26

Okruchy historii

28 kwietnia­14 maja 2020 nr 7­8 (347­348) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Wielkanoc przed kilkudziesięciu laty

Chcę Państwa zaprosić do wspólnego wspominania Świąt Wielkanocnych. Nie tych, które dopiero się

zakończyly, ale tych sprzed kilkudziesięciu lat. Lata 60., 70. czy 80. wydają się nieodlegle, zwlaszcza tym,

którzy byli już wówczas na tym świecie, ale jednak ­ spójrzmy prawdzie w oczy ­ minęlo 50 lat, dwa po-

kolenia, a świat poszedl szybko do przodu. Nasze wspomnienia z tych czasów należą już do historii. Ja

sama lwowskich wspomnień nie posiadam, dlatego zapytalam znajomych, jak świętowano w tamtych

czasach Wielkanoc we Lwowie? Dziękuję bardzo tym, którzy zechcieli poświęcić swój czas i podzielić

się ze mną swoją historią, nawet, jeśli wydawalo się im, że ich historie nie są ważne, ani ciekawe. Dzięki

Wam naprawdę poczulam emocje towarzyszące tamtym świętom. I ­ oddaję Wam glos.

przepisu z Kuchni Polskiej z 1964 r.

lwowskich przepisów, i tatowe ­ gro-

świeczniki, chowano mszal, taber-

[z kuzynką] z kościola cale mokre,

KAtARZYNA LOZA

Przed świętami tato bral wielkie zie-

dzieńskie, m.in.: mazurek królewski

nakulum zostawalo puste".

bo akurat na nas ksiądz zaczerpnąl

tekst

lone wiadro, gdzie byly pakowane

czy babka chlebowa".

wody święconej, i obficie święcil na-

CZESLAWA CYDZIK

wszystkie te szynki, kielbasy, i to się

Kto mial czas i możliwość, cho-

sze pokarmy i nas przy okazji".

Święcenie pokarmów

ilustracje

wiozlo na dzialkę zaprzyjaźnionej

dzil na nabożeństwa w Wielkim Ty-

Babcia Julii Kucewej wspo-

Święcenie pokarmów nie bylo

osoby, na Pohulankę, albo gdzieś w

godniu, zwlaszcza w trakcie Triduum.

mina, że koszyczki z pokarmami

tak proste i uroczyste, jak dziś. Dla

Przygotowania do świąt

Brzuchowicach u znajomych, którzy

W pamięć zapadala ich niezwykla

świątecznymi byly raczej skromne:

wielu osób wiązalo się z nieprzyjem-

,,I Wielkanoc, i Boże Narodze-

mieli ,,beczkę" ­ byl to taki caly rytual,

oprawa:

,,W koszyku wielkanocnym zbie-

nościami, a nawet z utratą pracy.

nie zaczynaly się dla nas dużo

specjalna konstrukcja, obowiązkowo

TP: ,,Przepiękna byla suma w ka-

rano paseczkę, jaja, chrzan i sól.

Starano się nawet nie pokazywać

wcześniej ­ wspomina Krystyna

trzeba bylo wykorzystać drewno z

tedrze w Niedzielę Palmową. Trwala

Nic więcej. Nie wiem na pewno,

z koszyczkiem na ulicy. Dzieci nie

Adamska ­ od przygotowania kar-

drzew owocowych. Święta się za-

dlugo, byl ścisk niesamowity. Męka

ale prawdopodobnie dlatego, że w

wolno bylo prowadzać do kościola,

teczek świątecznych i wysylania

czynaly wlaśnie wtedy, kiedy dziadek

Pańska byla śpiewana, mistrzowskie

moim powojennym dzieciństwie nie

bo uważano to za ,,szerzenie pro-

życzeń do licznej rodziny i jeszcze

nasz przywozil do domu wiadro, to

wykonanie".

bylo obfitości jedzenia. Tylko pod-

pagandy religijnej wśród nieletnich",

bardziej licznego grona przyjaciól i

wielkie zielone wiadro wędzonki".

ES: ,,Śpiewal psalmy Marian (Ko-

stawowe... Pokarmy przykrywaliśmy

ale w praktyce kończylo się najwy-

znajomych. Nie bylo mowy o kupnie

Julia Kucewa, ze wspomnień

laziński?), śpiewak z Opery Lwow-

haftowanym ręczniczkiem".

żej na upomnieniu dla rodziców.

gotowych karteczek, dlatego trzeba

babci Romualdy, z rodziny Jadwy-

skiej, wspanialy glos. Rekolekcje w

Jednak i inne osoby wspominają

RL: ,,Mlodzież religijna, jak to

je bylo zrobić. Techniki powielania

ków-Baluków: ,,Mięso zawsze się wę-

katedrze trwaly przez 6 dni na wie-

podobnie zestaw pokarmów wkla-

mlodzież, rozumiala sytuację i w

nie byly dostępne, a więc każda

swoim uporze umiala sobie poradzić.

kartka byla oryginalem, a rysowala

Trzeba pamiętać, że tydzień lekcyjny

je nasza mama ­ Czeslawa Cydzik

w szkole obejmowal też sobotę i byl

­ artysta plastyk. My pomagalyśmy

sześciodniowy. Na samą Wielkanoc

w wykonaniu ­ przycinaniu czy zgi-

zbierano klasy i organizowano albo

naniu kartek, rysowaniu prostszych

tzw. ,,woskresnik", czyli jakieś prace

elementów. Nie bylo dwóch iden-

porządkowe, sprzątanie, albo ,,kult-

tycznych kartek. Na każdej byly ak-

pochod" do kina, domu pionierów

centy lwowskie i religijne oraz ele-

czy muzeum Lenina. Zdarzalo się,

menty wiosennej przyrody ­ bazie

że niektórzy uczniowie po drodze

czy śnieżyczki. Dużo później te kart-

,,dezerterowali" i szli do kościola. Pra-

ki byly powielane i nawet publiko-

cownicy oświaty, w tym nauczyciele

wane w polskiej prasie, ukazującej

szkól byli delegowani do pilnowania,

się we Lwowie. Jako że rysowanie

kto z uczniów chodzi do kościola".

bylo bardzo pracochlonne, rodzi-

Maria Zarycka: ,,Chodziliśmy do

ce często robili karteczki w postaci

kościola, pomimo, że nam zabrania-

naszych zdjęć w wielkanocnej sce-

no, i można bylo popaść w niemilość

nerii. Mama rysowala na kartonie

w szkole, jeżeli ktoś się dowiedzial.

duże pisanki czy kurczaki, ustawiala

Każdy rok na Wielkanoc nas zmu-

kompozycje z kwitnących kliwii czy

szano calą klasą, razem z kierowni-

innych kwiatów doniczkowych, my z

kiem klasowym chodzić do muzeum

siostrą ustawialyśmy się w tej sce-

ateizmu. Nawet gdzieś mam zdjęcie

nerii w strojach krakowskich bądź

z tego czasu. Ale pomimo tego cho-

góralskich, też zresztą zrobionych

dziliśmy do kościola, chociaż pilno-

przez mamę. I takie karteczki szly w

wali nas nauczyciele, dyżur mieli kolo

świat, co roku ­ inne. Jako uczen-

kościola. Byli tacy, że nie wydawali

nice lwowskiej szkoly nr 10 wystę-

nas, a byli też ci komuniści, że robili

powalyśmy na nich w marynarskich

dzilo na podwórku, kielbasy również

czornym nabożeństwie. Raz chyba

danych do wielkanocnego koszycz-

przykrości. Rodzice nas przykrywali.

mundurkach, takich, jakie nosily

byly robione samodzielnie. W mojej

po trzecim dniu wierni czekali, ale o.

ka: jajka, kielbasa, paska czy babka

Chodzilo się święcić. Koszyk cho-

przedwojenne uczennice.

mlodości, kiedy jeszcze nie mieliśmy

Rafal nie pojawil się. Dostal zakaz

wielkanocna.

walo się do reklamówki, jak szliśmy

Oczywiście święta kojarzyly się

lodówek, studzieninę trzymaliśmy na

sprawowania poslugi na 7 lat. W dniu

Krystyna Adamska: ,,Do święce-

przez ulice, a w kościele wyjmowalo

z wielkim sprzątaniem, które zazwy-

oknach. Ale ponieważ rodzina byla

poprzednim mówil o Panu Jezusie

nia nie bralo się za wiele, wszystko

się".

czaj je poprzedzalo:

duża, to szybko studzieninka znikala

wtrąconym do ciemnicy, a ciemnicę

mieścilo się w niewielkich koszy-

Malowanie pisanek lub dodatko-

AW: ,,Wszyscy w domu przygo-

z parapetów".

porównal do więzienia. I to bylo po-

kach, ale każda z nas, córek, miala

wa twórczość plastyczna, związana

towywali się do Świąt Wielkanoc-

AW: ,,Obowiązkowo w czwar-

wodem".

osobny. Zawsze też bylyśmy bardzo

z Wielkanocą nie byla popularna,

nych, bylo sprzątanie, porządkowa-

tek, byly robione babki wielkanoc-

TP: ,,Nabożeństwo Ciemnych

elegancko ubrane ­ nowe wiosenne

ale kultywowano ją w niektórych ro-

nie wszystkiego w domu, nacieranie

ne. Z samego rana przygotowywa-

Jutrzni w katedrze bylo o godz.

obuwie, czasem nowe plaszczyki.

dzinach. Nie moglo tego zabraknąć

podlogi obowiązkowo, bialy obrus.

lo się ciasto, uważalo się, żeby do

10. Na bocznych lawkach przed

Jeśli bylo cieplej i można bylo roz-

w artystycznej rodzinie Czeslawy

Zapasy gromadzilo się w ciągu ostat-

domu nie weszla żadna kobieta, a

glównym oltarzem byly ustawione

piąć plaszczyk ­ wkladalyśmy stroje

Cydzik (wspomina Krystyna Adam-

nich trzech miesięcy, bo nie byly tak

w domu mialo być cicho, spokojnie,

elektryczne lampki na bialej nóżce

krakowskie".

ska): ,,Pisanki malowalyśmy farbami,

latwo dostępne wszystkie produkty,

bez klótni, i wtedy to byl sygnal, że

z zielonym abażurem. Pośrodku na

Eryk Matecki: ,,Pokarmy święcil

byly wzory kwiatowe i geometryczne,

nikt o terminie ważności nawet nie

ciasto na pewno się uda. Takie cia-

drewnianej oporze stal drewniany

ks. Rafal Kiernicki. Koszyk z baran-

pojawialy się motywy lwowskie czy

myślal, bo wiadomo bylo, że produk-

sto zawsze wędrowalo pod pierzy-

trójkąt, na nim obraz przedstawia-

kiem, korzeń chrzanu, maslo, sól,

bardzo przez nas lubiane elementy

ty, które byly zakupione, dotrwają do

nę, żeby dobrze wyroslo. W tam-

jący chyba ostatnią wieczerzę. Na

kraszanki, kielbasa, szynka, boczek.

ornamentów secesyjnych. Zawsze

świąt. I zaczynal się etap: ,,nie ruszaj

tych czasach nasi rodzice jeszcze

każdym ramieniu tego trójkąta byly

Pamiętam z katedry ojca Rafala,

robilo się trochę drewnianych pisa-

tego, bo to jest na święta".

pracowali, i dlatego rano się ciasto

miejsca na świece, chyba 15 sztuk.

mial takie charakterystyczne grube

nek, takie się nie tlukly i latwiej je bylo

Krystyna  Adamska:  ,,Wielkie

nastawilo, i dopiero po obiedzie

Po odśpiewaniu części modlitwy czy

soczewki. Jako dziecku zapadl mi

użyć w następnych latach".

wielkanocne porządki kojarzą mi się

przychodzilo się z pracy czym naj-

psalmu byla gaszona kolejna świeca,

w pamięć".

W innym wspomnieniu czytamy

ze studiowaniem wzorów ozdobnych

prędzej, i wtedy do wszystkich fore-

lampki, zdaje się, też. W końcu Na-

Jajka  zazwyczaj  farbowano,

o tym, że pisanki przygotowywano

nóżek i kolumienek naszych mebli,

mek nakladalo się ciasto, wlączalo

bożeństwa przez jakiś czas panowa-

gotując je w lupinach cebuli, rzadko

specjalnie na upominek: ,,Jajka far-

które trzeba bylo bardzo dokladnie

się piecyk".

la cisza i pólmrok".

zjawialy się na nich jakieś ozdoby.

bowalo się w lupinach cebuli, ale też

wytrzeć z prochu i z niezapomnianym

TP: ,,Pieczenie i lukrowanie bab-

RL: ,,W Wielki Czwartek na za-

Czasem kilka jajek pozostawiano nie-

anilinową farbą do tkanin ­ nie zasta-

zapachem pasty do podlogi. Ten za-

ki i baranów starano się skończyć

kończenie mszy Wieczerzy Pańskiej

malowanych:

nawialo się, czy to zdrowe. Niektórzy

pach mieszal się z zapachem ciast

w czwartek do wczesnego popolu-

odbywalo się ,,burzenie oltarzy" na

AW: ,,W koszyczku tradycyjnie

na jajku oprócz wzorów pisali imię

i świeżo uwędzonych mięs, które

dnia".

znak, że Chrystus znajduje się w

byla babka, kielbasa, sól, pieprz,

tego, komu mialo się ono być poda-

byly domeną taty".

Krystyna Adamska: ,,Mama nie

ciemnicy. Ojciec Rafal szybko szedl

jajka. Pisanki robiliśmy w cebuli

rowane. Takie jajko leżalo dlugo na

AW: ,,Mięso bylo wlasnej roboty.

tylko piekla, ale też ślicznie dekoro-

od oltarza do oltarza, a za nim licz-

gotowane zazwyczaj, ale dwa jajka

honorowym miejscu, jak się przypad-

Trzeba bylo zrobić kielbasę, zama-

wala wszelkie ciasta. Na stole byly

nie dzieci, mlodzież i przeważnie ko-

musialy być na bialo, te byly do po-

kiem rozbilo, to byl ,,specyficzny efekt

rynować szponder, szynkę, polę-

i te przyrządzane wedlug domowych

biety i babcie. Zdejmowano obrusy,

święcenia. Zawsze wychodzilyśmy

zapachowy". Po święceniu szlo do

dwicę, w zalewie specjalnej, wedlug