32

Okruchy historii

28 kwietnia­14 maja 2020 nr 7­8 (347­348) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Cholerny slup", szczęka i DDt zamiast kadzidla

Wioska Liczkowce, leżąca nad Zbruczem, znana jest przede wszystkim z odnalezio-

nego tu w 1848 roku posągu Światowida o czterech twarzach. Niestety inne lokalne

zabytki nie są znane szerokim rzeszom. Jakkolwiek wydaje się to dziwne, ale każdy

z nich zasluguje na określenie ,,unikalny". I nie ma w tym żadnej przesady.

Liczkowcach wspominanej już w 1625

DMYtRO POLUCHOWYCZ

roku.

tekst

Na wszelki wypadek świątynię

archiwum autora

wzniesiono jako obronną ­ z gru-

zdjęcia

bymi murami, niewielkimi okien-

Wszystkie zabytki skoncentro-

kami-strzelnicami pod samym da-

wane są na niewielkiej powierzchni

chem i stanowiskami dla armat. Od

kolo ruin wspanialego kościola, wy-

początku swego istnienia kościolem

stawionego na początku XVIII wieku.

opiekowali się jezuici. Jest to oczy-

Świątynia stoi na wynioslym wzgórzu

wiste, ponieważ fasada kościola

z dwóch stron otoczonym glębokimi

ozdobiona jest olbrzymim herbem

jarami rzek Gnila i Tajna.

tego zakonu. Widoczny jest tam też

Naszą opowieść zaczniemy od

napis, świadczący o rekonstrukcji

pomnika ,,Cieniom zmarlych dusz" ­

kościola w 1728 roku.

wybudowanego przez dziedzica wio-

W krypcie kościola w 1818 roku

ski Konstantego Zaborowskiego na

zlożono kolejnego uczestnika kom-

wspomnienie 200 mieszkańców wio-

panii moskiewskiej ­ kolejnego dzie-

ski, zmarlych w czasie epidemii cho-

dzica Liczkowiec Jana Szeptyckiego,

lery w latach 1830­1831. W czasie

generala adiutanta WP. Dalszy los

światowej pandemii jest to temat nie-

świątyni jest typowy: sowieci zamknę-

zwykle aktualny. Na olbrzymiej kolum-

li ją i urządzili w niej magazyn nawo-

nie do niedawna stala rzeźba alegorii

zów sztucznych. W zakrystii trzyma-

Smutku. Niestety ­ dziś po niej pozo-

no środki chemiczne. Mury tak nimi

Pomnik Michala Zaborowskiego

staly jedynie nogi. Resztę odlamków

przesiąkly, że duszący zapach DDT

figury można znaleźć pod kolumną,

demii cholery rząd wyslal na Podole

nie. Jest to czterograniasty obelisk z

Pomiędzy kolumną a obeliskiem

odczuwalny jest tam do dziś. A jest

ale glowy, po rozsypaniu się figury, nie

lekarza Wolodymyra Dala. Oprócz

trofeami na krawędziach ­ kompo-

rzuca się w oczy rzymskokatolicka

tak silny, że nawet po kilku minutach

udalo się znaleźć. Kolumna stoi nad

pelnienia swoich bezpośrednich obo-

zycjami antycznych zbroi. Wieńczy

kapliczka, wybudowana w ksztalcie

przebywania tam zaczyna boleć glo-

samą krawędzią przepastnego jaru ­

wiązków medyk-lingwista w wolnych

go obelisk udekorowany starożytnym

groty. Jest dość nietradycyjna i nie-

wa.

może tam stoczyla się glowa...

chwilach zbieral różne legendy i opo-

greckim helmem. Pomnik wystawio-

typowa. Są to wlaśnie pozostalości

Do początku lat 90. świątynia

W moim artykule ,,Kamienni

wieści. To wlaśnie w Goleniszczowem

no również na życzenie Konstante-

po zamku. W czasach Austro-Wę-

jeszcze stala. Po kilku latach zapadl

świadkowie dawnych epidemii" moż-

zapisal legendę o ,,Śpiącym Buniaku".

go Zaborowskiego, jednocześnie z

gier byly tu jeszcze klasyczne ruiny,

się dach, a potem i sklepienie. Po-

na przeczytać o ,,Dżumnych slupach",

W tym opowiadaniu pominiemy dra-

obeliskiem ,,Cieniom zmarlych dusz",

a kapliczkę-grotę wystawiono już w

mimo swych lat zabytek figuruje na

które stawiano w calej Europie. ,,Cho-

maturgię przekazu o pięknej księżnej

na cześć krewnego Zaborowskiego,

okresie międzywojennym. Prawdo-

liście zabytków lokalnych, a prze-

lerny slup" w Liczkowcach jest ich

i chciwym, zlym czarodzieju Buniaku,

kapitana Wojsk Polskich Michala

podobnie wystawiono tu komuś gro-

cież śmialo może pretendować do

,,krewnym". Różnica jedynie w tym,

a zatrzymamy się na postaci tego

Zaborowskiego, który w wieku 28 lat

bowiec (dookola byl spory cmentarz).

listy zabytków o znaczeniu krajowym.

że na szczycie ,,dżumnego" stawiano

ostatniego.

zginąl pod Możajskiem podczas kom-

Wówczas, jak widać to na starych

Dziś kościól jest w stanie awaryjnym,

figurę Marki Boskiej, tu zaś mamy

Jak glosi legenda, Buniak jed-

panii moskiewskiej Napoleona w roku

zdjęciach, pozostawiono romantycz-

również spękane mury nie wróżą mu

alegoryczną figurę ­ mlodzieńca,

nym spojrzeniem mógl zniszczyć

1812. Z tym obeliskiem powiązana

ną aurę zamkowych ruin. W naszych

dobrze.

odzianego w stój szlachecki z XVIII

cale armie i zrujnować miasta. Aby

jest kolejna miejscowa legenda. Po-

czasach miejscowi mieszkańcy uzna-

Z pagórka, gdzie stoi kościól i

wieku. Z dużym prawdopodobień-

uratować ludzi od jego zlych cza-

wiadają, że kiedyś syn miejscowego

li, że takie ruiny są oznaką zlego go-

reszta zabytków, dobrze widoczny

stwem można stwierdzić, że przed-

rów Bóg dal mu olbrzymie powieki z

wojewody trafil do niewoli tatarskiej.

spodarowania i przerobili grobowiec

jest kryty czerwoną dachówką stro-

stawia ona Rzeczpospolitą, rozdartą

ciężkimi rzęsami. Dlatego Buniak za-

Wrogowie katowali mlodzieńca, zmu-

pomiędzy zaborców.

wsze chodzil z zamkniętymi oczyma

szając go, by namówil ojca do podda-

nia się i obiecując puścić wszystkich

wolno. Ten udal, że się zgadza, ale

stojąc pod murami zamku zawolal,

aby nie wierzyć Tatarom i nie podda-

wać się. W tym momencie dowódca

tatarski ciąl jeńca szablą i odciąl mu

dolną szczękę. Widząc to, wojewoda

trafil dowódcę strzalą prosto w oko.

Tatarzy przelękli się i odstąpili od

oblężenia. Odważnego wojewodzica

pochowano w miejscu jego śmierci,

a na wzniesionym obelisku przedsta-

wiono znieksztalconą tatarską szablą

glowę bohatera. Z tym wydarzeniem

powiązana jest nazwa miejscowości:

odważny mlodzieniec do końca spo-

Ruiny zamku i kościól. Koniec XIX wieku

glądal z nienawiścią w oblicza (lica)

Konstanty Zaborowski, ten sam,

­ jak gdyby spal. Stąd wzięlo się jego

swoich oprawców.

Cmentarz kolo kościola, 1908 r.

który swego czasu wyciągnąl ze

przezwisko ,,Śpiący". Oczy pomagali

Dziś po wspomnianym zamku

Zbrucza posąg Światowida i na za-

mu otworzyć sludzy. Na jego rozkaz,

praktycznie nie ma już nic ­ zostal

na kapliczkę, którą rzetelnie pobielo-

my dach. Tam, za wysokim plotem

mówienie którego wystawiono ,,cho-

srebrnymi widlami (aby nie trafić pod

mocno zniszczony podczas wojny z

no.

pośród starego parku, ukrywa się

lerny slup", byl gorącym patriotą Pol-

jego spojrzenie) podnosili mu powieki

Turkami, a gdy Imperium Osmańskie

O zamku w Liczkowcach wiadomo

bardzo ladny palacyk, wystawiony w

ski i nie palal sympatią ani do Wied-

i podpierali je zlotymi podpórkami...

opuścilo Podole, nie mial go już kto

niewiele. Wzniósl go prawdopodobnie

stylu romantycznego gotyku. Kunsz-

nia, ani do Petersburga. Świadczy o

Tu wróćmy do Dala. Po powrocie

odbudować i zostal rozebrany na bu-

Jan Kalinowski okolo 1562 roku na

towne ksztalty balkonów, balustrad

tym jeszcze jeden oryginalny zaby-

z Podola opowiedzial tę historię swe-

dulec. Ale jak wspomina wydany pod

miejscu dawniejszych umocnień z

i okien dopelniają calości. Willę na

tek, który zachowal się obok. Ale o

mu przyjacielowi Mikolajowi Gogolowi,

koniec XIX wieku piętnastotomowy

czasów wczesnoruskich. Większą

początku XX wieku wystawil tu nie-

tym poniżej, teraz zaś niewielkie, ale

który w swej powieści stworzyl postać

,,Slownik geograficzny Królestwa Pol-

część murów zamkowych użyto przy

jaki pan Temelman. Do niedawna

ciekawe ,,cholerne" uzupelnienie.

strasznego Wija, o tej samej nazwie.

skiego i innych krajów slowiańskich",

budowie kościola Niepokalanego Po-

mieścila się tu przychodnia lekar-

Naprzeciwko Liczkowiec, po

A teraz ciąg dalszy o zabytkach

w niektórych ocalalych pomieszcze-

częcia NMP (1708 r.), ufundowanego

ska. Obecnie palacyk jest wlasno-

drugiej stronie Zbrucza leży wioska

Liczkowiec.

niach zamkowych mieszkali jeszcze

przez malżeństwo Kaweckich (An-

ścią prywatną i trafić do jego wnę-

Goleniszczowe. Dzięki wspomnianej

W odleglości blisko 50 m od

lokatorzy. Niestety, w tym co dotrwalo

trza jest trudno.

drzeja Franciszka i Alojzy Katarzyny

,,cholernego slupa" wznosi się kolejny

wyżej epidemii cholery z lat 1830­

do naszych dni, nawet najlepsi spe-

z Drużbackich). Prawdopodobnie po-

Gdy zakończy się kwarantanna,

niezwykly zabytek, który różni się od

1831 wioska dala literaturze slynnego

cjaliści od fortyfikacji z trudem rozpo-

proszę koniecznie zawitać do Liczko-

wstal on na miejscu swego poprzed-

innych podolskich, nawet zewnętrz-

gogolewskiego ,,Wija". W czasie epi-

znają coś ,,zamkowego".

wic ­ nie pożalujecie.

nika ­ świątyni rzymskokatolickiej w