14

Niepodleglość i Pamięć

28 kwietnia­14 maja 2020 nr 7­8 (347­348) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Zapomniane. Odzyskane.

Polska pamięć pokoleń

(dokończenie z nr poprzednich)

mają wartość nie tylko wspomnie-

Trzymają Państwo w rękach wy-

calość tworzą obraz kresowej Polski

ne znaczenie dla wzmocnienia ich po-

rocznicy odzyskania przez Polskę

niową, ale i historyczną.

dawnictwo wyjątkowe. Wyjątkowe,

i Polaków, którzy mimo przeciwności

czucia tożsamości narodowej i świa-

niepodleglości. Byl on adresowa-

Do projektu zostalo zaproszo-

ponieważ pozwala zatrzymać czas.

i rozmaitych szykan ze strony wladz

domości otrzymania w spadku po

ny do mlodych osób pochodzenia

nych 800 uczniów polskich szkól so-

Przenieść się do świata już minio-

sowieckich próbowali zachować swo-

przodkach dziedzictwa kulturowego,

polskiego, które mialy za zadanie

botnio-niedzielnych, którzy nie ukoń-

nego i wydobyć go z zapomnienia.

ją odrębność narodową, kultywować

dla zainteresowania ich - mlodych

przeprowadzić wywiad z najstar-

czyli 25 roku życia, zamieszkalych

Przywolać dawne zdarzenia, przeży-

polskie święta, polską kulturę, trady-

Polaków, dzisiejszych mieszkań-

szym czlonkiem rodziny i na pod-

na zachodniej i centralnej Ukrainie.

cia, tragedie i radości, będące udzia-

cje i obyczaje.

ców Ukrainy - polską przeszlością

stawie uzyskanych informacji spisać

Niniejsze wydawnictwo pokazuje

lem polskich mieszkańców ziem, któ-

Co ważne, wspomnienia te zosta-

Kresów, a także zbudowania w nich

te wspomnienia. Wiele jest w tych

zaledwie malą cząstkę ich pracy, ale

re w wyniku dziejowych zawieruch

ly zebrane przez przedstawicieli naj-

dumy z bycia Polakami.

relacjach zdarzeń radosnych, wiele

jakże reprezentatywną. Zamieszczo-

znalazly się poza granicami Polski.

mlodszego pokolenia - wnuków czy

Wydawnictwo to nigdy by nie

smutnych, są opowieści o zsylkach

ne w nim dokumenty i zdjęcia pocho-

Wydawnictwo to pozwala ocalić dla

prawnuków ich autorów, które dzięki

powstalo, gdyby nie projekt Fun-

do Kazachstanu czy na Syberię, o

dzą z archiwów rodzinnych.

obecnych i przyszlych pokoleń ich

odkrywaniu przeszlości wlasnych ro-

dacji Wolność i Demokracja ,,Nie-

represjach. Przeprowadzającym wy-

historie rodzinne, obrazki z życia co-

dzin dowiedzialy się czegoś więcej o

podleglość i Pamięć", zrealizowany

wiady udalo się wydobyć na światlo

dziennego, wygląd miejsc. Zebrane w

swoich korzeniach. Ma to niebagatel-

dzienne unikalne przekazy, które

w roku 2018 ­ roku obchodów 100.

LILIA LUBONIEWICZ

Mamy typowo polski charakter ­ glębokie poczucie

Polacy i Ukraińcy mają inne podejście do tożsamości. Tym się różnimy

wolności, zdolność do poświęceń, wytrwalość

Wspomnienia Antoniny Kowtoniuk

i cierpliwość w trudnych sytuacjach

Wspomnienie o dziadku

jak ważne jest pielęgnowanie tra-

ELŻBIEtA ZEMBYCKA

dycji, powtarzal, że trzeba kochać

Boleslawie Kotwickim

Ojczyznę i Boga.

Moi rodzice oboje urodzili się we

W Emilczynie, sąsiedniej wsi,

wsi Medwedowa [ukr. Медведеве]

kościól św. Apostola Mateusza

w obwodzie żytomierskim. Tato

JANISLAW ZAJARNY

zamieniono na magazyn, ale kie-

Jan Turowski (1921­2006) byl nie-

dy jeszcze można bylo do niego

zwykle ciekawym świata czlowie-

Maria (ur. 1910) i Feliks (ur. 1905)

Kotwiccy mieli czworo dzieci: Walen-

chodzić, to każdy wyjazd na mszę

kiem, niespokojnym duchem, który

tego, Janinę, Boleslawa i Józefa. Z

w Emilczynie byl dla nas wielkim

interesowal się wszystkim, co bylo

czworga rodzeństwa tylko dwoje do-

wydarzeniem. Często na ulicy

modne. Uprawial zboża, warzywa,

żylo wieku doroslego. Walenty zmarl

rozmawialiśmy po ukraińsku, bo

hodowal bydlo, zajmowal się rze-

w wieku dwóch lat, a najmlodszy, Jó-

mówienie po polsku grozilo prze-

mioslem, myślistwem. Mogę śmialo

zef, dziewięć dni po urodzeniu. Ciocia

śladowaniami, zeslaniem, śmier-

powiedzieć, że byl wszechstronnie

Janina i mój dziadek Boleslaw przeżyli

cią. Wladze chcialy z nas zrobić

wyksztalconym czlowiekiem. Nato-

represje lat 1937­1938, II wojnę, pod-

Rosjan. Za bycie polskim patriotą

miast mama Maria z domu Kotwic-

czas której zginąl ich ojciec, i trudny

grozily surowe kary. Jestem jednak

ka (1919­1988) zajmowala się do-

czas powojenny, kiedy aresztowano

pewna, że każdy Polak pamiętal o

mamę.

świętach narodowych i radowal się

Prababcia Maria Kotwicka

Do początku represji w 1937

w sercu w te dni. Byli tacy, którzy

z wnuczkami Natalią (od le-

roku w domu mówilo się polsku, ale

wyrzekali się swojego pochodzenia

wej) i Maryną, lata 60.

potem nie bylo to możliwe. Rodzina

i wiary, żeby tylko przeżyć. Trudne

spalila wszystkie polskie czasopi-

wiadra węgla dla glodnych dzieci

to byl czasy.

sma i książki. Nikt już nie czytal po

zostala oskarżona o kradzież wla-

W Medwedowej i okolicznych

polsku, a nauczone wcześniej wier-

sności państwowej i skazana na

wsiach mieszkalo wielu Polaków.

sze i piosenki musieli zapomnieć.

więzienie w kolonii karnej. W ten

Starali się trzymać razem, bronić

Święta obchodzono w tajemnicy, po

sposób Janina i Boleslaw na kilka

wiary i zachowywać ją. Ludzie ci

chichu.

lat zostali pozbawieni mamy. Ciocia

kochali i cenili wolność, pielęgno-

Pradziadek Feliks Kotwicki Karlo-

Janina mieszkala potem ze swoją

wali tradycje. Byliśmy nieco inni od

wicz (1905­1944) byl krawcem i szyl

rodziną w Gruzji i tam zmarla, a

ukraińskich rodzin, ponieważ ob-

w domu ubrania, poza tym pracowal

dziadek Boleslaw do końca życia

chodziliśmy wylącznie święta ka-

na budowie i jako kierowca. W 1944

w Winnicy.

tolickie. Najbardziej lubilam Boże

Antonina Kowtoniuk (z domu

Narodzenie. Przygotowania do nie-

Rodzice, Maria i Jan turow-

turowska) w mlodości

go rozpoczynaly się w listopadzie

scy

mem, ogrodem, tkala, darla pierze,

od porządków. W grudniu chodzi-

dużo czasu poświęcala dzieciom, a

lam z babcią na roraty, w adwencie

mieliśmy pięknie udekorowanej

potem wnukom.

często spotykaliśmy się za stolem,

choinki, ale tak zwane rózgi. Moim

W czasie wojny oboje zostali wy-

żeby pośpiewać i poopowiadać

ulubionym daniem byly placki z

wiezieni na przymusowe roboty, tata

bożonarodzeniowe opowieści. Byl

miodem i makiem. Dla niespo-

hartowal stal w Niemczech, a mama

to taki czas spokoju. Wieczerzę

dziewanego gościa zostawialiśmy

pracowala jako pomoc domowa w

wigilijną zaczynaliśmy od modli-

puste miejsce przy stole, a dla

Austrii.

twy i dzielenia się oplatkiem, pod

zmarlych mama wynosila jedzenie

W domu oczywiście rozmawiali-

obrusem kladliśmy siano, a w ką-

przed dom. Bardzo tęsknię za dzie-

śmy po polsku. Moi trzej bracia: Jan,

tach stawialiśmy snopy zboża. Nie

ciństwem spędzonym w Medwedo-

Anatolij i Wladyslaw najbardziej lu-

wej, byly to najlepsze momenty w

Dziadkowie, Zinaida i Boleslaw z córką Aloną, czyli moją

bili czytać książkę Wladyslawa Bel-

moim życiu.

mamą, 1988 rok

zy ,,Katechizm polskiego dziecka".

Na polskim cmentarzu w Me-

Dużo bylo też modlitewników, bo

dwedowej pochowani są moi ro-

roku zbląkany odlamek pozbawil go

W domu zawsze mówilo się, że

modliliśmy się także po polsku, co-

dzice i bliskie mi osoby. Często

życia w wieku 39 lat.

jesteśmy Polakami, bo mamy typowo

dziennie klękaliśmy z mamą do ró-

tam jeźdźmy, aby pomodlić się,

Mój dwuletni dziadek Boleslaw i

polski charakter: glębokie poczucie

żańca. Potem wiele książek zostalo

posprzątać groby, uczcić pamięć

dziewięcioletnia ciocia Janina stra-

wolności, zdolność do poświęceń,

spalonych.

zmarlych. To bardzo ważne dla nas

cili ojca, a prababcia Maria (z domu

wytrwalość i cierpliwość w trudnych

Z nastaniem komunizmu nie

miejsce. Przekazujemy z pokolenia

Jasińska) męża. Od tej pory sama

sytuacjach. Jesteśmy z tego bardzo

wolno bylo chodzić do kościola, a

na pokolenie pamięć o przodkach,

musiala zarabiać na utrzymanie

dumni.

odgrywal on wielką rolę w budowa-

polskie tradycje i milość do Ojczy-

dzieci. Zbierala niespalony węgiel

Cale swoje krótkie życie slyszę o

niu poczucia polskości, bo wlaśnie

zny. Pamiątek rodzinnych, oprócz

z pociągów, leżący w haldach na

Polsce, że to kraj naszych przodków.

Kościól pw. św. Mateusza

polach węglowych. Za kradzież

I jestem z tego dumny.

Apostola w Emilczynie

ksiądz opowiadal o Polsce, o tym,

kilku fotografii, niestety nie mamy.