38

Okruchy historii

29 maja­15 czerwca 2020 nr 9­10 (349­350) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Z wolyńskiej kolekcji Tadeusza Marcinkowskiego

O wolyńskich strzelcach w rocznicę zbrodni katyńskiej (cz. 3)

stworzyl podstawy do sportowo-

o którym wie, że jest panem i bogiem

zajęly wśród wszystkich okręgów I

że będą musialy zastąpić mężczyzn

MALGORZATA ZIEMSKA

strzeleckiej dzialalności kobiet. Braly

przysposobienia wojskowego, mel-

miejsce, dostarczając do Komendy

w elektrowniach, gazowniach czy

tekst

udzial w trzy ­ czterotygodniowych

duje mu swą drużynę. Dobroduszny

Glównej w Warszawie najwięcej

wodociągach, że walczącym żolnie-

zdjęcia z wolyńskiej kolekcji

kursach w Toruniu, Wilnie, Krako-

uśmiech na ustach generala, wyja-

porządnie wykonanych, posortowa-

rzom potrzebna będzie broń, odzież,

Tadeusza Marcinkowskiego.

wie, Przemyślu czy Lucku, w czasie

śnienie pomylki i z generalskich rąk

nych i zapakowanych w plócienne

żywność i amunicja, staraly się zatem

Dar Anny Kotowicz-

których szkolono komendantki od-

w dzielne ręce strzelczyń, witanych

woreczki welnianych rękawic dla

zdobyć jak najwięcej umiejętności.

Eysmont

dzialów żeńskich. Uczestniczyly w

i żegnanych owacjami, wędruje kara-

wojska. Trudno bylo sobie wyobrazić

W ramach ,,pogotowia strzelczyń"

Kadrówce, marszu Sulejówek ­ Bel-

binek malokalibrowy, cenna zdobycz

bez nich obchody rocznic czy uro-

szykowaly się do wspóldzialania w

Drugą indywidualnością wśród

weder oraz innych organizowanych

dla strzelczyń kresowych".

czystości strzeleckich. Występowaly

samoobronie miejscowości oraz do

wolyńskich strzelczyń byla Stanisla-

na terenie Polski marszach i odno-

Dopiero w 1933 roku panie, w

w chórach i zespolach tanecznych.

niesienia pomocy wojsku. Dzielne,

wa Kobrynowiczowa. To wlaśnie ona

sily sukcesy. W 1927 roku wystawi-

uznaniu ich zaslug na polu pracy or-

Zachwycaly w ,,deklamacjach zbioro-

karne, dobrze zorganizowane, od-

poprowadzila wolyńskie strzelczynie

ly niewielką, ale mocną drużynę na

ganizacyjnej, decyzją Zarządu Glów-

wych" czy ,,gimnastyce rytmicznej".

porne moralnie, wytrzymale fizycz-

do zwycięstwa w trakcie historyczne-

Ogólnopolskie Zawody Sportowe

nego zyskaly samodzielność orga-

Przygotowywaly kostiumy do przed-

nie, przygotowane na trudy walki...

go (po raz pierwszy oficjalnie starto-

Związku Strzeleckiego. Choć na la-

nizacyjną i przestaly podlegać Za-

stawień. Dekorowaly sale na uroczy-

Czy wolyńskie strzelczynie zdaly bo-

waly w nim drużyny żeńskie) Marszu

mach prasy gorąco protestowano

rządowi i Komendantowi oddzialów

stości. Dbaly o niezbędne rekwizyty.

lesny ,,egzamin z wojny?" Kto je pa-

Szlakiem Kadrówki w 1927 roku.

Z kobiecym wyczuciem dekorowaly

mięta, kto zechcialby o nich napisać?

Jej talent i umiejętności natychmiast

surowe strzeleckie świetlice. Drob-

O Helenie Maleckiej zaczęla opowia-

zostaly dostrzeżone przez Zarząd

nym, starannym pismem prowadzily

dać pani Irena Sandecka, a ja bylam

Glówny i w tym samym roku zostala

systematyczne notatki na temat dzia-

zbyt przywiązana do tematu Liceum

instruktorką wychowania fizycznego i

lalności strzeleckich oddzialów. To

Krzemienieckiego, zbyt zmęczona

przysposobienia wojskowego w Re-

wlaśnie panie z oddzialu kowelskie-

podróżą, by sluchać uważnie. Mialam

feracie Pracy Kobiet w Warszawie.

go wykonaly wspanialy album ­ kro-

jeszcze wrócić po tę opowieść ­ nie

Już jako mieszkanka stolicy strzel-

nikę z notatkami-wycinkami z prasy

zdążylam...

czyni z Lucka triumfowala w I Ogól-

i 40 fotografiami, ilustrującymi życie

,,Orlęta to przyszlość i sila

nopolskich Igrzyskach Sportowych

i pracę oddzialów żeńskich, męskich

Związku Strzeleckiego!" ­ glosilo

Związku Strzeleckiego, między inny-

i orląt. Ważne miejsce zajmowaly

strzeleckie haslo. Już w 1926 roku

mi w kolarstwie i w strzelaniu. Dzielna

też akcje spoleczne skierowane czy

narodzila się idea tworzenia drużyn

lucczanka, często jako jedyna kobie-

do dzieci, czy też do osób bezrobot-

strzeleckich z mlodzieży obojga plci

ta w stawce, na równi z mężczyzna-

nych. We wspólpracy z komitetami

od lat 12, uplynęlo jednak kilka lat

mi stawala do zawodów strzeleckich,

pomocy bezrobotnym strzelczynie

zanim w 1932 roku w związkowym

odnosząc przy tym sukcesy. W 1928

organizowaly dożywianie. Przeszko-

statucie pojawilo się postanowienie,

roku zostala Komendantką Okręgu

Olyka. Tadeusz Kotowicz-Eysmont, prezes Związku Strze-

lone na kursach kroju i szycia szyly

że do Związku Strzeleckiego mogą

Kraków, dziesięć lat później pelnila

leckiego w Olyce z córką Anną

dla ubogich bieliznę i inne części gar-

być przyjmowane osoby poniżej

funkcję Komendantki Pracy Kobiet w

męskich. Wówczas na czele strzel-

przeciw ,,militaryzowaniu kobiet", na

deroby. W 1938 roku w akcji na rzecz

18 roku życia jako tzw. ,,mlodzież

Okręgu Toruń.

czyń z Lucka stanęla żona wojewody

równi z mężczyznami braly udzial w

Pomocy Zimowej wykonaly 208 kom-

strzelecka". Pierwsze drużyny orląt

Wolyńskie strzelczynie swoją

wolyńskiego Julia Józewska, która

strzelaniu z broni malokalibrowej, w

pletów swetrów, czapek i rękawic,

zaczęly powstawać w Wielkopolsce

postawą, zaangażowaniem w pra-

zostala honorową przewodniczącą

zawodach plywackich, kolarskich,

które przekazaly Komitetowi Woje-

i na Lubelszczyźnie. Zgodnie z wy-

cę organizacyjną, przygotowaniem

pierwszego samodzielnego oddzialu

luczniczych i lekkiej atletyce. Nie do

wódzkiemu, a częściowo Miejskiemu

daną w 1934 roku ,,Instrukcją Orląt

do slużby oraz urokiem osobistym

żeńskiego.

wiary, ale to wlaśnie te ­ jak je cza-

Komitetowi Pomocy Dzieciom i Mlo-

Z. S.", do drużyny orląt przyjmowano

musialy wzbudzać mnóstwo sympa-

Strzelczynie, które dzialaly nie

sem w artykulach nazywano z pogar-

dzieży. Prowadzily wycieczki, zaba-

chlopców w wieku 14­16 lat, czyli już

tii, skoro jedną z nich w 1927 roku

tylko w Lucku, ale także w malych

dą ­ ,,odziane w mundury salonowe

wy i wieczory świetlicowe dla dzieci.

po ukończeniu szkoly powszechnej.

na lamach ,,Strzelca" upamiętniono

miejscowościach, takich jak Hrywiat-

lale" stanowily najbardziej godną

W strzeleckiej świetlicy przygotowy-

Kolejna instrukcja obniżyla ten wiek

w stylizowanym na dziewczęcy pa-

ki, Radowicze, Wierbiczno, Osiecz-

reprezentację Okręgu Strzeleckiego

waly dla maluchów z biednych rodzin

do 11 lat, w praktyce tworzono zatem

miętnik felietonie:

nik, Maciejów, Kolodeczno czy Sta-

Wolyń. Zwyciężaly, ale też ujmowaly

choinkę. Wlasnoręcznie szykowaly

drużyny znacznie mlodsze. Pierwszy

,,Zaraz po naszym przyjeździe do

re Koszary, jako instruktorki braly

skromnością, taktem, urokiem osobi-

drobne upominki na gwiazdkę. Braly

rok szkolenia obejmowal drużyny

koszar wydano nam prawdziwe woj-

udzial w pracy wychowawczej, opie-

stym. Czasem jakby nie dowierzaly,

udzial w zbiórkach na rzecz bezro-

orląt, drugi rok szkolenia ­ drużyny

skowe plaszcze i furażerki. [...] Jedna

kowaly się drużynami Orląt, prowa-

że potrafią zwyciężać, że potrafią być

botnych.

orląt starszych. Po ukończeniu II

nawet, ogromnie morowa strzelczyni

dzily strzeleckie świetlice oraz kursy

lepsze od wielu mężczyzn. Oto obra-

Na wypadek wojny szykowaly się

stopnia wyszkolenia orlęta skladaly

z Lucka, której strzelectwo nie pierw-

sanitarno-ratownicze, a także ,,kursy

zek z wręczenia nagród w Marszu

do pelnienia w wojsku slużby war-

próbę (egzamin), a po pomyślnym

szyzna, wydostala z kuferka komplet-

zakończeniu przechodzily do druży-

ny mundur strzelecki i przebrala się w

ny junaków, gdzie odbywaly się już

pól pacierza, ale komendantka zaraz

systematyczne szkolenia w zakresie

kazala jej to zdjąć, chociaż bardzo

przysposobienia wojskowego. Patro-

ladnie w tym stroju wyglądala".

nem Orląt byl bohaterski pulkownik

Panowie strzelcy początkowo

Leopod Lis-Kula, a pieśnią organiza-

mieli tendencję, by z poblażliwym

cyjną ,,Piosenka o Jurku Bitschanie",

uśmiechem traktować ,,militarne za-

czternastoletnim obrońcy Lwowa,

pędy" plci pięknej. Pierwsze strzel-

który zginąl bohaterską śmiercią w

czynie zdawaly się stanowić ozdobę

pierwszym dniu boju. Pracą wyszko-

strzeleckich oddzialów. Redaktorowi

leniową w drużynie Orląt kierowal

,,Strzelca" w tonie wypowiedzi sekun-

drużynowy, którym byl zazwyczaj

duje korespondent z Lucka, który w

najzdolniejszy i najbardziej odpo-

sprawozdaniu z odprawy Komendan-

wiedzialny czlonek drużyny junaków,

tów Obwodów Strzeleckich Okręgu

względnie strzelec z ukończonym

Wolyńskiego stwierdza żartobliwie:

przysposobieniem wojskowym, ob-

,,Nie przyjechal inspektor Komendy

darzony umiejętnością prowadzenia

Glównej; nie mialby u nas żadnej

grupy. Wszystkie drużyny na terenie

krzywdy, chyba, że sam by zrobil

gminy, dzielnicy czy miasta tworzyly

krzywdę komu, a na wszelki wypa-

hufiec orląt.

dek komendantka pracy kobiet miala

Jak wyglądaly zbiórki w drużynie

w rezerwie zmobilizowany oddzial

orląt? W świetlicy strzeleckiej orlęta

żeński, z góra pól kopy bojowych i

między innymi uzupelnialy wiado-

w dodatku śliczności markietanek".

mości w zakresie wiedzy szkoly po-

W początkach swej dzialalności pa-

wszechnej, zapoznawaly się z histo-

nie musialy zatem zacięcie walczyć

Olyka. Defilada Strzelca

rią organizacji, poznawaly zasady

o swoje miejsce w strzeleckich sze-

funkcjonowania państwa i samorzą-

Sulejówek ­ Warszawa w 1928 roku:

towniczej, kancelaryjnej, lączności

trykotarstwa", kilimkarstwa czy robót

regach, walczyć przede wszystkim

du terytorialnego, zapoznawaly się z

,,Pierwszą nagrodę żeńską zdobywa-

czy sanitarnej. Byly też doskonalymi

ręcznych. Panie ­ jak strzelczynie

o poważne traktowanie. Nie chcialy

życiorysami slawnych i zaslużonych

ją strzelczynie wolyńskie ­ I gdzieś

instruktorkami obrony przeciwgazo-

kowelskie ­ we wlasnym zakresie

być li tylko ,,śliczności markietanka-

dla ojczyzny ludzi, wyglaszaly opra-

z szarego końca zjawiają się strzel-

wej, przeciwlotniczej czy przeciwpo-

wykonywaly umundurowanie czy

mi". Podnosily kwalifikacje i osiągaly

cowane przez siebie odczyty i refe-

czynie. Wita je grzmot oklasków.

żarowej. Mialy świadomość, że gdy

zaopatrywaly strzelców w rękawicz-

sukcesy w pracy kulturalno-oświato-

raty, czytaly książki i czasopisma,

Zawstydzona, speszona drużynowa

obrońcy Ojczyzny wyruszą na front,

ki i szaliki. W robótkach ręcznych

wej, w strzelaniu, w sporcie. Uczest-

sluchaly audycji radiowych. W cza-

zapomina o obecności gen. Rydza-

czeka je obsadzenie stanowisk w

byly niedoścignione. W 1937 roku w

niczyly we wspomnianym obozie w

sie zajęć pozaświetlicowych ćwiczy-

Śmiglego i skoro ujrzala plk. Ulrycha,

szkolach, urzędach czy szpitalach,

akcji na Fundusz Obrony Narodowej

Grzędzicach, który w pewnym sensie