39

www.kuriergalicyjski.com * 28 kwietnia­14 maja 2020 nr 7­8 (347­348)

nie. Braly w nim udzial strzelczynie

byl sporym wydatkiem, kosztowal

szy batalion prowadzil W. Kowalski,

Góry, którego wiersze ozdabialy lamy

na kurs, trzeba bylo przenocować i

z calej Polski; z Warszawy, Krako-

bowiem 50 zlotych, a drugie 50 zl

komendant obwodu Krzemieniec, II

tygodnika ,,Wolyń" i który po latach

nakarmić. Tu naprawdę wiele zależa-

wa, Katowic, Kielc, Lwowa, Lublina,

plaszcz sukienny na chlodne dni. W

batalion ­ Franciszek Nawrot, nato-

(wówczas już mieszkaniec Wielkopol-

lo od talentów organizacyjnych Hele-

Torunia, Przemyśla czy Lodzi, a

okresie powojennym, gdy brakowa-

miast calość komendant obwodu luc-

ski) w swojej twórczości tak pięknie

ny Maleckiej. W końcu, gdy przybyly

przewodzila im wlaśnie wolynianka.

lo wszystkiego i panowala drożyzna,

kiego p. Skępiec. Po nabożeństwie w

upamiętnil rodzinne strony. Z kolei

wszystkie uczestniczki, praca na kur-

Funkcja komendantki na tak ważnej

byly to niemale koszty dla przecięt-

katedrze naczelnik państwa wyszedl

w zarządzie powiatu zdolbunow-

sie mogla się rozpocząć. Pod okiem

ogólnopolskiej imprezie byla dowo-

nego mieszkańca. W siedem lat od

z kościola na plac Katedralny. Wów-

skiego zasiadali: dr Kisiel, dyrektor

warszawskiego instruktora dziew-

dem ogromnego uznania i zaufania

utworzenia Związku Strzeleckiego

czas w sformowanym przez strzel-

Państwowego Gimnazjum w Zdol-

czyny ćwiczyly gry sportowe i lekką

ze strony dowództwa organizacji.

na Wolyniu zaledwie 40% strzelców

ców czworoboku odbyla się cere-

bunowie, i profesor tegoż gimna-

atletykę, ,,aż kosteczki trzeszczaly

Prowadzila też ogólnopolskie kursy

mialo przepisowe mundury, za to aż

monia poświęcenia sztandaru przez

zjum Obst. komendantem obwodu

przy zaprawach treningowych", a i

dla komendantek. Zakladala nowe

90% posiadalo slynne maciejówki.

biskupa Dubowskiego. Z rąk naczel-

Rówieńskiego w latach 1927­1931

tak gość z Warszawy wyjechal nieza-

Prócz tego na Wolyniu panowal

oddzialy strzelczyń w okręgu wo-

nika państwa sztandar strzelecki dla

byl nauczyciel, pracownik Kurato-

dowolony, że ,,w calym Lucku nie ma

analfabetyzm. Niejednokrotnie re-

lyńskim. To dzięki jej inicjatywie w

obwodu luckiego odebral komendant

rium Okręgu Wolyńskiego ­ Jakub

koszy" do gry w koszykówkę, czemu

ferenci  kulturalno-oświatowi  na

1928 roku na Wolyniu dzialalo już

Skępiec. Uroczystość zakończyla

Hoffman, późniejszy posel na sejm

niestety dal wyraz na lamach ,,Strzel-

elementarzu Mariana Falskiego za-

17 oddzialów żeńskich, dla których

defilada strzelców, wojska, sokolów

i redaktor slynnego ,,Rocznika Wo-

ca". W trakcie prowadzonych kursów

czynali pracę ze strzelcami od nauki

instruktorki i pomocniczki instrukto-

i harcerzy. W okresie dwudziestole-

lyńskiego".

Helena Malecka potrafila odkrywać

czytania i pisania.

rek szkolono na dwóch kursach: w

cia międzywojennego na ten wlaśnie

Czlonkowie  pierwszych  wo-

wśród podopiecznych prawdziwe ta-

Wiele też zależalo od osobistych

Lucku i Kostopolu. Sama organiza-

historyczny sztandar, wręczony w

lyńskich zarządów Związku Strze-

lenty, potrafila zachęcać do dalszego

pasji i zainteresowań pierwszych

1922 roku przez marszalka Pilsud-

leckiego musieli zmierzyć się ze

dzialaczy strzeleckich. Pomysly byly

skiego, skladaly strzeleckie przyrze-

niekiedy nader oryginalne, na przy-

czenie kolejne pokolenia strzelców z

klad w Lucku przystąpiono do orga-

powiatu Luck. W 1923 roku, a więc

nizowania pierwszych oddzialów ma-

dwa lata od momentu rozpoczęcia

rynarskich (męskiego i żeńskiego).

dzialalności, Związek Strzelecki na

Ćwiczenia rekrutów odbywaly się na

Wolyniu liczyl 30 oddzialów. Cztery

Styrze pod komendą zdemobilizowa-

lata później okręg wolyński dzielil się

nego oficera marynarki, a specjalne

na pięć obwodów z 32 oddzialami (w

lodzie do ćwiczeń sprowadzono aż

tym w Lucku jeden oddzial żeński), w

z Warszawy. Strzelców i strzelczynie

których dzialalo ponad tysiąc dwustu

do tych ćwiczeń obowiązywal uniform

strzelców i strzelczyń. W 1933 roku

marynarski. Musialo to wszystko wy-

teren Wolynia byl podzielony na

glądać nader malowniczo i aż żal,

dziewięć obwodów z 182 oddzialami

że nie zachowaly się z tego okresu

i 5587 czlonkami organizacji.

żadne zdjęcia. Z kolei utworzony w

Od początku istnienia w pra-

sierpniu 1922 roku maleńki oddzial

cę związku mocno angażowali się

w Tuczynie w powiecie rówieńskim

przede wszystkim urzędnicy, osad-

zaczynal swoją dzialalność od wysta-

nicy wojskowi oraz nauczyciele. W

Jan Marcinkowski, pracow-

wiania sztuk w języku polskim.

przypadku luckiego zarządu powiatu

nik Sądu Okręgowego w

Początkowo strzelcy ­ entuzja-

Związku Strzeleckiego byli to zwlasz-

Lucku i komendant Oddzialu

ści slowa polskiego grali do pustych

cza pracownicy sądownictwa i woj-

Związku Strzeleckiego Luck

krzesel, stopniowo jednak ,,spole-

skowi, na przyklad na przelomie lat

-Zamek, aresztowany przez

czeństwo, poruszone bezinteresow-

dwudziestych i trzydziestych funkcję

NKWD w grudniu 1939 r. i

ną pracą czlonków oddzialu, których

prezesa Zarządu pelnil mecenas

zamordowany wiosną 1940

nie zrażaly niepowodzenia, zaczęlo

Józef Kurmanowicz, jego zastępcą

roku w Kijowie. Luck, lata

patrzeć na pracę związku przychyl-

byl kpt. Wladyslaw Leja, w zarządzie

trzydzieste

niej". W ciągu roku szybko wzrosla

powiatu luckiego zasiadal także mój

szczególnie trudnymi zadaniami.

liczba czlonków. Wydzierżawiono

dziadek, sekretarz Sądu Okręgowe-

Komendant Oddzialu Z. S. Luck-Zamek Jan Marcinkowski

Brakowalo finansów na dzialalność

nawet lokal dla teatru dramatycz-

go w Lucku, Jan Marcinkowski, a o

wraz z rodziną na przystani w Lucku

związkową, brakowalo instruktorów

nego. Zalożono strzelecką świetlicę

sukcesach luckich strzelców na la-

do pracy organizacyjnej. Brakowa-

i czytelnię. Prowadzono ćwiczenia

dzialania ­ to wlaśnie z jej inspiracji

mach tygodnika ,,Wolyń" informowal

cja kursu nie byla latwym zadaniem.

lo mundurów, karabinów i sprzętu.

wojskowe. Zebrala się drużyna do

komendantka oddzialu w Kostopolu

inny pracownik luckiego sądu ­ Jó-

Ileż trzeba bylo starań, ileż zabiegów,

Trudno mówić o porządnym wy-

gry w pilkę nożną. Zaczęto upra-

w dwa dni po zakończonych zaję-

zef Pawlikowski, ojciec późniejszego

by nie doszlo do kompromitacji okrę-

szkoleniu strzeleckim i odnoszeniu

wiać lekką atletykę. Z kolei dzięki

ciach stanęla do strzeleckich zawo-

pilota RAF-u i znanego aktora Mie-

gu wolyńskiego przed warszawską

zwycięstw na ogólnopolskich czy

organizacyjnym talentom Tadeusza

dów w Równem i zdobyla strzeleckie

czyslawa Pawlikowskiego. W innych

Komendą Glówną, gdy w 1929 roku

narodowych zawodach Strzelec-

Eysmont-Kotowicza, udalo się za-

mistrzostwo 13 Dywizji Piechoty.

wolyńskich zarządach powiatowych

na kursy z Warszawy wyslano su-

kupić dla olyckiego oddzialu osiem

Zresztą Komendantka okręgu wolyń-

rowego i wymagającego instruktora

kompletnych mundurów strzeleckich

skiego sama z powodzeniem stawa-

Urbaniaka. Oto zamiast przewidzia-

i osiemnaście maciejówek. Olyccy

la w strzeleckie szranki. Na zjeździe

nych trzydziestu sluchaczek z Lucka

strzelcy z inspiracji prezesa przygo-

komendantów w Warszawie w 1928

zglosilo się zaledwie siedem, z kolei

towali i odegrali z werwą sztukę ,,Jak

roku w strzelaniu okazala się naj-

strzelczynie z ogromnego terenu

kapral Szczapa wykiwal śmierć".

lepsza wśród Komendantek z calej

województwa wolyńskiego zjeżdżaly

Caly dochód z występu przeznaczo-

Polski. Helena Malecka byla także

bez mala przez tydzień i, zważywszy

no wlaśnie na umundurowanie od-

korespondentką ,,Strzelca". Jej pelne

na trudności komunikacyjne spo-

dzialu, który od tej pory pod dowódz-

cieplych slów artykuly często gościly

wodowane pogodą i miejscowymi

twem komendanta Jana Puchalskie-

na lamach związkowego pisma. Żal,

warunkami, nie można bylo mieć

go pięknie prezentowal się w olyckiej

że 1 października 1929 roku Helena

do nich pretensji. Helena Malecka

katedrze na cotygodniowej niedziel-

Malecka przestala pelnić funkcję ko-

wspomina: ,,Martwię się, czekam,

nej mszy św. o godz. 11.00.

mendantki podokręgu Luck. W ciągu

wychodzimy na dworzec kolejowy

W drugiej polowie lat dwudzie-

kilku lat wytrwalej pracy potrafila do-

na każdy prawie pociąg...". Kolejne

stych w pracę Związku Strzeleckie-

konać naprawdę wiele.

zmęczone podróżniczki przybywaly

go na Wolyniu aktywnie wlączyly

(cdn.)

po jednej. Strzelczynie, oczekujące

się kobiety. W Lucku w 1927 roku,

co w skali kraju bylo ewenementem,

Jan Marcinkowski prowadzi swój Oddzial Związku Strze-

dzialal oddzial żeński, ,,dając chlub-

leckiego Luck-Zamek ulicą Jagiellońską

ne świadectwo odwadze i dzielności

często dominowali nauczyciele, np.

kresowych niewiast". Dowodzila nim

kich, jeśli w 1928 roku, a zatem kilka

prezesem zarządu powiatu kowel-

Helena Malecka, która pelnila rów-

lat od rozpoczęcia dzialalności w

skiego Związku Strzeleckiego byl

nież funkcję komendantki Okręgu

rękach wolyńskich strzelców znaj-

Inspektor Szkolny Stanislaw Panek,

Wolyńskiego Związku Strzeleckie-

dowaly się zaledwie 42 karabinki

a w Zarządzie znaleźli się też ­ pra-

go. To postać na tyle ciekawa, że

malokalibrowych, a do ich zdobycia

cownik kuratorium Stanislaw Wąsik

warto jej poświęcić choć kilka slów.

przyczynili się glównie doskonali

oraz kierownicy miejscowych szkól:

Zaradna, wysportowana, obdarzona

sportowcy, uczestnicy ogólnopol-

Stanislaw Bara, Józef Woś i Feliks

charyzmą i urokiem osobistym dzia-

skich marszów czy zawodów lekko-

Na przystani w Lucku siedzą od prawej: Jan Marcinkowski,

Nowosielski, z kolei w Zarządzie

laczka z Wolynia zostala wyzna-

atletycznych, gdzie fundowano broń

jego syn tadeusz, żona Olimpia i córka Leokadia, siostra

Organizacyjnym Tygodnia Związku

czona przez Komendę Glówną w

jako nagrody. Nawet przy urzędni-

Jadwiga Malesza, siostra Helena Zaremba oraz siostra Ja-

Strzeleckiego widnieje nazwisko

Warszawie na komendantkę pierw-

czej pensji nie każdego bylo stać na

nina Porębska z synem Zbyszkiem. Stoi Adam Porębski.

dyrektora kowelskiego gimnazjum,

szego obozu sportowego dla kobiet

kupno munduru. Kompletny mundur

W kajaku szwagier Jan z synem Zdzislawem oraz szwa-

znakomitego polonisty Edwarda

w Grzędzicach na Grodzieńszczyź-

ze spodniami i odznaką strzelecką

gier Józef z synem Jerzym