28

15­28 września 2020 nr 17 (357)

Z pamiętnika przewodnika

kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

polskie rezydencje w granicach

i Rzeczypospolitej

W tej publikacji powracamy do badań na temat polskich dworów i palaców wschodniego Wolynia i Podola.

na poludniowy wschód od kamieńca.

DMYTRO ANTONIUK

Wiemy, jak wyglądala ta rezydencja

tekst i zdjęcia

z rysunku Napoleona Ordy. Dziś z

glównego budynku, wybudowanego

Po drodze z Lubaru do Staro-

tak, aby z jego miejsca roztaczal się

konstantynowa można skręcić w

widok na Dniestr, pozostaly same

lewo do rzeki Slucz i dojechać do

niewielkiej wioski Przywalówka. W

ruiny.

W dość dobrym stanie zacho-

jej poludniowo-zachodniej części za-

waly się natomiast stajnie i zabu-

uważymy smętne ruiny. Wspólcześni

dowania gospodarcze w stylu neo-

mieszkańcy znają je jako budynek

gotyckim. Przed kilkoma laty ktoś

kultury, ale powstal on w XIX wieku.

rozpocząl ich remont, nakryl nowym

W tamtych czasach Przywalówka

dachem, planując najwyraźniej za-

należala do Budzińskich, następnie

lożyć tu bazę turystyczną. Jednak

Jaroszyńskich i Marii kliszewskiej.

Majątek Dwiernickich w Ujściu

prace wstrzymano. Ale pomimo

Sądząc z tego, co pozostalo, można

wszystko warto tu przyjechać dla

przypuszczać, że budowla powstala

tują starając się zrobić coś dla ich

tycka kaplica na cmentarzu kato-

znacznie później przez Ledóchow-

samych widoków.

w I polowie XIX wieku, bowiem za-

ratunku.

lickim. Wystawila ją rodzina Chy-

skich, kolejnych wlaścicieli Wolo-

Jadąc z kamieńca na pólnoc,

chowaly się pewne rysy klasycyzmu.

Nie ucieszy nas również to, co

lińskich, do której należal kupiel

czysk w XIX wieku.

zobaczymy w Bębnówce, którą

przed wioską Szatawa (jest tu bar-

Od strony wejścia byl podjazd dla

od polowy XIX wieku do przyjścia

Nad Dniestrem

dzo interesująca murowana cerkiew-

karet i powozów oraz kolumny, które

swego czasu opisywal Roman Afta-

bolszewików. Mimo iż zbezczesz-

rotunda z 1844 roku), można skręcić

prawdopodobnie trzymaly skromny

nazy. Tutejszą rezydencję wybudo-

czona i ograbiona, jednak zacho-

Będąc na Podolu, trudno się po-

na Abrykosówkę i stąd dojechać do

portyk. gdy w latach 90. XX w. re-

wal również Jerzy Jodko-Narkiewicz

wuje dawne piękno. Wewnątrz są

wstrzymać, aby nie wstąpić do jego

zagubionej wioski Supruńkowce,

montowano zabudowania (wcześniej

w polowie XIX wieku. Za swego

epitafia Wincentego Chylińskiego

stolicy ­ kamieńca Podolskiego. By-

leżącej w jarach rzeki Tarnawki. Ra-

mieścila się tu szkola), zniszczono

życia zdążyl zgromadzić tu wiele

(zmarl w roku 1854), który wykupil

walem tu wiele razy, ale dawnej wio-

ski Zinkowce, dziś części miasta, nie

dzę od razu samochód zostawić przy

oryginalne zdobnictwo. W końcu za-

dziel sztuki. Wspominane są obrazy

wioskę od Poniatowskich, jego syna

sklepie na wzgórzu i stamtąd pieszo

bytek w 2006 roku splonąl. Obecnie

Józefa Brandta ,,W Bębnówce w ste-

Edwarda (zmarl w roku 1881) i żony

odwiedzalem nigdy.

zejść do źródla nadzwyczaj smacz-

powoli niszczeje i jest rozkradany na

pie" i Jacka Malczewskiego ,,glowa

Pauliny z Omiecińskich (zmarla w

Na początku XIX wieku żona

nej wody, którą nawet sprzedają w

material budowlany.

mulata", tureckie trofea spod Wied-

roku 1876). Obok kaplicy ­ kilka sta-

Franciszka ksawerego Branickiego

nia, szafy gdańskie i porcelana miej-

rych nagrobków.

Na dawnych ziemiach

scowych zakladów oraz pokaźnych

Drugim zabytkiem jest kościól pw.

Jodko-Narkiewiczów

rozmiarów biblioteka.

Wniebowzięcia NMP, wybudowany

Przenieśmy się prawie do daw-

Po śmierci Jerzego, gospodarzyl

przez Annę Poniatowską na początku

nej granicy II Rzeczypospolitej, a

tu jego syn Jan. W okresie sowieckim

XIX wieku. Zachowaly się oryginalne

mianowicieie do miasteczka Jochi-

w palacu byla szkola, obecnie jest

kolumny, lecz stary, piękny fronton

zniszczyla Cerkiew moskiewska, któ-

ra obecnie używa świątynię.

Niestety, nie odnajdziemy tu już

sympatycznego palacyku z końca

XVIII wieku. Otaczal go malowni-

czy park ­ wycięli go chlopi którzy

również zrujnowali palac. Miejsce to

nazywane jest dziś ,,kasztanami",

bo zachowalo się kilka tych drzew z

calego parku.

Będąc w tych okolicach warto

zajechać do Woloczysk, oddzielo-

nych od Podwoloczysk rzeką Zbrucz.

Tędy przebiegala granica II Rzeczy-

Ruiny siedziby Budzińskich we wsi Przywalówka

pospolitej.

mowce, gdzie przy torach kolejo-

to ruina bez dachu. Czy są to ruiny

W II polowie XVIII wieku mia-

wlaściwego palacu ­ nie wiadomo.

steczko dostalo się Fryderykowi Jó-

wych mamy kolejną ruinę. W 1880

Wokól ­ zdziczaly park ze stawem.

zefowi Moszyńskiemu, zawziętemu

roku wlaściciel sąsiednich wiosek

Opuszczony kościól pw. Najśw. Serca Jezusa w Supruńkowcach

Zachowal się też kościól katolicki.

targowiczaninowi. Przed swoją zdra-

Edward Chyliński wydal swoją córkę

(tego od targowicy) zbudowala tu swój

butelkach. Obok źródla widnieje ja-

Prawdopodobnie stary, ale o wyglą-

dą zdążyl dla Woloczysk zrobić wiele

Jadwigę za Jana Jodko-Narkiewi-

palac. Ziemie te otrzymala w darze od

kaś potężna ruina. Jest kilka wersji jej

dzie bardzo zmienionym.

cza. Zbudowal on piętrowy palacyk

katarzyny II. gdy Zinkowce wykupil

pochodzenia. Prawdopodobnie byl to

Sąsiednią wioską jest kupiel.

i stajnie obok. Niestety, oglądamy tu

Józef Bętkowski, znacznie przebudo-

majątek Szydlowskich, wlaścicieli

Mimo iż leży o jakieś 10 km od

ten sam widok, co w Przywalówce:

wal rezydencję. Niestety, nie zacho-

wioski w XIX wieku. Możliwe jednak,

Bębnówki, radzę zrobić hak i tra-

niegdyś wspaniale zabudowania

wala się do dziś, ale olbrzymia oficyna,

że są to pozostalości zamku, o któ-

są P48 pojechać przez Wójtowce.

wykorzystywane w okresie sowiec-

wystawiona w 1890 roku dla Antoniny

rym wspomina kilku podróżników.

W ten sposób samochód będzie

kim stoją dziś bez dachu i opusz-

z Bętkowskich Czyżkowej, pelni dziś

Do tej ruiny prowadzi ponad źró-

caly i nerwy spokojne. Warto tu też

czone. Taki sam los spotkal stajnie.

funkcję miejscowej biblioteki.

dlem droga przez murowaną bramę,

wstąpić, aby zobaczyć dwa zabytki.

Ludzie szybko tracą swe unikalne

Zinkowce byly zamiejską rezy-

za którą widnieje opuszczony budy-

Pierwszym jest niewielka neogo-

zabytki i jedynie nieliczni się reflek-

dencją katolickich biskupów kamie-

nek i takiż kościól pw. Najśw. Serca

nieckich i dlatego opodal jest nie-

Jezusowego, ufundowany przez

Kaplica grobowa Chylińskich w

wielki czynny kościólek, wystawiony

Szymona Szydlowskiego. Po tym,

Kupieli

jeszcze w XVIII wieku.

jak w czasach sowieckich coś tam

Bohater powstania listopado-

w nim produkowano, obecnie stoi

dobrego: wybudowal szkolę, zalożyl

wego Józef Dwernicki swoją glówną

opuszczony ­ widocznie nie ma już

bank i ufundowal kościól pw. Św.

podolską rezydencję mial w miej-

w wiosce katolików. Jest tu nadzwy-

Trójcy, czynny do dziś. Moszyński

scowości Zawale (zachowala się do

czaj cicho i jedynie woda ze źródla

nazwal na swoją cześć podmiejskie

dziś, ale bez piętra). W 1820 roku po

wypelnia swym szmerem tę ciszę.

tereny Fryderykowem i zbudowal tu

zakończeniu wojen napoleońskich,

Po przeciwnej stronie jaru stoi

swój palac. Dziś jest to sanatorium,

podczas których Dwernicki bral udzial

czynna cerkiew prawoslawna, do

które wykorzystuje jedną ze starych

w walkach przeciwko Rosji, i po

której prowadzi interesujący arkado-

budowli. Jest to wlaśnie ,,polski pa-

amnestii nabyl on od szlachcica glin-

wy mostek ­ to wszystko co jest do

lac", jak tu mówią. Sądząc z archi-

Stajnie Jodko-Narkiewicza w Jochimowcach

ki miejscowość Ujście nad Dniestrem

oglądania w Supruńkowcach.

tektury, zostal on wybudowany już