44
Z pamiętnika podróżnika
28 kwietnia14 maja 2020 nr 78 (347348) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Polskie rezydencje Żytomierszczyzny (cz. 5)
tym razem powędrujemy po rezydencjach, polożo-
nych na poludniowych krańcach obw. żytomierskiego.
ści Lubar, leżącej na poludniowym
tu ośrodek rekreacyjny. Wyremonto-
DMYtRO ANtONIUK
zachodzie obwodu żytomierskiego.
wano już wieżę i mury, wstawiono
tekst i zdjęcia
Wlaściwie to do miejscowości
okna. Po czym prace wstrzymano
W poprzednim odcinku zatrzy-
Hlezna. Zachowaly się tu zabu-
i stary mlyn Podhorskich czeka na
maliśmy się w dawnym miasteczku,
dowania gospodarskie rezydencji
lepsze czasy...
obecnie wiosce Chodorków, gdzie
Jangelowiczów. W 1882 roku, jak
Chcialbym dodać, że rodzina
pozostaly resztki wielkiego majątku
podaje ,,Slownik geograficzny Kró-
Podhorskich znana jest również w
Lewandowskich, pozostalości murów
lestwa Polskiego", wioska należala
Kijowie. Na ul. Jaroslawiw Wal, pra-
klasztoru dominikanów i kaplica rodu
do Miloszewskich. Dopiero później
wie naprzeciwko ambasady Polski
Podhorskich na starym cmentarzu.
miejscowość wykupili Jangelo-
stoi znany ,,budynek barona", przez
Teraz wyremontowaną niedawno dro-
wiczowie i wznieśli tu wspanialą
pomylkę przypisywany baronowi
gą przemieścimy się 7 km na wschód
rezydencję. Glówny dwór powstal
Sztajngelowi. W rzeczywistości wy-
do wioski Lipki. Od dawna byl to
w stylu modernistycznym, dekoro-
budowal go w 1898 roku architekt Mi-
zachodni przysiólek miasteczka Kry-
wany delikatną wieżyczką. Niestety
kolaj Dobaczewski (jeden z autorów
we, gdzie w stanie skrajnej ruiny stoi
zostal calkowicie zniszczony. Jak
Kanalu Panamskiego) dla Michala
jeszcze dwór Jurkiewiczów. Pisalem
podaje krajoznawca Ihor Dowbusz,
Podhorskiego mlodszego brata
o tej rezydencji w pierwszym wyda-
wystawila go w roku 1897 Marceli-
Leona. Po przedwczesnej śmierci
niu ,,Polskich zamków i rezydencji na
Michala w 1899 roku, wlaścicielem
na Jangelowicz, a później oddala
Ukrainie". Wówczas nie wiedzialem,
go w dzierżawę Marii Pieńkowskiej.
tej wspanialej willi byl Leon. Mieszkal
Brama do nieistniejącego majątku Podhorskich
że w sąsiednich Lipkach też jest co
Przypuszczalnie, nieco archaiczna
tu do 1910 roku, następnie sprzedal
podziwiać.
budowla w centrum wsi, mieszczą-
go Karolowi Jaroszyńskiemu. Pomi-
ale glównym skarbem rodu byla
jedna osoba i kilka zraniono, wielu
Wioska po raz pierwszy wspo-
znaczna biblioteka. Rzekę przegro-
aresztowano.
mniana jest w 1618 roku. Pod koniec
dzono groblą i urządzono staw ze
W następnym roku Podhorski
wieku XVIII należala do Morszkow-
sztucznymi wyspami. Rozgniewalo
staral się zalagodzić stosunki, dając
skich, z których Cecylia wyszla za
to miejscową ludność, bowiem pę-
drewno na budowę szkoly we wsi.
mąż za księcia Jablonowskiego. Wy-
dzono tamtędy trzody na pastwi-
Mial nadzieję, że nazwą ją jego imie-
budowala swój dworek i lipowy gaj
sko, i stalo się początkiem napięć
niem, ale nadano jej imię carewicza
prawie w centrum miasta, obok starej
w jej stosunkach z Leonem Pod-
Aleksieja. Szkola zachowala się do
drewnianej cerkwi. Wszystko to prze-
horskim. Wlaściciel majątku staral
dziś i nadal pelni swą funkcję.
padlo w 1918 roku.
się dobrze traktować mieszkańców
Nadszedl rok 1917. Leon Urban
W 1824 roku wioska przeszla
wioski. Jako lekarz raz w tygodniu
Podhorski już od dwóch lat nie żyl.
do jej siostry Angeliki Radziwillo-
bezplatnie przyjmowal wiejskie
Prawdopodobnie zostal pochowany
wej, malżonki księcia Aleksandra.
dzieci. Prócz tego, będąc czlon-
w rodowym grobowcu w Chodorko-
W 1850 roku wlaściciel wioski
kiem komisji poborowej w Skwirze,
wie. Majątek przeszedl do jego dzieci
Antoniów spod Skwiry (zachowa-
wypisywal falszywe zaświadcze-
Augustyny, Jadwigi i Eleonory. Nie
Rezydencja Jangielowiczów w Hleznej
la się tam przedziwna kaplica-zi-
nia, chroniąc tym mlodzież z Lipek
wiadomo, które z nich bylo wlaści-
kurrat rodu Podhorskich), Ignacy
przed poborem do wojska. Jednak
cielem, gdyż Podhorskim udalo się
ca dziś klub, byla pierwotnym dwo-
mo lat wladzy komunistycznej wnę-
zbiec, bowiem chlopi, pamiętając
rem Miloszewskich. Do ostatniej
trze budynku zachowalo wspaniale
jedynie cale zlo, a nie dobre czyny
wojny byla to budowla piętrowa. Do
dekoracje i piece kaflowe.
Leona Urbana, calkowicie zniszczy-
Nieco zboczylem z tematu...
glównego budynku przybudowano
li wspanialą rezydencję. Pięknymi
garaż. Sądząc z nowoczesnego
Wracamy.
meblami i cennymi książkami palili
stylu prowadzenia gospodarki, Jan-
Jadąc z Lipek trasą T-0601,
w piecu, a kandelabry weneckie po
gelowiczowie mieli i powozy, i auta.
wzdluż której w prawie każdej miej-
prostu rozbili. Historyk Kusznir w
Nadzwyczaj interesującą budowlą
scowości zachowaly się ślady po
swej książce o wiosce wspomina, że
jest zachowany do dziś spichlerz
polskich wlaścicielach tych ziem,
po terenie zniszczonego dworu jesz-
wjeżdżamy do Żytomierza. Nie mo-
Jangelowiczów. Wystawiono go w
cze dlugo snuly się dwa nieszczęsne
glem powstrzymać się, by nie zajrzeć
neogotyckim stylu z czerwonej ce-
pawie, które wcześniej mieszkaly w
ogrodach. Z samego dworu nie po-
zostalo ani śladu, i na tym miejscu
kolchoz wystawil swoje zabudowa-
nia. Zachowana jedna z bram jest
starym wjazdem do rezydencji Pod-
horskich. Na przeciwleglym brzegu
stawu zachowala się potężna bu-
dowla starego mlyna, przypomina-
jąca swą wieżą średniowieczny za-
mek. Podhorski wybudowal mlyn w
1882 roku wedlug projektu niemiec-
kich architektów. Nosil on oficjal-
nie nazwę ,,Parowy walcowy mlyn
mączny i olejarnia" i produkowal 17
gatunków mąki i olej. Umieszczono
w nim potężny silnik parowy o mocy
Wnętrze dworu Rozciszewskich w Wolicy
8 koni mechanicznych, napędzają-
do Wolicy. Bywalem tu już wcze-
gly, która bezchmurnym wieczorem
cy generator elektryczny, który jako
Mlyn Podhorskich w Lipkach
śniej, ale nie udalo mi się zobaczyć
świeci przy zachodzącym slońcu.
pierwszy w Lipkach wyrabial energię
od wewnątrz skromnego dworku
Przed spichlerzem umieszczono
Podhorski wykupil od Radziwillów
w lipcu 1906 roku chlopi się zbun-
elektryczną. W czasie niszczenia
Rozciszewskich, w którym obecnie
stajnię i kuźnię z dekoracyjną bra-
Lipki i przekazal je swemu synowi
towali. Odmówili zbioru plonów z
majątku Podhorskich zniszczono
mieści się szkola. Trafilem tu w dzień
mą. Zachowaly się również: bu-
Leonowi Urbanowi. Ten obral ka-
pól Podhorskiego za oplatę, którą
również mlyn, którego już nie odno-
powszedni i nareszcie się udalo. Za-
dynek dla czeladzi (obecnie jako
rierę medyka i po studiach powrócil
proponowal. Wówczas Podhorski
wiono. Nie sposób zrozumieć wiej-
znaczę jedynie, że na klatce schodo-
mieszkalny), drewniano-kamienny
na zawsze do Lipek. Na poludnio-
przywiózl z guberni kurskiej chlo-
skich barbarzyńców przecież ten
wej zachowaly się dwie pólkolumny
mlyn, loch i lodownia. Wszystkie
wo-wschodnim krańcu wsi, na pa-
pów, gotowych pracować za ofero-
cud techniki mógl im slużyć jeszcze
w narożnikach i tyle ze starego
te budowle należaly do rezydencji
górkach nad rzeką Krywianką wy-
wane pieniądze. Jednak miejscowi
przez dlugie lata.
wystroju.
i warto tu skręcić z glównej trasy,
budowal on wspanialy dwór. Jego
przeszkodzili ich pracy. W końcu ze
Mocno zniszczony i rozgrabiony
Dalej droga prowadzila w oko-
pomimo niedogodności częściowo
centralne komnaty dekorowaly
Skwiry przybylo wojsko i rozpędzilo
mlyn wykupili przed kilku laty biznes-
lice centrum rejonu, do miejscowo-
brukowanej drogi bocznej.
liczne obrazy i weneckie lichtarze,
protestujących. Zginęla przy tym
meni z Kijowa i mają zamiar otworzyć
