11

15­28 września 2020 nr 17 (357)

Wydarzenia

kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

stulecie zalożenia w paranie (Brazylia)

nicy chętnie grali w gry planszowe,

które dostaliśmy w WID-boksach.

Jesteśmy pewni, że świat gier plan-

polskiej rolniczej kolonii Virmond

szowych jest niewyczerpalny i choć

byla to tylko jego mala część, jest to

jednak wielka zachęta do następ-

nych rund i zwycięstw.

Byl taki czas, na przelomie XIX i XX ww., że tysiące ludzi z biednych polskich i ukraińskich wiosek, szu-

Podsumowując warto powiedzieć,

kalo lepszych warunków życia za Oceanem Atlantyckim. Tlumy za darmo jechaly do Ameryki Pólnocnej

że w ciągu dwóch tygodni otrzymali-

śmy tak wiele informacji, doświadcze-

i nieco mniejsze liczby do Ameryki Poludniowej, a glównie do Brazylii, gdzie bezplatnie dawano ziemię na

nia i radości z przebywania razem jak

wlasność. Byla to podróż w jedną stronę, gdyż dla wlościanina obarczonego rodziną, powrót byl niereal-

gdybyśmy spędzili razem dwa mie-

siące!!! Organizatorzy i prowadzący

ny ze względu na koszty, jak i na fakt, że nie bylo do czego wracać. Do Brazylii ,,za chlebem" wyemigro-

zajęcia wlożyli w ten projekt wiele sil

walo wtedy okolo ćwierć miliona najbardziej aktywnego i wartościowego elementu narodu polskiego.

i kreatywności by jak najlepiej przybli-

żyć Polskę dzieciom i mlodzieży pol-

skiego pochodzenia mieszkającym na

ciszka Lypa, trwającej w pierwszym

BOHDAN LYP

Ukrainie. W tych rozmaitych zajęciach

etapie przez dwa lata, sprawa nabra-

uczestnicy pożytecznie i radośnie spę-

Gdy wreszcie skończyly się rządy

la rozglosu. Wkrótce okazalo się, że

dzili czas, wiele się nauczyli a co naj-

zaborców i Polska cudem odzyskala

cale przedsięwzięcie ma powodze-

ważniejsze ­ poznali bliżej Polskę.

niepodleglość, naczelnik Państwa

nie, a liczni nowi osadnicy z zado-

Cenimy ogromnie wspólne dziala-

Polskiego Józef Pilsudski, jesienią

woleniem objęli dzialki. Niedlugo na

nia z Fundacją Wolność i Demokracja,

1919 roku mianowal Kazimierza Glu-

kolonii, z inicjatywy Radeckiego po-

która jest pomyslodawcą i organizato-

chowskiego pierwszym w historii kon-

wstal także duży tartak, dzięki czemu

rem Ekspedycji Polskiej na Ukrainie,

sulem RP w Kurytybie, polożonej w

budulec byl na miejscu. Gdy konsul

bardzo dziękujemy konsulatowi gene-

brazylijskim stanie Parana. Konsul po

Gluchowski zostal wezwany do kraju,

ralnemu RP w Winnicy za dostarcze-

przybyciu z początkiem 1920 roku na

a Lyp, cztery lata później też wyjechal

nie WID-boksów z Warszawy do Win-

placówkę, uznal za konieczne szyb-

z Brazylii, Radecki świetnie dokończyl

nicy (co bylo nie lada wyzwaniem!),

wyrażamy podziękowanie za wspól-

kie nawiązanie kontaktów z polskimi

proces kolonizacji.

pracę i gościnność Centrum kultury

osadnikami w poludniowych stanach

Obecnie kolonia ma okolo 4500

Polskiej im. I. J. Paderewskiego przy

Brazylii. Byli oni rozrzuceni na obsza-

mieszkańców, z których okolo 2700

Winnickim Narodowym Uniwersytecie

rze dwukrotnie większym niż obecnie

ma polskie pochodzenie i wielu nosi

Brazylia 1920 rok. Odwiedziny polskich kolonii w Paranie. Konsul RP Ka-

Technicznym za udostępnienie sal

zajmuje Polska, przez co dotarcie do

polskie nazwiska, o pisowni dosto-

zimierz Gluchowski (w bialym ubraniu), Franciszek Lyp (drugi od lewej)

wykladowych dla naszej szkoly.

nich wymagalo świetnej znajomości

sowanej do języka portugalskiego,

Wiktoria Konowalowa

terenu i stosunków tam panujących.

zaś imiona przeważnie mają obce.

Wyraźnie dostrzegalna byla potrzeba

rzy mieli ambicję udowodnienia, że

slowopolskie.org

Takim przewodnikiem okazal się

Po polsku już nikt z miejscowych nie

utworzenia polskiej kolonii prywatnej,

można zorganizować osadnictwo

Franciszek Lyp, miejscowy dzialacz

mówi, poza księdzem proboszczem

umożliwiającej nabywanie ziemi po

polskich rolników w sposób bezinte-

Obchody 360. rocznicy

polonijny, nauczyciel w polskim gim-

Piotrem Poszwą, przybylym z Polski.

przystępnych cenach. Jak bywa w

resowny.

zwycięskiej bitwy pod Lubarem

nazjum oraz redaktor tygodnika.

Jednak ludność bardzo pielęgnuje

naszym środowisku, zwlaszcza tak

Okazalo się, że teren zostal wy-

Bitwa pod Lubarem miala miej-

Wkrótce obaj poznali się i rozpo-

pamięć o swoich przodkach tu osia-

bardzo rozproszonym na wielkich

brany bardzo dobrze i jest korzystnie

sce 16­26 września 1660 roku pod-

częli podróże: koleją, samochodem

dlych, którzy ciężką pracą stworzyli

obszarach Parany, brak bylo odpo-

uksztaltowany, o lagodnych pochylo-

czas  wojny  moskiewsko-polskiej

lub zaprzęgiem konnym, docierając

podwaliny dla istnienia i rozwoju

wiedniej inicjatywy organizacyjnej.

ściach, polożony na wyżynie okolo

1654­1667. Wówczas wojska pol-

do najdalszych osad polożonych w

osadnictwa.

W tej sytuacji Gluchowski i Lyp po-

800 m nad poziomem morza. Panuje

skie dowodzone przez Stanislawa

glębi puszczy. Wszędzie witano ich

Centrum jest utrzymane w czysto-

stanowili zająć się tym problemem,

tam klimat wilgotny, subtropikalny, o

Rewerę Potockiego oraz Jerzego

serdecznie i wyglaszano mowy pelne

ści, panuje lad budowlany i znajdują

tworząc przykladową dzialalność w

opadach okolo 1400 mm/rok. Ziemia

Sebastiana Lubomirskiego w sojuszu

tęsknoty za Polską, dumy, że odzy-

się w nim: ośrodek zdrowia, przed-

formie spólki kolonizacyjnej. Wkrót-

jest urodzajna, obejmująca okolo

z armią krymsko-tatarską i kozakami

skala wolność i nadziei, że stanie się

szkole, dwie szkoly podstawowe

ce dolączyl do nich mierniczy Wla-

25 000 ha i obfituje w cieki wodne.

Iwana Wyhowskiego stoczyly bitwę z

ich chlubą i protektorką chroniącą

oraz szkola średnia. Powstal też park

dyslaw Radecki, który podjąl się roli

Teren wg istniejącej tradycji nazy-

armią moskiewską pod dowództwem

przed krzywdami, jakich polscy chlo-

z domem pamięci ,,Casa da Memoria

administratora tego przedsięwzięcia.

wal się Amola Faca, co doslownie

Wasyla Szeremietiewa i kozakami

pi na emigracji doznali niemalo.

Polonesa". Stanowi on rekonstrukcję

Szczęśliwym zbiegiem okolicz-

przetlumaczone znaczy ,,Tępy Nóż",

dowodzonymi przez hetmana armii

W czasie tych spotkań osad-

domu jednego z polskich osadników

ności udalo się zakontraktować na

ale kilka lat później kolonię nazwano

zaporoskiej Tymofija Cieciurę.

6 września br. na przedpolach Lu-

nicy mówili o swych problemach

Pablo Palinskiego i zostal oddany

dobrych warunkach teren polożony

Virmond.

bara w obwodzie żytomierskim odbylo

do użytku w 2008 roku, dzięki wiel-

W polskojęzycznej prasie, wy-

się poświęcenie krzyża upamiętniają-

kiemu wkladowi pracy wielu ludzi, a

chodzącej na terenie poludniowych

cego to wydarzenie. W uroczystości

szczególnie Geraldo Zapalowskiego

stanów Brazylii, Franciszek Lyp po-

wzięli udzial: Wasyl Janko, sekretarz

i Rizio Wachowskiego z Towarzystwa

pularyzowal spólkę poprzez różne

Rady Lubarskiej, Wiktoria Laskow-

Braspol. Ośrodkiem podtrzymującym

artykuly i ogloszenia. Propagowal

ska-Szczur, prezes Żytomierskiego

polskie tradycje jest kościól solidnie

przyszlą  kolonię  zamieszczając

Obwodowego Związku Polaków na

wybudowany na wzniesieniu, które-

mapki informujące o jej polożeniu. W

Ukrainie, Oleksandr Piwowarski, na-

go proboszcz z wielkim pietyzmem

jednym z ogloszeń można bylo prze-

czelnik Wydzialu Religii, Narodowości

odnosi się do utrzymania polskich

czytać (tekst wg oryginalu), że już: ,,

i Ochrony Dziedzictwa kulturowego w

obyczajów, jak święcenie pokarmów

W ciągu pierwszego roku nabyli sza-

Wydziale kultury, Mlodzieży i Sportu

na Wielkanoc czy procesja Bożego

kry*: 1. Radecki Wladyslaw, 2. Walicki

Żytomierskiej Obwodowej Admini-

Ciala. Także burmistrz jest zwykle

Piotr, 3. Jasiński Józef...." i dalej wy-

stracji Państwowej oraz mieszkańcy

polskiego pochodzenia. Trzej kolejni

mienione zostaly nazwiska polskich

wsi Lubar, Juriwki, kutyszcze i Lipno.

(kadencja 5 lat) to Omar Luiz Pa-

65 nabywców. Ponadto podano do

Narody polski i ukraiński mają

linski, Lenita Mierzwa, a w obecnej

wiadomości, że ,,Są wśród osadników

wspólne dziedzictwo historyczne.

kadencji (2017­2020) jest Naimar

obywatele z pod Kurytyby, Pruden-

Na tych polach zginęlo kilka tysięcy

Wspólczesny widok Virmond z lotu nad nim

Granoski.

topolis, a nawet kilkanaście rodzin z

żolnierzy. Dlatego na jednym z za-

Wladze miejscowe uznaly, że

którymi osiadają rzemieślnicy, jest już

bytowych, z jakimi borykali się na

w Paranie między miejscowościami

chowanych do dziś kurhanów, gdzie

obchody stulecia kolonii rozpoczną

wenda**, buduje się szkola, a nieba-

miejscu. Okazalo się, że istnieje pil-

Guarapuawa a Iraty, przeznaczony

spoczywają polegli w 1660 r., posta-

się w dniu 25 maja 2021 roku, tj. w

wem stanie kościól. Dr J. Czaki, który

na potrzeba poprawy ich losu, wyni-

pod parcelację, a stanowiący wla-

wiono pamiątkowy krzyż, który po-

rocznicę podpisania kontraktu i będą

tam osiada, czuwać będzie nad zdro-

kająca z konieczności osiedlenia na

sność pulkownika Ernesto Queiroza.

święcil ks. Witalij Umiński, proboszcz

im towarzyszyly różne imprezy w

wotnością kolonji. Tereny rozmaite

nowych urodzajnych ziemiach, gdyż

Duszą calego przedsięwzięcia

parafii św. Dominika w Lubarze.

Zwrócono uwagę na kwestię pa-

znacznym stopniu sięgające do hi-

do wyboru. Ziemia w cenie 70 000 w

wskutek braku doświadczenia, nasi

byl konsul Gluchowski, a poparcie, ja-

mięci historycznej, ważność zachowa-

storii tutejszej Polonii.

górę za alkier. Tytul wlasności pewny,

rolnicy prowadząc intensywne upra-

kiego uzyskal ze strony dra A. Camar-

nia wspólnego dziedzictwa historycz-

Brzegiem miasteczka przebie-

nie ma żadnych intruzów. Komunika-

wy, wyjalowili swoje dzialki. Ponadto

go, bylego prezydenta stanu Parana,

nego oraz dbalość o miejsca pamięci.

ga bardzo dobra, nowoczesna droga

cja kolowa dobra, droga strategiczna

ich dorastające potomstwo także po-

pozwolilo na dokonanie szybkiego

Wiktor kanczura opowiedzial historię

państwowa, dająca mu dobre polącze-

konserwowana przez rząd, budowa

trzebowalo nowych terenów. Zdarzali

podzialu ziemi.

bitwy pod Lubarem. Czlonkowie de-

nie z okolicznymi miastami i ośrodkiem

kolei zapewniona. Zamiast rozpra-

się też nowi polscy osadnicy poszu-

Z oczywistych powodów, finanso-

legacji zapalili znicze i zlożyli kwiaty.

turystycznym, jaki stanowi slynny wo-

szać się po lasach, skupiajcie się w

kujący lepszych terenów niż propo-

wy wklad zalożycieli tylko częściowo

Uroczystości uświetnil występ dziecię-

dospad Foz de Iguassu.

kolonji Amola Faca. Najlepiej do niej

nowane im przez rząd brazylijski, lub

byl wystarczający, ale Radeckiemu

cego zespolu ,,kutyszczanoczka".

dojechać z Iraty lub Ponta Grossy.

przypadki nieudanej kolonizacji, gdy

udalo się pożyczyć od W. Kamiń-

Wydarzenie zorganizowal Żyto-

*portugalskie chacra, spolszczone

Informacji udziela kolonizator Wlady-

rolnicy polscy opuszczali nieraz pod-

skiego sporą kwotę, co znakomicie

mierski Obwodowy Związek Polaków

szakra ­ parcela lub teren gospodar-

slaw Radecki Guarapuawa, Parana".

upadle osady. W sumie część z nich,

pomoglo calemu przedsięwzięciu. Z

na Ukrainie wraz z Wydzialem kultu-

stwa;

Dzięki bardzo intensywnej pracy

i to znaczna, poszukiwala terenów o

calym naciskiem należy podkreślić,

ry i Turystyki Rady Miasta Lubara.

**portugalskie venda, spolszczone

organizacyjnej i popularyzatorskiej

dobrych walorach rolnych i zdrowot-

że utworzenie kolonii bylo przedsię-

Wiktoria Laskowska-Szczur

wenda ­ wielobranżowy sklep wiejski.

prowadzonej w Kurytybie przez Fran-

nych pod zorganizowane osadnictwo.

wzięciem non profit, gdyż inicjato-

slowopolskie.org