30

Okruchy historii

29 maja­15 czerwca 2020 nr 9­10 (349­350) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Plagi

Najprawdopodobniej w Stanisla-

Jest to faktycznie ostra grypa, po-

Gdy epidemia nareszcie się

wowie bylo podobnie. Wreszcie, czy

wodująca komplikacje plucne. W

skończyla, miasto odetchnęlo z ulgą

to pomogla kamfora, czy mrozy za-

przypadku zakażenia twarz cho-

i wystawilo w podzięce pomnik. Stal

bily zarazki choroby, dość że dżuma

rego sinieje, pojawia się krwisty

on w okolicy dzisiejszego hotelu ,,Nad-

odstąpila. Zabrala 1332 osoby. Dla

kaszel, wkrótce pluca napelniają

ija" i przedstawial postać Chrystusa z

porównania w 1792 roku ludność Sta-

się krwią i chory po prostu się nią

kulą ziemska w ręku i napisem po la-

nislawowa liczyla 5,5 tys. osób. Czyli

zachlystuje.

cinie: ,,Zbawicielu świata, ratuj nas".

umieral co piąty. Zwycięstwo nad

Do Stanislawowa ta choroba do-

zarazą uczczono kolejną figurą. Tym

tarla koleją. Jesienią 1918 roku roz-

Dżuma II

Do naszego miasta przyszla plaga i miasto za-

razem na przedmieściu Lysieckim (w

padlo się Imperium Austro-Węgier-

Następnym razem (czyli w roku

okolicy dzisiejszej ul. Mazepy) jezuici

skie. Liczne pociągi z Czechami, Wę-

1770) dżumę przywlekli do miasta

drżalo ze strachu. Początkowo starano się z nią

wznieśli na pamiątkę kolumnę.

grami, Polakami i innymi wracaly do

Moskale. Toczyla się akurat wojna

walczyć, jednak wszelkie wysilki okazaly się da-

domu ze Wschodniej Ukrainy. Ścisk,

rosyjsko-turecka, w czasie której Sta-

chlód, wielka koncentracja mas ludzi,

nislawów byl bazą wojsk carskich. W

Cholera

remne. Jako pierwsi uciekli lekarze. A wlaściwie

Cholerę zwą jeszcze ,,chorobą

brak podstawowych warunków sani-

swych plecakach żolnierze przywieźli

ta ich niewielka część, którzy mieli szczęście nie

brudnych rąk". Jest to infekcja żo-

tarnych i środków higienicznych staly

tureckie trofea, skażone zarazkami

lądkowa, wywolująca nieustanną

się idealnym siedliskiem rozwoju epi-

dżumy.

zarazić się od swych pacjentów. Za nimi poszli

biegunkę. W wyniku odwodnienia

demii.

Tym razem sprawa okazala się o

studenci. Potem zaczęla się masowa ucieczka

wiele poważniejsza. Największa licz-

ba ofiar byla w dzielnicach biedoty,

mieszkańców z miasta. Jednak znalezienie

co zmusilo żebraków uciekać w oko-

jakiegoś schronienia poza nim okazalo się trud-

liczne lasy. Tam, w wykopanych zie-

miankach, wielu z nich zmarlo z glo-

ne ­ okoliczne wioski zajęly pozycje szczelnej

du, chlodu i zarazy. Zamożni kupcy

obrony i nieproszonych gości spotykano strza-

ormiańscy starali się wspomóc bie-

daków. Ryzykując wlasnym życiem,

lami. Najśmielszymi okazali się kaplani, którzy

rozdawali darmo jedzenie. Przy tym

spowiadali umierających i starali się w miarę

wielu z nich zarazilo się i zmarlo.

Zaraza szalala nie tylko w Stani-

możliwości zlagodzić cierpienie chorym.

slawowie, dotarla nawet do Moskwy.

General-gubernator tego miasta na-

gorączka (do 40º C), zwiększenie

kazal rozklejać plakaty z informacją,

IWAN BONDAREW

węzlów chlonnych, ostre zapalenie

jak zachować się w tej sytuacji, aby

Ich odwadze można pozazdro-

pluc. Chory umiera w ciągu kilku

nie zarazić się. Oto ich treść:

ścić, ponieważ w mieście dzialo się

dni.

,,Cialo często zimną wodą z

coś okropnego. Trupy leżaly na uli-

Po raz pierwszy ,,czarny gość"

octem obmywać. W pokojach ocet

cach pod golym niebem i nie mial ich

zawital do Stanislawowa w 1730

na rozpalone cegly polewać, oku-

Groby Strzelców Siczowych na stanislawowskim cmenta-

kto grzebać. Nie mówię już o śmiet-

roku. Przywlekli ją Ormianie z dale-

rzać pokoje często jalowcem, ka-

rzu

nikach, które przemienily się na

kiej Turcji, którą sprawiedliwie uwa-

dzidlem, nie wychodzić z pustym

olbrzymie zwaliska wszelkich nie-

Gdy na stacji Stanislawów

organizmu śmierć następuje w kilka

czystości, które wiatr rozwiewal na

godzin. Rozwój choroby jest na tyle  otwarto wagony, znaleziono w nich

wszystkie strony. Slużby komunalne

blyskawiczny, że chory czasem nie  wiele martwych cial. Jeszcze żyją-

nie dzialaly. I nie tylko one. Gospo-

zdążyl dotrzeć do szpitala. A, jeżeli  cych skierowano do szpitala, który

darka miejska i przemysl zostaly

nawet mu się to udalo, czekal na nie-  i tak byl już pelen rannych żolnie-

sparaliżowane. Sklepy, których nie

go specjalny materac z otworem po  rzy ukraińskich (ZURL walczyla

zdążono rozgrabić, staly zamknięte

środku, pod który podstawiano noc-  wówczas z Polakami). Niebawem

ze szczelnie opuszczonymi żaluzja-

nik. Jedynym ratunkiem bylo picie  epidemia objęla wszystkie lazarety,

mi. Po rynku walęsaly się jedynie

dużych ilości wody. Praktykowano  skąd przerzucila się na miasto. W

bezpańskie psy, a na ratuszu rządzily

też leczenie dietą ­ jablkami i serem.  warunkach braku medykamentów

wrony, które wolno zajmowaly kolejne

Epidemia azjatyckiej cholery na-  i braku odporności śmiertelność

pomieszczenia, wlatując przez okna z

kryla Stanislawów w 1831 roku. Trud-  byla wprost porażająca. Wedlug

wybitymi szybami. W grudniu na uli-

no dociec, kto ją przywlókl do miasta:  skromnych szacunków liczba ofiar

cach pojawily się wilki, ale nikogo to

kupców ormiańskich już tu nie bylo,  epidemii sięgnęla trzech tysięcy.

już nie dziwilo.

a Moskale zajęci byli tlumieniem pol-  Epidemia wygasla dopiero na wio-

Pojedynczy przechodnie, niczym

skiego powstania. Może będzie to  snę 1919 roku. Na starym cmen-

Figura Zbawiciela na przedmieściu Tyśmienickim

widma, szybko przebiegali pustymi

powiedziane dosadnie, ale wówczas  tarzu pozostaly groby Strzelców

ulicami, zawijając twarze w byle ja-

żano za siedlisko zarazy. Dokladna

żolądkiem na powietrze. Chodząc

z powodu cholernej biegunki zmarlo  Siczowych, których wielu zmarlo

kie szmaty. Większość siedziala w

liczba ofiar nie jest znana, wystarczy

po ulicach, trzymać w ustach ja-

kilka tysięcy mieszkańców. Wspo-  wlaśnie na hiszpankę.

domach, zabarykadowawszy drzwi,

powiedzieć, że na grzebanie ofiar

kieś ziola: imbir, korzeń dziurawca,

Podsumowując powyższe, moż-

mnieniem tych groźnych dni stal się

cierpiąc glód i chlód. Ale podstępna

musiano otworzyć na przedmieściu

lub inny, aby wydzielala się obficie

cmentarz choleryczny w okolicy dzi-  na wysnuć logiczny wniosek. Mia-

zaraza i wśród nich znajdowala swe

Tyśmienickim nowy cmentarz. Do-

ślina, którą należy spluwać. Często

siejszego wiaduktu kolejowego na ul.  sto, które przetrwalo epidemie dżu-

ofiary. Wobec śmierci wszyscy byli

kladna jego lokalizacja nie jest znana,

wąchać ocet balsamiczny lub ocet

Niezależności.

my, cholery i hiszpanki, bez szcze-

równi ­ zarówno najbiedniejsi, jak

ale przypuszcza się, że bylo to kolo

,,czterech rozbójników" i zmywać

gólnych trudności pokona również

najbogatsi mieszkańcy miasta po-

kościola św. Józefa (przypuszczalnie

nim cialo pod pachami i w pachwi-

COVID-19.

Hiszpanka

między dwiema Bystrzycami.

tam, gdzie obecnie Ukreksimbank na

nie. Nosić na ciele woreczek z ka-

Hiszpanka, zwana też hemo-

A więc bądźcie zdrowi i nie

Dzialaly  jedynie  świątynie,

Deptaku).

dzidlem i kamforą...".

roidalną grypą lub ,,dżumą plucną".  kaszlajcie!

nabożeństwa odprawiano prawie

przez calą dobę, a treść wszystkich

modlitw byla taka sama: ,,Boże, ura-

tuj nas!!!". Jednak z każdym dniem

wiernych bylo coraz mniej... mniej...

mniej...

No i co ­ przestraszyliście się

Państwo? Ale nie warto wpadać w

panikę. Ta apokaliptyczna wizja nie

przedstawia rozwoju koronawirusa w

Iwano-Frankiwsku. Jest to opis epi-

demii dżumy, która dotknęla nasze

miasto w XVIII wieku.

Dżuma I

Dżuma (czarna śmierć, mór, za-

raza morowa) ­ bardzo groźna cho-

roba, gorsza nawet niż AIDS. Licz-

ba przypadków wyzdrowienia sięga

jedynie 5% ogólnej liczby chorych.

Przekazywana jest drogą powietrz-

ną. Symptomami są: podwyższona

Ofiary epidemii. Rycina z XVIII wieku