34

Okruchy historii

29 maja­15 czerwca 2020 nr 9­10 (349­350) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Legendy starego Stanislawowa  (cz. 35)

ramię z Polakami walczyly ukraińskie

O Kalousie po tym, jak otrzymal

IWAN BONDAREW

oddzialy armii URL, ponieważ Petlu-

swoje pieniądze, więcej nie wspo-

ra podpisal sojusz z Pilsudskim. W

minano. Natomiast w zimowych

Sojusznicy

sierpniu petlurowcy weszli do Stani-

Igrzyskach Olimpijskich w 2018 roku

Historia zna wiele takich przypad-

slawowa. Świadkowie tych wydarzeń

uczestniczyl asystent trenera w cze-

ków, gdy podczas dzialań bojowych

wspominają, że ,,ci ze Wschodu" nie

skiej drużynie hokejowej niejaki Irży

wczorajsi zaciekli wrogowie walczą

wyróżniali się wzorową dyscypliną:

Kalous. Czyżby potomek?

ramię w ramię ze wspólnym wrogiem,

nie gardzili grabieżami i nadużywali

który ich polączyl. Podobne rzeczy

alkoholu.

dzialy się na Ukrainie w 1920 roku w

Dąb wolności

Jeden z kozaków upil się do ta-

Wielka  rewolucja  francuska

czasie wojny z bolszewicką Rosją.

kiego stanu, że w bialy dzień chcial

wprowadzila wiele nowości ­ nowy

O jednym z takich wydarzeń

wjechać konno do cukierni ,,Union".

kalendarz, gilotynę, zwrot per ,,oby-

,,wspólnej walki" wspomina Walen-

W tym samym czasie na balkonie

watelu" i liczne drzewa wolności.

tyn Simiancew. Walczyl w wojskach

pierwszego piętra palil papierosa

Byly to przeważnie dęby, które wy-

Petlury, a później, gdy glówny ata-

ukraiński oficer. Próba kozaka tak go

sadzano na glównych placach miast

man podpisal antybolszewicki so-

Willa ,,Krokus" w Tatarowie

oburzyla, że wlasnoręcznie zastrzelil

i wsi w pierwszych dniach maja. Pod

jusz z Polakami, jego oddzial prze-

,,milośnika slodyczy".

nimi palono stare przywileje, sklada-

Skoro już dyrektor trafil na strony

rzucono do Galicji. W Stanislawowie

stanislawowskiego więzienia", który

Po raz drugi zaklad ten doświad-

no przysięgi i podpisywano ważne

kronik, to warto byloby dowiedzieć się

pomiędzy sojusznikami zdarzaly się

z powodu dzialań wojennych zmu-

czyl ,,ataku kawaleryjskiego" już w

deklaracje. Z czasem moda na drze-

o nim czegoś więcej. Jego nazwisko

przykre nieporozumienia:

szony byl powrócić do ojczyzny. Byly

okresie międzywojennym, na po-

wa wolności rozszerzyla się na inne

zdradza jego czeskie pochodzenie.

­ Na jednej z ulic, wychodzącej

dyrektor proponowal pastorowi od-

czątku lat 1920. Opisując w swoich

regiony. Pojawily się w Niemczech,

Urodzil się w 1869 roku i przez 8 lat

na skrzyżowanie, gdzie stacjonowali-

stąpić tanio swoją willę w Tatarowie,

wspomnieniach ulicę Sapieżyńską

Austrii i we Wloszech. Aż wreszcie

slużyl w artylerii. Zostal zdemobilizo-

śmy, stacjonowal też oddzial polskiej

która zostala lekko uszkodzona przez

Tadeusz Olszański przytacza popu-

moda na drzewo wolności dotarla

wany w stopniu porucznika (wedlug

żandarmerii polowej. Niezbyt lubili-

żolnierzy podczas wojny. Cekler do-

larną w mieście legendę:

do Stanislawowa.

naszych szarż ­ starszy lejtnant). Na

śmy naszych żandarmów i nie mie-

brze znal dyrektora, bo jego dzieci

­ Parter eleganckiego hotelu

slużbie cywilnej szybko przechodzil

liśmy żadnych powodów, by darzyć

Union zajmowala urządzona na spo-

kolejne szczeble penitencjarnej dra-

jakimś sentymentem polskich...

biny. Doszedl do posady dyrektora

więzienia ,,Dąbrowa" w Stanislawo-

wie. Żylo mu się bardzo dobrze ­

hodowal konie i świnie na sprzedaż,

namiętnie polowal.

Dość dziwnie to wygląda, ale po

ucieczce Siczyńskiego, nie zwolnio-

no Kalousa z posady i nadal pozosta-

wal dyrektorem więzienia. W kwietniu

1915 roku dyrektor wspomniany jest

w korespondencji rosyjskiej admini-

stracji okupacyjnej. Jednak już w lip-

cu tegoż roku dyrektorem więzienia

Plac Mickiewicza w latach 30. XX w.

zostaje jego zastępca.

uczęszczaly do szkoly niemieckiej,

Gdzie Karol Kalous się podzial?

Polska przez dluższy czas byla

będącej pod opieką pastora.

O jego losie możemy przeczytać w

podzielona pomiędzy Rosję, Austrię

Lili nie wymienia nazwiska dy-

książce Lili Cekler ,,Bóg slyszy modli-

i Niemcy. W listopadzie 1918 roku

Polscy żandarmi, rok 1920

rektora, ale jest oczywiste, że mowa

twę". Byla to malżonka niemieckiego

odzyskala niepodleglość. W Stani-

sób wiedeński kawiarnia Krowickie-

Dowiedzieliśmy się, że żandarmi

o Kalousie, który byl Czechem. Ce-

pastora w Stanislawowie Teodora

slawowie Polacy przejęli wladzę w

go, gdzie spotykala się miejska śmie-

będą przewozić dużo pieniędzy. Zde-

klerowie kupili willę i nazwali ją ,,Kro-

Ceklera, slynnego ze swej dobro-

maju następnego roku. Początkowo

tanka. To do tego lokalu podobno

cydowaliśmy, że w naszych rękach

kus". Spędzali w niej letnie miesiące.

czynności. Otóż w styczniu 1921

nikt nie myślal o uroczystościach ­

kiedyś wjechal konno ­ podobnie jak

będą pod lepszą ochroną. Trochę po-

W 1939 roku sowieci willę rozebrali,

roku pastor otrzymal list z Bohemii

toczyla się krwawa wojna z ZURL

gen. Boleslaw Wieniawa-Dlugoszow-

strzelaliśmy z karabinu maszynowego

zaladowali na samochody i wywieźli

­ historycznego regionu Czech. Pi-

i bolszewicką Rosją. Nareszcie wal-

ski do warszawskiej ,,Adrii" ­ jeden z

w powietrze. W tym samym czasie na

w nieznanym kierunku.

sal do niego byly dyrektor ,,wielkiego

ki ustaly i Polska odzyskala swoje

oficerów stacjonującego w mieście 6

sąsiednim podwórku przelożyliśmy

miejsce na mapie Europy.

Pulku Ulanów Kaniowskich. Plotka

pieniądze do worka. Chlopcy zrobili to

3 maja 1921 roku bylo świętem

glosila, że byl to dowódca 11 dywizji i

tak sprytnie, że nawet nie zauważono

państwowym ­ Dniem Konstytucji.

calego stanislawowskiego garnizonu,

ich nieobecności w sotni.

O godz. 6 rano Stanislawów rozbu-

gen. bryg. Kazimierz Orlik-Lukoski,

A pieniądze? Przyszly machem,

dzilo 12 wystrzalów armatnich. O

poszly z prochem!

który cieszyl się ogólnym szacun-

godz. 10 przed parafialnym kościo-

Od siebie dodam, że wojskowa

kiem. Prawdopodobnie ktoś nie zno-

lem miala miejsce Msza polowa,

policja w armii do dziś nie cieszy się

sil legionistów i chcial w ten sposób

po której wojska garnizonu i cywilni

szacunkiem.

zaszkodzić komendantowi, więc w

mieszkańcy przeszli na plac Mickie-

lot wymyślil to zdarzenie. Ale dzięki

wicza, gdzie uroczyście posadzono

temu cukiernia pana Krowickiego też

dąb wolności. Jak pisal ,,Kurier Sta-

Szturm kawiarni ,,Union"

Kiedyś Wladimir Wysocki śpie-

stala się legendarną, jak warszawska

nislawowski", ,,...z tej okazji przygo-

wal w popularnej piosence:

,,Adria"...

towano specjalny akt, który odczyta-

­ Splunąlem w pijacki ryj,

no przed zebranymi i przekazano do

Otuliwszy twarz zasloną,

miejskiego archiwum".

Gospodarze willi ,,Krokus"

Wyszedlem przez szybę -

Są osoby, które wyjątkowo, dzię-

Niedawno krajoznawca Serhij

Wprost w objęcia milicji...

ki więzi z jakąś znaną osobistością,

Petryckij specjalnie udal się na pl.

trafiają do historii. Przypomnijmy na

To wydarzenie mialo miejsce w

Mickiewicza, ale dębu nie odnalazl.

przyklad kompozytora Antonio Sa-

jednej z moskiewskich restauracji.

Drzewo mialoby okolo stu lat i nie

lieri. Gdyby nie jego antagonizm z

Podobne przypadki mialy miejsce

sposób byloby je nie zauważyć. Nie

Mozartem, dziś pamiętaliby o nim

również w starym Stanislawowie, z

jest wykluczone, że ścięli je pierw-

jedynie znawcy muzyki ­ i to nie

tym, że odbywalo się to dokladnie

si sowieci lub zniszczyli niemieccy

wszyscy.

na odwrót: u nas przez okno wcho-

okupanci. A może, wobec drogiego

W Stanislawowie taką osobisto-

dzono. Zdarzalo się, że wjeżdżano

węgla, ściąl go jakiś mieszkaniec

ścią byl Karol Kalous. Byl dyrekto-

konno.

śródmieścia na opal?

rem więzienia ,,Dąbrowa" i przegapil

Naliczylem dwa takie przypadki

ucieczkę pierwszego ukraińskiego

,,nietradycyjnego" wchodzenia do

Machno NIE

terrorysty Miroslawa Siczyńskiego.

kawiarni i oba związane są z loka-

w Stanislawowie

lem ,,Union", leżącym na obecnym

Dlatego też trafil na strony histo-

To male czarno-biale zdjęcie swe-

rycznych monografii. Gdyby Siczyń-

deptaku (Niezależności 4).

go czasu wywolalo niemalą sensację

ski odbywal karę bez żadnych przy-

W 1920 roku wybuchla wojna

w sieci. Przedstawialo sztab slynnego

gód, to o Kalousie nikt nawet by nie

polsko-bolszewicka i z czasem bol-

anarchisty Nestora Machno. Orienta-

wspomnial.

szewicy wdarli się do Galicji. Ramię w

cyjny czas wykonania ­ rok 1922.

Hotel i kawiarnia ,,Union"