26

Okruchy historii

29 maja­15 czerwca 2020 nr 9­10 (349­350) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Jak Polacy Charków budowali (cz. LXVIII)

Król bakteriologów i patologów ­ Antoni Wlodzimierz

Wysokowicz (1854­1912). Okres charkowski

W środowy poranek 16 maja 1912 roku w Kijowie przy ulicy Nestorowskiej zgromadzil się po-

nad dziesięciotysięczny tlum, który w zadumie oczekiwal na rozpoczęcie uroczystości pogrze-

bowych wybitnego i znanego zarówno w Imperium Rosyjskim, jak i calej Europie profesora

Antoniego Wlodzimierza Wysokowicza, nazywanego wówczas królem bakteriologów i patolo-

gów. ,,Trumnę ze zwlokami zmarlego wynieśli z mieszkania koledzy ­ profesorowie uniwersy-

tetu, na ulicy oddali ją studentom. Porządek utrzymywali studenci, którzy utworzyli kordon.

Z mieszkania zmarlego kondukt pogrzebowy skierowal się do uniwersytetu. Trumnę wniesio-

no do westybulu i ustawiono na przygotowanym podwyższeniu".

prof. Krylowa na tereny objęte epide-

przygotowal szczepionkę od tyfusu

pochodzą dwie pierwsze publikacje

MARIAN SKOWYRA

mią dżumy w astrachańskiej guberni

brzusznego, sukcesywnie stosując

Wysokowicza, drukowane w ,,Archi-

Po skończonych uroczystościach

Wysokowicz otrzymal również nomi-

ją wśród kijowskich żolnierzy, i postu-

wum Rudniewa", a pionierski charak-

cialo prof. Wysokowicza spoczęlo na

nację wykladowcy z zakresu anato-

lując, by szczepienia masowo stoso-

ter tych prac zostal wysoko oceniony

polskiej kwaterze kijowskiego cmen-

mii patologicznej. Na tym stanowisku

wano również wśród ludności.

przez ówczesnych uczonych.

tarza bajkowego. W następnych

przebywal do 1884 roku. Zresztą sam

Antoni Wlodzimierz Wysoko-

Po wybuchu w 1876 roku wojny

latach na mogile zostal ustawiony

Krylow, widząc potencjal naukowy

wicz urodzil się 2 marca 1854 roku

rosyjsko-tureckiej, Wysokowicz zo-

okazaly granitowy pomnik.

Wysokowicza, zabiegal o zezwolenie

(wedlug starego stylu) w polskiej,

stal przynaglony do przyśpieszonego

W ten sposób Kijów żegnal pro-

dla niego na studia specjalistyczne.

szlacheckiej rodzinie lekarza woj-

ukończenia uniwersytetu. Po otrzy-

fesora oraz ratownika ludności od

W tym czasie Antoni Wlodzi-

skowego weterynarza Konstantego

maniu dyplomu z wyróżnieniem

cum eximia laude zostal skierowany

wszelkiej zarazy i epidemii. Okolicz-

mierz Wysokowicz poślubil Olgę

Wysokowicza. Ta data urodzenia

nościowe nekrologi zostaly wydru-

Aleksandrową, wdowę po lekarzu

widnieje na tabeli kwalifikacyjnej uni-

na Kaukaz w charakterze lekarza

kowane w wielu rosyjskich i polskich

Kowalewskim. Malżonkowie wspól-

wersytetu w Charkowie oraz mogile

wojskowego i ordynatora szpitala

gazetach. Odpowiednie upamiętnie-

nie wychowywali Leonida (ur. 1876),

Wysokowiacza. Jednak w ostatnich

wojskowego w Achalcińsku i Abas-

nia urządzono również w Charkowie,

syna Olgi z pierwszego malżeń-

latach zgodnie z jakoby zachowanym

Tumańsku, a następnie prozektora

Antoni Wysokowicz jako

gdzie rozpoczęla się jego kariera za-

stwa. Doczekali się wlasnych dzieci.

u córki świadectwem urodzenia, w

w szpitalu wojskowym w Tyflisie.

student

wodowa.

Najstarszą byla Nina, urodzona 30

publikacjach drukowanych przyjęto,

Obok dzialalności lekarskiej mlody

Najmlodszym z rodzeństwa byl

Z racji przypadającej kolejnej

października 1880 roku. Następnie

że Antoni Wysokowicz urodzil się 16

absolwent uniwersytetu prowadzil

wspominany już Kazimierz, urodzo-

rocznicy jego śmierci oraz sytuacji,

10 grudnia 1887 roku urodzil się

(28) stycznia 1854 roku w Hajsynie,

badania naukowe, ich zaś wyniki

ny w 1857 roku w Woroneżu, od 16

która zaistniala w obecnym spole-

Eugeniusz, a 10 maja 1889 roku

powiatu braclawskiego.

oglosil w Imperatorskim Kaukaskim

sierpnia 1875 roku student prawa w

czeństwie w związku z rozpowszech-

najmlodszy syn Mikolaj. Zgodnie z

Gdy mial dwa lata, rodzina prze-

Stowarzyszeniu Medycznym. Szcze-

Charkowie. Po zakończeniu studiów

niającą się pandemią, wydaje się

tabelą personalną charkowskiego

prowadzila się do Woroneża. Począt-

gólną uwagę w tym czasie poświęcal

pozostal w Charkowie, pracując w

niezbędnym przedstawienie tego

uniwersytetu żona i dzieci byly wy-

kowe wyksztalcenie mlody Antoni

zachowaniu norm sanitarnych wśród

okręgu podleglym Charkowskiej Izbie

wyjątkowego Polaka, profesora i le-

znania prawoslawnego, a Antoni Wy-

zdobyl w szkole prywatnej. Następ-

wojskowych. Za tę dzialalność Wy-

Sądowej. Tutaj też poślubil niejaką

karza, który wszystkie sily i zdolności

sokowicz ­ katolickiego.

nie w 1864 roku Wysokowiczowie

sokowicz zostal udekorowany brązo-

Annę, z którą wychowywali córkę Li-

poświęcil ratowaniu ludzkości nęka-

W maju 1882 roku Wysokowicz

zamieszkali na stale w Charkowie,

wym medalem.

dię.

nej zarazami cholery, tyfusu i gruź-

obronil pracę doktorską pt. ,,Zmiany w

gdzie przyszly uczony rozpocząl

Na jego temat dość interesujące

licy. Jak podkreślają obecni uczeni,

naczyniach krwionośnych w syfilisie",

naukę w znanym wówczas I gimna-

informacje podawala gazeta ,,Jużnyj

mimo uplywu lat, naukowe opraco-

po czym rozpocząl badania w zakre-

zjum, a po jego ukończeniu ze zlotym

Kraj" z 6 grudnia 1907 roku, gdzie

wania Wysokowicza nie stracily swej

sie bakteriologii, dzięki czemu zdobyl

medalem w 1871 roku, rozpocząl

zaznaczono, że 4 grudnia 1907 roku

sobie światowe uznanie. I. Marusz-

w sądzie okręgowym byl prowadzo-

kina charkowski okres tak podsu-

ny proces ,,O roztrwonienie pienię-

mowala: ,,Wysokowicz w Charkowie

dzy klientów" wobec oskarżonego

poczynil pierwsze kroki w kierunku

,,dawnego sędziego przysięglego

swoich przyszlych sukcesów, tutaj

Wysokowicza, któremu bylo przed-

zostaly pokonane naukowe prze-

stawione oskarżenie o roztrwonienie

szkody, obroniona rozprawa doktor-

znacznej sumy pieniężnej sześciu

ska, wygloszone pierwsze wyklady

klientów". Sąd wyznal Wysokowicza

w charakterze docenta". Natomiast

winnym i skazal go na karę roku i

N. Puhacz stwierdzal, że ,,charakte-

czterech miesięcy więzienia wraz z

rystycznymi walorami dzialalności W.

odebraniem wszelkich przywilejów

Wysokowicza byly: szeroka wiedza,

i praw obywatelskich. Brak wiado-

zamilowanie pracy, oddanie nauce,

mości o dalszych losach dawnego

dokladność, precyzja w udowodnie-

Strona tytulowa rozprawy

prawnika, prócz tej, że po wyjściu z

niu teoretycznych zasad, umiejęt-

doktorskiej Wysokowicza

więzienia nadal pozostal w Charko-

aktualności i mogą być stosowane

ność prowadzenia eksperymentów

studia medyczne na Charkowskim

wie, gdzie zmarl w wieku 59 lat 16

we wspólczesnej medycynie.

naukowych oraz aktywna dzialalność

Imperatorskim Uniwersytecie.

Po powrocie do Charkowa na po-

sierpnia 1916 roku i zostal pochowa-

Profesor Antoni Wlodzimierz Wy-

w walce z epidemiami".

Wiadomo, że mial dwóch braci,

czątku 1879 roku zostal zatrudniony

ny na katolickim cmentarzu.

sokowicz jest doskonale znany w me-

We wrześniu 1884 roku Wlo-

którzy po ukończeniu I gimnazjum

w charakterze pomocnika przy kate-

Odmiennie potoczyly się losy

dycznych kręgach Charkowa i Kijowa

dzimierz Wysokowicz otrzymal od

również podjęli studia w Charkowie

drze anatomii patologicznej. W tym

trzeciego z braci ­ przyszlego profe-

­ świadczą o tym wciąż pojawiające

Ministerstwa Oświaty Narodowej

na Wydziale Prawa. Informowal o tym

też czasie Wysokowicz zdal egzami-

sora Antoniego Wlodzimierza Wyso-

się nowe prace i artykuly na temat

dwuletni urlop, celem odbycia po-

,,Wykaz wychowanków, którzy ukoń-

ny na urząd lekarza medycyny. Obok

kowicza, który po ukończeniu drugie-

jego badań. Nie figuruje on jednak

dróży naukowej po europejskich

czyli kurs w pierwszym charkowskim

dzialalności naukowej, jak podawal

go roku studiów uniwersytetu zwrócil

w świadomości polskiego spoleczeń-

ośrodkach badań medycznych. W

gimnazjum w czasie stulecia jego

jego uczeń z Charkowa Wlodzimierz

się z podaniem o pozostawienie go

stwa. Stąd naturalna potrzeba przy-

tym czasie, jak sam relacjonowal

funkcjonowania 1805­1905".

Fawr, pelnil funkcję mlodszego leka-

na drugim roku, celem dokladnego

bliżenia Polakom tej postaci. Material

w opracowaniu autobiograficznym,

Najstarszym z rodzeństwa Wy-

rza dorohobużskiego pulku. Następ-

przestudiowania chemii w laborato-

zostal podzielony na dwie części ­

mieszkal w Göttingen przy instytucie

sokowiczów byl Edward, urodzony

nie zostal skierowany do szpitala

rium prof. N. Beketowa i anatomii

okres charkowski i czas spędzony w

profesora S. Flügge, gdzie zajmowal

w Hajsynie, pracowal jako prawnik w

wojskowego, dla zajęć anatomią pa-

normalnej.

Kijowie, gdyż każda w tych epok jest

się bakteriologią oraz anatomią pa-

Charkowie, a od początku XX wieku

tologiczną.

Od trzeciego kursu mlody Wyso-

diametralnie różna w życiu uczone-

tologiczną pod kierownictwem prof.

w Petersburgu. Byl autorem kilku pu-

Na początku 1880 roku postano-

kowicz wykazywal zainteresowanie

go, choć istnieją wspólne elementy

I. Ortha. Jeden semestr pracowal w

blikacji z zakresu prawa, należal do

wil zlożyć rezygnację ze slużby woj-

wykladami z anatomii patologicznej,

­ takie jak szerzenie wiedzy oraz po-

Lipsku u prof. C. Ludwiga z zakresu

Stowarzyszenia Pomocy Potrzebują-

skowej, gdyż od Wydzialu Medycyny

prowadzonymi przez prof. Wlodzi-

mocy lekarskiej chorym ludziom. Wy-

fizjologii, pozostaly czas spędzil w

cym Dawnym Wychowankom Char-

otrzymal propozycję przygotowania

mierza Krylowa. Z tego też czasu

sokowicz jako pierwszy w Imperium

Paryżu i Berlinie, gdzie zapoznal się

kowskiego Uniwersytetu.

rozprawy doktorskiej. Po skierowaniu