21

15­28 września 2020 nr 17 (357)

Okruchy historii

kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

100. rocznica­Dytiatyn.

polskie termopile

W tym roku obchodzimy 100. rocznicę jednej z najbardziej bohaterskich, lecz i najmniej znanych bitew woj-

ny polsko-bolszewickiej. Przypomnijmy jeszcze raz, co takiego wydarzylo się w tym miejscu.

opracowal

Radzieckiego, miejsce popadlo w za-

między innymi, że bolszewicy ,,chcieli

tynem poleglo okolo 240 żolnierzy

dytiatyński panteon. Napis ,,Dytiatyn

o. ANDRZEJ WANAT OFMConv

pomnienie. Systematycznie dewasto-

zbudować świat bez Pana Boga" i nic

polskiej armii, zginęla cala obsada

16.IX.1920" umieszczono na pylonie

wana kaplica zostala zburzona przez

z tego nie wyszlo, bo ,,jeżeli się nie bu-

4 baterii 1 Pulku Artylerii górskiej w

grobu. Po przymusowym zapomnie-

Jan Lucjan Wyciślak, w artyku-

wladze sowieckie w 1947 roku.

duje na prawdzie Ewangelii, na tym,

skladzie 59 artylerzystów. Straty w

niu w PRL, 3 maja 1991 roku nazwa

13 Pulku Piechoty Dzieci Krakowa:

le: ,,Polskie Termopile", tak ten dzień

W każdą rocznicę bitwy od-

co dal sam Stwórca", to stworzenie

Dytiatyn wrócila na tablice grobu Nie-

opisal: ,,16 września maszerowano

bywaly się tam uroczystości pań-

,,samo się zniszczy". Odczytany zo-

97 zabitych i 83 rannych. Poleglych

znanego Żolnierza. Również w kra-

wlaśnie drogą Chochoniów, Dytia-

stwowe. Pomimo represji wladz

stal list prezydenta RP Andrzeja Dudy

bolszewików nikt nie zliczyl".

kowie, w kościele na Skalce znajduje

tyn, Szumlany, Boków w kierunku

komunistycznych krzyż pamiątkowy

do uczestników uroczystości. W 2016

Bitwa ta miala kluczowe zna-

się tablica pamiątkowa, upamiętniają-

Podhajec, gdy ujrzano wynurzające

pozostal na miejscu, a miejsce po

roku dzięki funduszom Ministerstwa

czenie dla utrzymania ofensywy na

ca żolnierzy I Pulku Artylerii górskiej.

się z lasów oddzialy wojska, które

dawnym cmentarzu nigdy nie zosta-

kultury i Dziedzictwa Narodowego

froncie w Malopolsce Wschodniej.

Przy tej tablicy honory oddają w dniu

wydawaly się być polską XV Bryga-

swojego święta żolnierze Dywizjonu

lo zaorane przez miejscową ludność

wykonano również ogrodzenie.

Poświęcając swoje życie, niewielki

dą. gdy okazalo się, że są to jed-

Artylerii Samobieżnej z 10 Brygady

ukraińską. Dopiero w 1986 r. krzyż

Od tej pory wraca się do trady-

oddzial Wojska Polskiego zatrzy-

nostki grupy Jakira zajęto pozycje

kawalerii Pancernej w Świętoszo-

zostal ścięty przez lokalnych dziala-

cji corocznych obchodów w miejscu

mal na wiele godzin nieprzyjacie-

na poaustriackich okopach trawia-

wie, którzy kultywują tradycje swoich

czy komsomolu i wrzucony za par-

bitwy. Należy zaznaczyć, że przez

la, ratując przed rozbiciem swą

stego wzgórza (383) pod Dytiaty-

bohaterskich poprzedników.

kan cerkwi w Dytiatynie. Tam znaj-

dziesiątki lat nie wspominaly o tym

macierzystą VIII Dywizję Piechoty

nem i rozpoczęto ostrzal artyleryjski

zamieniając drogę z kolumną nie-

przyjaciól w klębowisko zniszczone-

go nieprzyjacielskiego sprzętu. Na

szczycie wzgórza odprzodkowala

dziala 4 bateria 1 Pulku Artylerii

górskiej dowodzona przez oficerów:

kpt Adama Zająca i poruczników

Waclawa Śniegockiego i Franciszka

Wątrobę. Przed nim rozwinąl się w

obronie III batalion 13 pulku ­ lącz-

nie bylo tam 200 bagnetów, 6 ckm, 6

armat. Okolo godziny 12 z kierunku

Szumlan, wspierana silnym ogniem

wlasnej artylerii, rozwinęla na wzgó-

rze atak 8 dywizja Czerwonych Ko-

zaków. Z kierunku Bokowa wsparly

ją formacje 123 brygady strzelców

bolszewickiej piechoty. Intensyw-

nymi atakami na polskie pozycje

próbowano odblokować sobie drogę

dla dalszej ucieczki. Do godziny 16

odparto 5 szarż kozackich, które

dochodzily na 50 m do stanowisk 1

Pulku, atakowalo lącznie 3.500 sza-

bel i bagnetów. gdy po godzinie 16

,,Bój pod Dytiatynem", Jerzy Kossak

ruszyl kolejny bolszewicki atak, kpt

Zając wydal rozkaz śmierci, cytuję

Bitwę czterokrotnie namalowal

duje się na placu przed świątynią

wydarzeniu z 16 września1920 roku

oraz ukraińską dywizję kawalerii.

skrót: skrwawienie nasze uratuje 8

Jerzy kossak i raz Wojciech kossak.

do dnia dzisiejszego. Nowy krzyż w

podręczniki historii, a propaganda so-

Józef Pilsudzki odznaczając 17 po-

Dywizję. Jednak trzy dziala i część

W 1929 roku Jerzy kossak nama-

miejscu bitwy postawiono po odzy-

wiecka próbowala zniszczyć wszelkie

leglych tam bohaterów Srebrnym

karabinów maszynowych byla już

lowal tryptyk ,,Bój pod Dytjatynem".

skaniu niepodleglości przez Ukrainę

ślady ich obecności. Wszystko to na

krzyżem Orderu Wojennego Virtuti

wybita w walce, a pozostale karabi-

Tryptyk ten, przedstawiający zagla-

w 1991 r. Obecnie znajduje się on

nic, bo prawda zawsze zwycięży z

Militari, a 11 oficerów i 41 szerego-

ny maszynowe 13 pp rozgrzane w

dę baterii zdobil salę Departamentu

przy kościele w Bolszowcach.

falszem i zaklamaniem.

wych krzyżem Walecznych nadal

baterii prawo noszenia tytulu bate-

wielogodzinnym boju przestaly być

Artylerii Ministerstwa Spraw Woj-

W 2015 roku powstala koncepcja

Bitwa pod Dytiatynem jest przy-

ria śmierci.

skuteczne. Pozostali przy życiu arty-

skowych, zaś obraz przedstawiają-

zagospodarowania terenu, Cmenta-

kladem polsko-ukraińskiego brater-

lerzyści 4 baterii próbowali odeprzeć

cy bój piechoty salę balową kasyna

rza Wojennego Żolnierzy poleglych

stwa broni, dzięki któremu oddzialy

Miejsce bitwy otoczone zostalo

ostatni atak broniąc się kolbami ka-

oficerskiego w koszarach 13 pp w

pod Dytiatynem, na wzgórzu 385,

Wojska Polskiego i wojska Ukraiń-

wielką czcią ze strony wojska i miesz-

rabinów i bronią osobistą. Niestety

Pultusku. Wszystkie obrazy zaginęly

w obwodzie iwanofrankiwskim, na

skiej Republiki Ludowej walczące z

kańców Ziemi Halickiej. Jak podają

przewaga atakujących i wyczerpa-

podczas II wojny światowej.

Ukrainie. Autorami tego pomyslu

najeźdźcą na sąsiadujących ze sobą

różne przekazy, przez cale dwudzie-

nie dotychczasową walką sprawilo,

Te ,,Polskie Termopile" jak w II

byli: Szymon Hatlas i Wieslawa Ho-

polach bitew, powstrzymaly dalszy

stolecie międzywojenne mieszkańcy

że pod ciosami szabel polegli po

Rzeczypospolitej nazywano bitwę

lik. Cmentarzyk wojskowy w Dytiaty-

pochód armii bolszewickiej na Za-

Malopolski, a w szczególności miesz-

kolei wszyscy obrońcy wzgórza.

pod Dytiatynem, otaczano pamięcią.

nie odbudowano ze środków Rady

chód.

kańcy województwa stanislawow-

ktoś jeszcze dostrzegl dowódcę ba-

Na miejscu bitwy pod lasem powstal

Ochrony Pamięci Walk i Męczeń-

Od kilku lat miejscem pamięci

skiego otaczali wielkim szacunkiem

terii kpt. Adama Zająca i porucznika

wspólny cmentarz wszystkich po-

stwa.

poleglych polskich żolnierzy opiekują

to miejsce. każdego roku, z okazji

Franciszka Wątrobę jak do końca

leglych na który ich ekshumowano.

Uroczystego ponownego otwar-

się bracia franciszkanie, z odleglego

święta 3 Maja i 16 września dzieci

walczyli strzelając z pistoletów (rela-

Wybudowano obok glównie dzięki

cia odbudowanego Polskiego Cmen-

17 km od memorialu, klasztoru bl.

i mlodzież z okolicznych szkól, od-

cja żolnierzy 13 pp). Przed końcem

staraniom wlaścicielki tych ziem

tarza Wojennego dokonano w 95.

Jakuba Strzemię w Bolszowcach,

dalonych nawet o 20 kilometrów,

obrony na wzgórze dotarl wpraw-

Aldony kaczorowskiej, gen. Wlady-

rocznicę bitwy pod Dytiatynem, 19

należącego do Prowincji św. Anto-

udawaly się marszem do Dytiatyna.

dzie rozkaz by się wycofać, ale

slawa Sikorskiego i podhalańczyka

września 2015 roku, który poświęcili

niego i bl. Jakuba Strzemię Zakonu

Tam, w bardzo podnioslej atmosfe-

ginęli na nim wlaśnie ostatni ranni

gen. Adama galicy twórcy i dowódcy

duchowni kościola rzymskokatolic-

Braci Mniejszych konwentualnych

rze, z udzialem księży obu obrząd-

żolnierze. Okolo 16-tej żolnierzy ba-

1 Pulku Artylerii górskiej kaplicę pod

kiego, kościola greckokatolickiego

(Franciszkanów).

ków odbywalo się nabożeństwo, a

talionu piechoty wziętych do niewoli

wezwaniem św. Teresy, poświęconą

i kościola prawoslawnego. Mszy

2 listopada 2018 roku, francisz-

po nim występy dzieci.

rozebrano pozostawiając związa-

21 września 1930 roku, dalej kurhan

świętej w intencji poleglych, ale także

kanie z Bolszowiec, otrzymali od

gdy 4 kwietnia 1925 odbylo się

nych na wzgórzu po czym kozacy

i ściana z nazwiskami bohaterów wo-

pokoju na wschodniej Ukrainie i na

miejscowych wladz prawo stalego

losowanie piętnastu pobojowisk, z

wykonali na nich dodatkową szarżę

kól cmentarza.

calym świecie przewodniczyl biskup

korzystania z ziemi o pow. 0,1316

których mialy zostać ekshumowane

i z okrzykami rubaj wszystkich ich

Jednak, gdy po 1945 r. Dytiatyn

senior diecezji charkowsko-zaporo-

ha na której to znajduje się panteon

zwloki Nieznanego Żolnierza, wśród

wybili. W obronie pozycji pod Dytia-

znalazl się na terytorium Związku

skiej Marian Buczek. Powiedzial on

wojskowy.

nich znalazl swoje poczesne miejsce