Rozmowy Kuriera

7

nr 21 (361) 17­30 listopada 2020

www.kuriergalicyjski.com

Stanislawów profesora Jerzego Hickiewicza

się powódź, która spowodowala

Trudno mi powiedzieć. Nie

sprzedawano ciastka, a obok sta-

Rozmowa JAROSLAWA KRA-

taliśmy. Te opowieści trochę się

ogromną biedę.

bralem tego tak pod uwagę, przyj-

ly stoliki do szybkiej konsumpcji.

SNODĘBSKIEGO z profeso-

nam w czasie mieszaly, ale za to

Wracając do okresu przed-

mowalem, to za coś naturalnego.

Za ladami i kredensami, bylo wej-

rem elektrotechniki JERZYM

przerzucaliśmy dość szybko ko-

wojennego, chcialbym dopytać

Z tym, że wtedy mieszkanie w

ście do dalszej części, tam mieści-

HICKIEWICZEM, który przed

lejne karty Trylogii. Książka byla

jeszcze o życie religijne. Pan,

centrum miasta na pewno nie

la się prawdziwa kawiarnia, z ga-

wojną mieszkal w Stanislawo-

wtedy jedynym wlaściwie nośni-

mieszkając w centrum Stanisla-

bylo tak klopotliwie, jak obecnie.

zetami na sztalugach i syczącym

wie.

kiem z jakiego się korzystalo, gdy

wowa, na pewno też mial okazję

Nie narzekaliśmy na ruch, nie do-

ekspresem do pachnącej kawy.

nie bylo Internetu i telewizji.

dużo zobaczyć, jak rozmaicie

skwieral nam halas i spaliny. To

Ludzie siedzieli i czytali. Potem

Myślę, że to czytanie Sien-

Panie profesorze, od kilku

wyglądaly święta religijne. Jak

mieszkanie, można powiedzieć,

ze zdumieniem stwierdzilem, że

kiewicza, to chyba nie byl przy-

lat wraca Pan do swojego ro-

Pan dzisiaj wspomina tę różno-

bylo równie komfortowe jak dziś

ta kawiarnia po wojnie przenio-

padek. Niemal każdy wiedzial

dzinnego miasta Stanislawowa,

rodność, która byla zarazem w

w oddaleniu od ruchu samocho-

sla się do Opola, gdzie jeszcze

o tym fakcie, że autor Trylogii

jakie to uczucie móc spacerować

jakiś sposób jednością?

dowego. Wygoda polegala na

funkcjonowala przez dlugi czas.

umieścil w powieści pogrzeb

po jego dawnych uliczkach?

tym, że wszędzie mialem blisko,

Chmielewscy mieli tam świetne

Wolodyjowskiego w kolegiacie

To jest dość specyficzne

do sklepów, teatru, kina. Byla to

ciasta drożdżowe, tak doskonale,

stanislawowskiej.

uczucie, bo z jednej strony wraca

też część dobrze oświetlona w

niemal jak biszkopty pachnące

Myśmy dowiedzieli się o

się do dzieciństwa, z drugiej stro-

porównaniu z przedmieściami.

i puszyste, oparte na przepisach

tym wlaśnie czytając Trylogię.

ny, to już inny czas. Ale gdy tam

Jedynie dorożki robily większy

ze Stanislawowa.

Byliśmy z tego dumni i glęboko

jestem przychodzi mi myśl, że się

Dziękuję Panu za ten pięk-

halas ­ do dziś pamiętam to cha-

przekonani, że tak jest naprawdę.

w tym mieście nie zgubie. Mogę

ny opis Sapieżyńskiej. Na ko-

rakterystyczne kląskanie koni z

Mimo wszystko, to mi sprawialo

po prostu sobie swobodnie cho-

niec chcialbym poruszyć może

ulicy Sapieżyńskiej.

pewien klopot, bo ja bylem mini-

dzić. Z przyjemnością patrzę na

Temat Sapieżyńskiej czę-

dla Pana trudny temat, który

strantem kościola ormiańskiego, a

osiągnięcia i pozytywne zmiany,

sto się pojawia w rozmowach

dotyczy bezpośrednio Czar-

jeden z moich szkolnych kolegów

jakie wprowadzane są w Stani-

z dawnymi mieszkańcami Sta-

nego Lasu, gdzie Niemcy za-

Edzio Kucharz byl ministrantem

slawowie (ob. Iwano-Frankiwsk).

nislawowa. Może móglby Pan

mordowali Pana ojca w 1941

w kolegiacie. Dochodzilo często

Szczególne wrażenie robi na

Profesor Jerzy Hickiewicz

opisać tę ulicę swoimi oczami z

roku. To miejsce stanowi dziś

do tego, że toczyliśmy walki mię-

mnie dawna ulica Lipowa, czyli

lat mlodzieńczych.

bowiem dobry przyklad dba-

Może nie byla to jedność. Po

dzy sobą o wyższość slużenia w

obecnie Szewczenki, która zosta-

nia o pamięć przez Polaków i

Ulica Sapieżyńska z jednej

prostu z mojej perspektywy dzia-

jednym z tych kościolów. Histo-

la zamieniona w piękny deptak,

Ukraińców.

strony miala narożny budynek, z

lo się coś innego, inne tradycje

ria pogrzebu Wolodyjowskiego

kończący się parkiem. Jest to na-

ladną kopulą na górze. Tam byl

Należy zaznaczyć, że na po-

religijne byly czymś naturalnym.

pozbawiala mnie zupelnie argu-

prawdę wyjątkowy trakt. Proszę

sklep karlsbadzki z krysztalami,

czątku nie wiedzieliśmy gdzie za-

Po drugiej stronie ulicy naszego

mentów podczas tych walk.

popatrzeć, że z rynku możemy

naprzeciwko niego kasyno, a w

mordowano polską inteligencję,

Tak, z pewnością, duma mu-

domu mieszkali Żydzi ortodok-

przejść takimi uliczkami, które są

środku apteka Ormianina Arma-

czy aby nie zostala wywieziona

siala rozpierać adwersarza. Ale

syjni, którzy mieli swoje specy-

wylączone z ruchu kolowego, na

tysa. Dalej między kamienica-

do jakichś obozów. Potem jak już

przy okazji nawiązal Pan też do

ficzne stroje, brody, lisie czapki,

tę ulicę Lipową i dojść do końca

ważnego tematu, jakim bylo ży-

w sobotę obchodzili szabat. Z

parku. To ponad dwa kilometry

cie religijne. Kościól ormiański

kolei drugim takim ważnym wy-

spaceru, po wydzielonym miej-

odgrywal w tym ważną rolę.

darzeniem bylo święto Jordan,

scu w centrum Stanislawowa.

gdy święcono wodę. Na placu

Czy ten park, o którym Pan

Byl to kościól bardzo znaczą-

pod katedrą zimą staly zbiorniki

wspomina, wiąże się w jakiś

cy. Dlatego, że ta grupa Ormian,

z wodą. Trochę mnie to śmieszy-

sposób z dzieciństwem?

choć nieliczna już przed wojną,

lo, jak tlum pchal się po tę wodę,

zlożona z kupców, farmaceutów,

Niewątpliwie. Do tego parku

a niektórzy nawet wlatywali do

miala duże zaslugi patriotyczne.

chodzilem z moją mamą, z Tadzi-

tych baniaków. Wszystko to się

odbywalo ze wzajemną toleran-

cją, czasami tylko jedni z drugich

się podśmiewywali. Ale jak byly

większe święta religijne i organi-

zowano procesję, to z księdzem

ministranci do cerkwi grecko-ka-

tolickiej jechali i odwrotnie byli

zapraszani do nas. Pamiętam, że

kiedyś siedzialem z tylu w doroż-

ce wyslany z księdzem na jakąś

uroczystość.

Przypomnijmy,  że  Pana

Przemówienie profesora podczas obchodów 75. rocznicy mordu

mieszkanie polożone bylo przy

inteligencji polskiej w Czarnym Lesie

ulicy Sobieskiego (obecnie Siczo-

wych Strzelców), dziś naprzeciw

mi polożny byl maly drewniany

ustalono, że zamordowano ją w

niego stoi budynek, w którym

domek. W tym sklepiku można

Czarnym Lesie pod Stanislawo-

Modernistyczna kamienica, w której mieszkala rodzina Hickie-

mieści się siedziba Centrum

bylo kupić slodycze, pomarań-

wem, to zaczęto powoli utrwalać

wiczów

Kultury Polskiej i Dialogu Eu-

cze i cytryny, w środku też pięk-

pamięć o tym wydarzeniu. Naj-

ropejskiego, jak Pan to odbiera,

kiem Olszańskim i ciotką Katinką.

Z domu wynioslem też rodzinną

nie pachnial. Idąc w tę stronę

pierw, przez grupę Polaków i fir-

czy to jakieś zrządzenie losu?

Pamiętam te alejki, w glębi parku

atmosferę przychylności dla Or-

zawsze ciągnąlem mamę albo

mę Energopol, powstal pierwszy

byla altanka i zegar kwiatowy. Na

mian, którzy byli wyksztalceni i

To rzeczywiście dla mnie jest

ciotkę, żeby coś dobrego mi ku-

skromny pomnik. W końcu, po

ogól szliśmy ulicą Lipową, a wra-

propolscy. Kościól ormiańsko-

naprawdę przedziwne. Tam w tym

pily. Dalej mieścila się księgarnia

wielu latach, kiedy mialy miejsce

caliśmy Zosiną Wolą, albo odwrot-

katolicki byl barokowy, bogato

miejscu przed wojną byl kawalek

Jasielskiego, chodziliśmy do niej

uroczystości 70-lecia tej tragedii,

nie. Wtedy ten park byl mniejszy,

zdobiony, z dużą ilością wotów

pola, zagospodarowany chyba

po książki. Pamiętam tego wla-

przyjechaliśmy i zastaliśmy Czar-

a obecnie jest polączony z dawną

dziękczynnych, do tego taki cie-

przez  jakieś  przedsiębiorstwo

ściciela, starszy, siwy pan, który

ny Las w zupelnie innej odslonie.

siedzibą Romaszkana.

ply w środku. Po zmianach, ja-

ogrodnicze,  ogrodzone  parka-

prowadzil zaslużoną księgarnię.

Uważam, że niezależnie od po-

Kiedyś w rozmowie opowia-

kie zaszly obecnie, kościól ten

nem od ulicy. A teraz stoi dom, w

Teraz, niedawno, mgr Piotr Rataj,

święcenia i pomocy malżeństwa

dal Pan również z jaką fascyna-

ogromnie stracil na swoim wyra-

którym jest Centrum. Przez okno

z którym wspólpracuję, znalazl

Czaszczinów i śp. Lucyny Ku-

cją czytal przed wojną Sienkie-

zie. Wtedy byl bardzo ladny.

często wyglądalem w tamtą stro-

w archiwach lwowskich książki

bickiej z Towarzystwa Kultury

wicza w parku.

Dodam, że w czasie wojny ko-

nę, stojąc w wykuszu, który byl

wydawane w tej księgarni. Proszę

Polskiej Przyjaźń, swój wklad w

Tak, to się lączy z parkiem i

ścioly odgrywaly w ogóle ogrom-

dobrym punktem obserwacyjnym.

uwierzyć, że jedna z najstarszych

powstanie cmentarza mial guber-

przylegającą do niego dzielni-

ną rolę. Byly to jedyne miejsca,

Teraz coś takiego wspanialego po-

elektrotechnicznych książek zo-

nator iwanofrankiwskiej Obwo-

cą. Przy ulicy Matejki mieszkala

gdzie ludzie mogli się zbierać.

wstalo. To jest dla mnie szczegól-

stala wydana nakladem Jasiel-

dowej Administracji Państwowej

rodzina Ziobrowskich, do której

Mimo obostrzeń i godzin policyj-

ny zbieg okoliczności. Kiedyś jak

skiego, a zostala napisana przez

Mychajlo Wyszywaniuk, który

chodzilem z ciotką Aliną Bon-

nych w dniach uroczystych śpie-

stalem na ganku od strony Cen-

nauczyciela gimnazjum w Stani-

udzielal bezpośredniej pomocy w

czarską w odwiedziny rówieśnika

wano ,,Boże coś Polskę". Wszy-

trum, robilem zdjęcie mieszkaniu,

slawowie. Z pięknymi obrazkami

pracach. Na otwarciu powiedzial

znamienne dla mnie slowa: ,,Na

Mariana Ziobrowskiego. Czytali-

scy patrzyli wtedy na siebie, czy

to mlody czlowiek, który przecho-

maszyn i ciekawym opisem. Jak

cmentarzu się nie przemawia, na

śmy tam wspólnie Trylogię Sien-

nas nie zaaresztują. Kościól ko-

dzil zapytal mnie co tu robię, nie

zobaczylem logo księgarni Jasiel-

cmentarzu się modli, ale to jest

kiewicza, w dość specyficzny spo-

jarzyl się nie tylko z religią ale i

mógl uwierzyć, że kiedyś miesz-

skiego to zrobilo mi się cieplo.

wyjątkowy pogrzeb, bo tutaj w

sób. Jeden z nas czytal ją od środ-

z patriotyzmem. To bylo miejsce,

kalem obok w kamienicy.

Na Sapieżyńskiej chodzilem

Równoleglą ulicą do Sobie-

1941 roku zamordowano polską

ka, a drugi od końca. Wychwy-

gdzie mogliśmy mówić po polsku.

też do sklepu polożonego mię-

skiego byla Sapieżyńska, naj-

inteligencję". Dla nas, potom-

tywaliśmy z niej najważniejsze

Wydaje mi się, że w tym zakątku

dzy pocztą a kasynem, który pro-

bardziej reprezentacyjna w Sta-

momenty, rozmaite wojny, opisy

Polski, gdzie leżal Stanislawów

wadzil Kwiatkowski, a z tylu za

ków stanislawowian, jest ogrom-

nislawowie. Zastanawiam się,

walki, potyczki, odrzucaliśmy z

okres wojny byl wyjątkowo cięż-

nim mieścil się taki pokoik śnia-

nie ważny wlaśnie taki stosunek

czy dla Pana, jako wtedy mlo-

kolei nieinteresujące nas wtedy

ki. Po pierwsze jego polożenie

daniowy. Bylem szczęśliwy, że

i wspólpraca ukraińskich wladz

dego chlopaka, byla to chyba

zupelnie niepotrzebne opisy przy-

sprawilo, że świat tak jakby o nim

moglem wejść do niego z ojcem.

administracyjnych.

nie lada przyjemność mieszkać

I tym pozytywnym akcen-

rody. W parku natomiast, gdzie

zapomnial, można bylo robić tam,

Jeszcze byla taka piękna kawiar-

w takim miejscu? Jak Pan dzi-

tem chcialbym zakończyć roz-

byla dość wolno rosnąca gruszka,

co się chcialo. Po drugie, do tych

nia Chmielewskiego, typowa,

siaj na to patrzy, czy docenia to

mowę. Bardzo dziękuję Panu

siadaliśmy na niej, i opowiadali-

wydarzeń związanych z wladzą

przesiąknięta zapachem kawy. W

z perspektywy tylu lat?

za to spotkanie.

śmy sobie nawzajem co przeczy-

sowiecką i niemiecką, dolożyla

środku niej, zaraz przy wyjściu,