzie jego

zalożyć w Kolomyi w spólce ze swo-

glos w calym kraju. Po tej interpelacji

ojciec Feliks Euzebiusz Vincenz byl

im bratem Kazimierzem, kapitanem

,,Polmin" zwrócil się do sądu. Proces

wlaścicielem niewielkiego majątku

rezerwy WP Tadeuszem Strzeleckim

przed trybunalem karnym odbyl się

ziemskiego i szybów naftowych. Mat-

i kupcem z Kolomyi Adolfem Lant-

w dniach 22 czerwca ­ 2 lipca 1931

ka Zuzanna Zofia z Przybylowskich

nerem przedsiębiorstwo handlowo-

roku. Jak informowal ,,Wiek Nowy",

pochodzila ze starej szlacheckiej

przemyslowe ,,Produkcja". Ta firma

na lawie oskarżonych zasiedli: ,,1.

rodziny wlaścicieli Krzyworówni na

weszla w porozumienie ze znanym

Dr Stanislaw Vincenz, lat 44, wla-

Pokuciu. Interesy Vincenza-seniora

państwowym koncernem ,,Polmin" w

ściciel kopalni nafty w Slobodzie

obracaly się dookola przemyslu naf-

Drohobyczu w celu sprzedaży jego

Rungurskiej, 2. Kazimierz Vincenz,

towego, byl on z wyksztalcenia inży-

produkcji na rynku polskim i po kilku

lat 30, przemyslowiec ze Slobody

nierem naftowcem, jednym z pionie-

latach przeniosla swoją siedzibę do

Rungurskiej, 3. Tadeusz Strzelecki,

rów tego biznesu w Galicji, bliskim

Lwowa.

lat 36, byly przemyslowiec, obecnie

wspólpracownikiem ,,króla polskiej

,,Polmin" ­ Państwowa Fabry-

dyrektor komunikacji autobusowej w

nafty" Stanislawa Szczepanowskie-

ka Olejów Mineralnych ­ byla naj-

Częstochowie, 4. Adolf Lantner, lat

go. Od dzieciństwa dla Stanislawa

większym i najnowocześniejszym

50, kupiec w Kolomyi".

Vincenza i jego mlodszego brata

zakladem naftowym w Polsce i w

Prokuratura zarzucala Stanisla-

Kazimierza sprawy naftowe nie byly

Europie. Przetwarzal ropę naftową

wowie Vincenzowi, że księgi ,,Pro-

obce, zaś rodzina faktycznie żyla z

na benzynę samochodową i lotniczą,

dukcji" byly stale ukrywane przed

zysków plynących z wydobycia ropy

parafinę, koks naftowy oraz na oleje

kontrolą ze strony ,,Polminu". Świa-

naftowej.

samochodowe, turbinowe i garbar-

dek Salo Rosenheck zeznal, że Sta-

Stanislaw Vincenz byl jednak

skie. ,,Polmin" zatrudnial okolo 3000

nislaw Vincenz ,,przywiózl do niego

czlowiekiem o szerokich horyzon-

robotników i inżynierów. W latach

do Slobody Rungurskiej księgi i kazal

tach i zainteresowaniach naukowych.

1909­1918 dyrektorem technicznym

je spalić. Rosenheck jednak ksiąg

Kierunek studiów na Uniwersytecie

,,Polminu" byl lwowski profesor Stani-

nie spalil, a w jakiś czas potem dwie z

Lwowskim, a następnie Wiedeńskim

slaw Pilat (1881­1941), wybitny che-

nich t.zw. amerykanki wydal Helenie

wybral najpierw prawniczy, ale stu-

mik, uczony i wynalazca, zaś prywat-

Vincenz, żonie dra Stanislawa na jej

diowal także biologię, sanskryt, psy-

nie dobry znajomy rodziny Vincenzów.

żądanie. Poszukiwania tych ksiąg u

chologię, filozofię. Doktorat obronil w

W 1924 roku St. Pilata mianowano

Heleny Vincenz nie daly rezultatu, a

1914 roku z filozofii Georga Wilhelma

profesorem zwyczajnym na Wydziale

Helena Vincenz oświadczyla organo-

Friedricha Hegla.

Chemicznym Politechniki Lwowskiej,

wi policyjnemu, że ksiąg nie ma i nie

Sloboda, Stanislaw Vincenz ze swoim psem, 1922 r.

Podczas pierwszej wojny świa-

gdzie wspólpracowal z prof. Ignacym

wyda". Księgi ,,Produkcji" nigdy nie

towej jako oficer rezerwy walczyl w

Mościckim, który od 1926 roku prezy-

ich przetrzymywanie przez komisanta

poczęli zalegać z odprowadzaniem

zostaly odnalezione i znajdujące się

szeregach c.k. armii austriackiej w

dentem Rzeczypospolitej. Pilat zostal

mialo być uważane za przywlaszcze-

do kasy ,,Polminu" gotówki uzyskanej

w nich rachunki zostaly na zawsze

Galicji i na froncie wloskim. W 1919

powolany na stanowisko naczelnego

nie [...] Zainkasowaną gotówkę i we-

za powierzone im przez ,,Polmin" do

tajemnicą.

roku wstąpil do Wojska Polskiego,

dyrektora ,,Polminu" i pracowal na

ksle za sprzedane produkty komisant

sprzedaży towary, a mianowicie naf-

Takich tajemnic w księgowości

bral udzial w wyprawie kijowskiej.

tym stanowisku do 1929 roku, kiedy

byl obowiązany natychmiast, najdalej

tę benzynę, oleje, smary, parafinę i

,,Produkcji" bylo więcej i tylko nie-

do dwóch dni po otrzymaniu przeslać

świece, wskutek czego ,,Produkcja"

które z nich ujawnil prokurator w

komitentowi (t.j. ,,Polminowi")". Dalej

zaczęla się co raz bardziej zadlużać

akcie oskarżenia. Otóż wedle tegoż

,,Produkcja" byla zobowiązana pro-

u swego komitenta, zwlaszcza, że

aktu, Stanislaw Vincenz poprzednio

wadzić dokladną rachunkowość w

w tym samym czasie wspomniani

nie mial żadnego majątku, będąc

ustawą handlową przewidzianych

księgach, a ,,Polmin" zatrzymal sobie

prawo ,,wglądu w księgi i kontrolo-

wanie ilości sprzedanych produktów

oraz pobieranych za nie cen, jak w

ogóle prawo kontrolowania wszel-

kich czynności, związanych z maga-

zynowaniem i sprzedażą produktów".

Wszystkie te zobowiązania stale nie

byly przestrzeane przez ,,Produkcję",

kierownicy ,,Produkcji", wyzyskując

tylko wspólwlaścicielem firmy ,,Pro-

przedstawicieli zaś ,,Polminu" często

zaufanie zarządu ,,Polminu", zdolali

dukcja". Z końcem 1926 roku nabyl

nie dopuszczano do sprawdzania

wydobyć od ,,Polminu" bardzo znacz-

on jednak od Filipa Gredingera 10%

prowadzenia księgowości. Nie zwa-

ne zapasy towarów komisowych. W

udzialów w kopalni nafty w Slobo-

żając na to umowę między ,,Produk-

maju 1928 roku ,,Polmin" przerwal

dzie Rungurskiej za 5000 dolarów,

cją" a ,,Polminem" przedlużono do 15

dostawę komisową dla ,,Produkcji".

którą to kwotę pokryl wekslami. Na-

lipca 1927 roku i odnowiono w tymże

Okazalo się bowiem już wtedy, że za-

leżność tę pobral następnie Gredin-

Demobilizowal się w 1922 roku.

zrezygnowal z dalszego kierowania

dniu na następne 2 lata.

trzymana na szkodę ,,Polminu" kwota

ger sukcesywnie w gotówce z kasy

Wrócil do domu już z żoną Heleną z

przedsiębiorstwem, ale pozostal na-

Dopiero po ustąpieniu prof. Pilata

lącznie z wartością towarów odda-

,,Produkcji". Z początkiem 1927 roku

Loeventon i synem Stanislawem. W

dal doradcą technicznym i opiekunem

nowa dyrekcja wystąpila z pretensjami

nych im do sprzedaży, a wówczas

nabyl dr Stanislaw Vincenz od tegoż

1923 roku ożenil się po raz drugi z

naukowym.

finansowymi do ,,Produkcji". Okazalo

jeszcze nie sprzedanych, wynosila

Gredingera dalszych 15% udzialów

Ireną Eisenmann, z którą mial dwoje

Dzięki protekcji Pilata firma

się też, że wedle rejestru handlowe-

1.021.205 zlotych 74 grosze, względ-

za 4000 dolarów, które sukcesyw-

dzieci ­ Andrzeja i Barbarę.

,,Produkcja" startowala na rynku bez

go wylącznym wlaścicielem ,,Produk-

nie tyle wynosilo zadlużenie ,,Produk-

nie wyplacila kasa ,,Produkcji". Z

W tym czasie kraj nękaly kryzys i

żadnego kapitalu, dlatego wszystkie

cji" byl ojciec Feliks Vincenz, jednak

cji" w ,,Polminie". Mimo upomnień,

początkiem 1928 roku Filip Gre-

inflacja. Trzeba bylo pomyśleć o kon-

,,produkty stanowily wlasność ,,Polmi-

faktycznie sprawami zajmowali się

pretensja ,,Polminu" nie zostala dotąd

dinger sprzedal Vincenzowi dalsze

kretnych zarobkach dla utrzymania

nu", zaś ,,Produkcja" przyjęla na sie-

jego synowie Stanislaw i Kazimierz.

wyrównana, ani też ,,Produkcja" nie

25% Slobody Rungurskiej za 12500

rodziny. Wlaśnie wtedy zaczynają

bie calkowitą odpowiedzialność za

Dyrekcja ,,Polminu" twierdzila, że ,,już

zwrócila ,,Polminowi" towarów. Nie

dolarów, pobranych również sukce-

się malo znane wydarzenia w życiu

otrzymane produkty, a zainkasowane

wkrótce po zawarciu umowy z dnia

ulega więc żadnej wątpliwości, że

sywnie z kasy ,,Produkcji". Wreszcie

i dzialalności Vincenza, które zakoń-

ze sprzedaży towarów sumy nie mo-

15 lipca 1927 roku kierownicy ,,Pro-

[...] uzyskaną za przekazane towary

z końcem 1928 roku nabyl Vincenz

czyly się glośnym procesem sądo-

gly być używane na żadne potrzeby

dukcji", wbrew dotychczasowej swej

gotówkę ,,Produkcja" zatrzymala i so-

od Gredingera resztę jego udzialów

wym w 1931 roku, nazwanym przez

komisanta (t.j. ,,Produkcji"), zaś każde

praktyce i postanowieniom umowy,

bie przywlaszczyla".

we wspomnianej kopalni (37%) za