33

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 28 kwietnia­14 maja 2020 nr 7­8 (347­348)

Ojciec chrzestny Pokucia" Oskara Kolberga

W poszukiwaniu materialu folklorystycznego Oskar Kolberg wielokrotnie odwiedzal

Pokucie (1867­1868, 1870, 1876­1877 i 1880). tu zatrzymywal się u swoich przyja-

ciól i osób o podobnych zainteresowaniach. Jednym z nich byl wlaściciel Czortow-

ca i Uniża Wladyslaw Przybyslawski. Stal się on prawą ręką Kolberga w jego podró-

żach po Pokuciu, jego przewodnikiem, opiekunem i wiernym przyjacielem.

60 aktywnie agitowal za kolejnym

polskimi panami różnice kulturowe,

NAtALIA tKACZYK

powstaniem i należal do komitetu, do-

językowe i socjalne.

tekst

starczającego broń do Królestwa Pol-

Glównymi czortowieckimi ,,infor-

ilustracje ze zbiorów

skiego, w tym komitecie dzialali rów-

matorkami", jak wspomina Kolberg,

autorki

nież Aleksander Fredro, Franciszek

byly niejakie Ilczycka i Zofia Olej-

Smolka i Stanislaw Tarnowski. Za tę

niczka. Nawet po swym wyjeździe z

Materialy do swego ,,Pokucia"

dzialalność niepodleglościową Przy-

Czortowca uczony nie przestawal in-

Oskar Kolberg zbieral w ówczesnych

byslawskiego uwięziono. Następnie

teresować się u Przybyslawskiego jak

powiatach Kolomyjskim, Horoden-

wyemigrowal on do Drezna. Po po-

się mają sprawy u jego czortowieckich

kowskim, Tlumackim i Śniatyńskim.

wrocie na Pokucie aktywnie zająl się

,,respondentek". Na przyklad pisal:

Większość czasu jednak spędzal w

dzialalnością naukową i kulturalną.

,,Czy Ilczycka już wstąpila we wladanie

Czortowcu ­ majątku Przybyslaw-

Z jego inicjatywy na Pokucie

gruntami, na które pretendowala?".

skich ­ gdzie zapisal okolo 50 pieśni,

zaczęli przyjeżdżać archeolog i wy-

Kolberg opracowywal zebrany na

dawca Adam Kirkor, autor encyklo-

Pokuciu material przeważnie zimą, po

pedii krajoznawczej Galicji Antoni

powrocie do domu, a w listach detalizo-

Julian Sznajder, antropolog i etnograf

wal u Przybyslawskiego niezrozumia-

Izydor Kopernicki, a także uczeni

le fragmenty zapisków, wymowę nie-

Franciszek Albinowski, Narcyz Mo-

których slów, czasami prosil ,,dopytać"

Oskar Kolberg

dzelewski, K. Lukaszewicz, Ludwik

Biskupski i inni.

w Unieży byl eksponowany ,,Portret

graficznego. I Oskar Kolberg bardzo to

Wladyslaw Przybyslawski, jako

starej kobiety" Rembrandta. Wśród

sobie cenil, pisząc w jednym z listów:

czlonek  archeologicznej  komisji

unikatowych pamiątek byly oryginal-

,,W domu państwa Przybyslawskich

Krakowskiej Akademii Umiejętności

ne listy Georg Sand do Franciszka

odnajduję staropolską gościnność,

nadsylal wiele eksponatów z Pokucia

Karpińskiego, dokument cara Alek-

uprzejmość i nadzwyczaj wdzięczne

do Akademii. Jako czlonek Komisji

sandra i inne. Kolekcja medalionów

dla swoich badań i zajęć pole".

badań historii sztuki Polski zwrócil

Przybyslawskiego byla największą

Ze swej strony państwo Przyby-

uwagę polskiej inteligencji na zabyt-

kolekcją w ówczesnej Polsce. Po

slawscy wyszukiwali i zapraszali do

ki kultury polskiej na Pokuciu, które

śmierci ojca przeszla na starszego

swego domu miejscowych ,,informa-

już wówczas niszczaly. W 1888 roku

syna Kazimierza. Część rodowych

torów" i ,,informatorki", którzy calymi

Wladyslawa Przybyslawskiego mia-

zbiorów przekazal on galerii i mu-

dniami śpiewali Kolbergowi piosen-

Zloty Order Rycerski

nowano na stanowisko konserwatora

zeum Lwowa, a część wyprzedal.

ki, wykrzykiwali, opowiadali legendy

opisal dziesiątki tańców (w tym i uni-

zabytków Galicji Wschodniej.

u tej czy innej ,,inforamatorki" jakieś

Oskar Kolberg większą część

i bajki, dzielili się przyslowiami i za-

kalny ,,Serben"), zanotowal dziesiątki

Swój nieoceniony wklad w po-

detale. Przybyslawski ze swej strony

czasu spędzil w majątku w Czortow-

klęciami ­ a on to wszystko rzetelnie

bajek, ludowych sposobów leczenia

wstanie ,,Pokucia" uczynila i malżon-

zapisywal i wysylal mu pocztą teksty

cu, przez pryzmę którego opisywal

notowal.

oraz wiele przyslów i zagadek.

wspomnianych Ilczyckiej i Olejniczki

Pokucie, bowiem wioska na jakiś

Jego dzielo jest bezcenne, ale nie

zanotowanych pieśni weselnych. Ze

czas stala się siedzibą uczonego. Tu

należy zapominać, że do jego powsta-

swej strony Przybyslawski staral się

zebral lwią część swoich materialów,

nia w znacznym stopniu przyczynili się

wszelako przyśpieszyć i ulżyć pracy

stąd robil wypady na badania w te-

przyjaciele uczonego, którzy często

Kolberga nad ,,Pokuciem" i zachęcal

renie Pokucia i tu mial zamiar ulożyć

zbierali i nadsylali mu drogą pocztową

go, by zwracal się o pomoc: ,,Zresztą,

etnograficzną mapę Czortowca.

materialy do opracowania. Na prośbę

jak tylko Wam będzie czegoś potrze-

Wladyslaw Przybyslawski nie-

etnografa dopracowywali u lokalnej

ba ­ proszę pisać, a ja będę starać

cierpliwie oczekiwal na przyjazd

ludności sprzeczne detale, zapisywali

się w miarę sil przeslać Wam wszyst-

Kolberga, często osobiście oplacal

brakujące fragmenty i odsylali mu.

ko, a nawet żywych Ilczycką i Olej-

uczonemu podróż, zapewnial mu

Jednym z tych, kto wspomagal

niczkę". Ironiczny styl byl cechą cha-

komfortowy przejazd. Za każdym

i wspieral uczonego w jego pracy

rakterystyczną Przybyslawskiego.

razem prosil o podanie godziny przy-

byl Wladyslaw Przybyslawski, który

Najbardziej owocny byl pobyt Kol-

jazdu na najbliższą stację kolejową,

określal Kolberga jako ,,rodzonego

berga na Pokuciu w 1880 roku, gdy

aby ,,konie w Korszowie na Kochane-

ojca ,,Pokucia", które wnet ma po-

Przybyslawski, jako przewodniczący

go Pana już czekaly, bo inaczej Pan

Jak  mieszkańcy  Czortowca

wstać, a ja jestem tylko jego ojcem

komitetu organizacyjnego Wystawy

będzie musial calkowicie prehisto-

reagowali na takie dziwne prośby

chrzestnym...".

Wladyslaw Przybyslawski

Etnograficznej w Kolomyi, zaprosil

rycznym sposobem, per pedes apo-

polskich wlaścicieli, można jedy-

Kolberga i Przybyslawskiego lą-

uczonego do wspólpracy przy tym

stolorum, wędrować do Czortowca".

nie domyślać się. Niestety, żadne

ka Przybyslawskiego hrabina Helena

czyla nie tylko serdeczna przyjaźń,

wydarzeniu, które zaszczycil swoją

Z korespondencji Przybyslawskie-

wzmianki o tym nie uchowaly się.

Przybyslawska (1840­1917), córka

ale i wspólne zainteresowania i dzia-

obecnością sam cesarz Franciszek

go widać, jak zależalo mu na tym, aby

Jednak, najpewniej, wieśniacy nie-

Rozalii z Biszpinków i Kazimierza

lalność. Przecież Przybyslawski byl

Józef I. To wlaśnie Przybyslawski

stworzyć Kolbergowi najlepsze wa-

zbyt ochoczo odkrywali się przed

Wessela. Wladyslaw poznal ją w kole

zbieraczem-amatorem  twórczości

powital cesarza i mial zaszczyt opro-

runki na Pokuciu, najbardziej zaciszne

nieznajomym przyjezdnym, wątpli-

polskiej emigracji w Dreznie, gdzie z

ludowej, etnografem i archeologiem,

wadzić monarchę po wystawie. Za

laboratorium do zbioru materialu etno-

we, czy mu ufali, bo dzielily ich z

czasem pobrali się. To dla niej w 1867

wybitnym kolekcjonerem, wielolet-

wysoki poziom jej organizacji cesarz

roku Przybyslawski wykupil część

nim czlonkiem powiatowej Rady w

nagrodzil Przybyszewskiego Zlotym

majątku od Kornelii Raciborskiej i na

Horodence i marszalkiem powiatu.

Orderem Rycerskim.

jej cześć nazwal jedną z odkrytych

Jego dzialalności badawczej po-

Materialy zebrane na tę wystawę

kolo Czortowca pieczar. Więcej o

święcony jest osobny rozdzial w kro-

przez Wladyslawa Przybyslawskiego,

charakterze tej kobiety, jej inteligencji

nice Czortowca ,,Gród nad Sagą",

J. Hrehorowicza, Leopolda Wajgla, B.

i duchowości można przeczytać w

autorstwa Luby Solowki.

Jurczenkę i J. Nityszyna i innych dzia-

książce-wspomnieniu, którą poświęcil

Mówiąc językiem wspólczesnym,

laczy bardzo przydaly się Oskarowi

jej Jan Boloz-Antoniewicz.

Wladyslaw Przybyslawski (1830,

Kolbergowi przy pisaniu ,,Pokucia".

Na Pokuciu Wladyslaw i Helena

Dżurków ­ 1908, Lwów) byl mena-

Wspólne zainteresowania kulturą lu-

Przybyslawscy posiadali majątek w

dżerem kultury na Pokuciu w II polo-

dową Oskara Kolberga i Wladyslawa

Czortowcu i Unieżu, które, jak świad-

wie XIX wieku, organizowal wyprawy

Przybyslawskiego, wlaściciela Czor-

czą wspólcześni, byly prawdziwymi

badawcze, zapraszal na nie uczo-

towca, przeroslo w serdeczną przy-

muzeami i ,,oazami polskiej kultury"

nych, inicjowal szereg imprez kultu-

jaźń, cieplą korespondencję, wzajem-

i ,,skarbnicami archeologii". W Unie-

ralnych. Jego ojciec, Andrzej Przyby-

ne wizyty i wspólpracę przy powstaniu

żu przechowywano wiele rzadkich

slawski, byl aktywnym uczestnikiem

,,Pokucia". Swoje dzielo Oskar Kolberg

wydań książek, kolekcje broni, sta-

powstania listopadowego. Wladyslaw

poświęcil swemu przyjacielowi ­ ,,na

rożytne dokumenty, monety, znalezi-

studiowal w Kolegium Jezuitów we

znak szacunku i przyjaźni".

ska archeologiczne. Przez jakiś czas

Lwowie. Idąc w ślady ojca, w latach