Okruchy historii

nr 21 (361) 17­30 listopada 2020

18

www.kuriergalicyjski.com

Odnaleziono cenną pamiątkę lwowskiej historii

Przedwojenna tablica pamiątkowa księdza pralata Stanislawa Sokolowskiego (1886­1931) zostala od-

naleziona we Lwowie. Trudno bylo w to uwierzyć, bo uważano tę tablicę za zniszczoną.

JURIJ SMIRNOW

w 1935 roku wyjechal na studia

w konkursie na pomnik bisku-

Sokolowskiego uroczyście odslo-

do Akademii Sztuk Pięknych w

pa Wladyslawa Bandurskiego

nięto w kościele pw. św. Mikolaja

Warszawie i do Lwowa nigdy nie

Nie zachowala się większość

we Lwowie, który jak wiadomo

5 maja 1935 roku. Zaprojektowal

wrócil. Prof. J. Biriulow odnalazl

polskich tablic pamiątkowych, któ-

wygrala wlaśnie Janina Reichert-

tablicę znany lwowski artysta

jego ślad po wojnie w Nalęczo-

re zdobily mury kamienic i świą-

Toth. W dniu 11 lipca 1933 roku

rzeźbiarz, architekt i malarz Bro-

wie, gdzie M. Pudelko pracowal

tyń lwowskich i przypominaly o

o nim pisalo też lwowskie ,,Slo-

nislaw Wiktor (1886­1961), au-

jako dyrektor Liceum Sztuk Pla-

slawnych i zaslużonych ludziach

wo Polskie" z powodu odslonię-

tor m.in. pomnika na grobie ks.

stycznych.

tu mieszkających. O polskich

cia w tym dniu pomnika ku czci

Sokolowskiego na Cmentarzu

Na odnalezioną tablicę pa-

królach i hetmanach, o wybit-

żolnierzy 14 Pulku Ulanów Jazlo-

Lyczakowskim.

miątkową ks. Stanislawa So-

nych uczonych, o poetach i po-

wieckich. Pomnik zbudowano na

Ksiądz Sokolowski jest po-

kolowskiego od razu zwrócili

wstańcach, o wiekopomnych wy-

terenie koszar pulku na tzw. Ja-

chowany przy glównej alei cmen-

Medalion ks. Sokolowskiego

uwagę polscy konserwatorzy

darzeniach w historii miasta i kra-

lowcu za rogatką Lyczakowską.

tarza, zaś monumentalna figura

pracujący we Lwowie w ramach

remontowe i konserwatorskie w

ju. W szeregu tych zaslużonych

Wykonany z piaskowca pomnik

Chrystusa Dobrego Pasterza na

polsko-ukraińskich prac konser-

kościele pw. św. Mikolaja. Od

dla miasta ludzi byl ksiądz pralat

zaprojektowal rotmistrz Wilhelm

jego grobie wykonana z pia-

watorskich ,,Ochrona wspólne-

1923 roku restauracją kościola

Stanislaw Sokolowski, w latach

Pflanzer, zaś roboty rzeźbiarskie

skowca widoczna jest z daleka

go dziedzictwa kulturowego".

w porozumieniu z księdzem pro-

1920­1931 proboszcz parafii św.

wykonal Michal Pudelko, roboty

i może dzięki temu pomnikowi

Również Warszawski Narodowy

boszczem kierowal Bronislaw

Mikolaja, następca i kontynuator

kamieniarskie i napisy Wojciech

nazwisko zaslużonego księdza

Instytut Polskiego Dziedzictwa

Wiktor. Najbardziej znanym jego

dzialalności  świętego  księdza

Walczak. ,,Slowo Polskie" tak

jest znane i wspólczesnym krajo-

Kulturowego za Granicą ,,Polo-

projektem bylo wykonanie nowej

Zygmunta Gorazdowskiego.

opisalo ten już nieistniejący po-

znawcom, i milośnikom przeszlo-

nika" jest zainteresowany w jak

alabastrowej balustrady komunij-

Tablicę przypadkowo odkryli

mnik, zniesiony przez sowietów:

ści Lwowa. Pomnik na grobie ks.

najszybszym odnowieniu tablicy

nej, utrzymanej w formach art-de-

robotnicy podczas prac remonto-

,,Na dwóch stopniach pomnika

Sokolowskiego zostal wykonany,

i już wyrazil chęć finansowania

co i zmodernizowanego neobaro-

wych na wewnętrznym dziedzińcu

wznosi się kolumna wysokości

wedlug wzmianki w ,,Wieku No-

prac konserwatorskich jeszcze w

ku. Balustradę w alabastrze wyko-

kościola pw. św. Mikolaja (obec-

4 i pól metra, zakończona orlem,

wym", w zakladzie kamieniar-

2020 roku.

nala slynna alabastrownia książąt

nie cerkiew prawoslawna pw. Po-

który szponami utrzymuje order

skim Tadeusza Iwanowicza przez

Warto zaznaczyć, że odna-

Czartoryskich w Żurawnie.

krowy (Opieki) Najświętszej Ma-

wojenny ,,Virtuti Militari". Na

rzeźbiarza Juliana Mikolajskie-

lezienie tablicy pamiątkowej w

Wróćmy jednak do odnalezio-

ryi Panny). Tablicę umieszczono

przedzie kolumny jest wyryta

go wedlug projektu Bronislawa

kościele św. Mikolaja jest kolej-

nej tablicy pamiątkowej. Tablicę

plaskorzeźba wyobrażająca hu-

nym wydarzeniem. W ostatnim

zdobi precyzyjny zmodelowany

sarza na koniu w szarży, a pod

dziesięcioleciu odkrytych zostalo

ornament, dookola medalionu ks.

nią wymienione są wszystkie

kilka zatynkowanych tablic pa-

Sokolowskiego wykuto alegorię

miejscowości i daty chlubnych

miątkowych, malowidel i mo-

czterech Ewangelistów, mianowi-

walk pulku. Wschodnia strona

cie przedstawienia Aniola, Lwa,

Byka i Orla. W dolnej części ta-

blicy znajduje się tekst, częścio-

wo uszkodzony. Napis opiewa:

,,Księdzu pralatowi Stanislawowi

Sokolowskiemu  proboszczowi

tut. parafii od r. 1920 do r. 1931

Wdzięczni parafianie". Podpisy

na tablicy i na pomniku na Cmen-

tarzu Lyczakowskim świadczą,

że obydwa projekty zamówila

parafia lub też komitet parafialny,

przy czym u tego samego artysty.

Niezwyklym jest jednak fakt, że

Tablica pamiątkowa ks. Sokolowskiego

przy niszczeniu i zatynkowaniu

tablicy pamiątkowej zachowal się

na zewnętrznej ścianie świątyni,

Wiktora. Monumentalną kom-

medalion z metalu kolorowego.

na wysokości 3 metrów. Ciekawe

pozycję przedstawiającą Chry-

Takie rzeczy sprawcy zazwyczaj

jest to, że o tej tablicy nie ma żad-

stusa z jagnięciem na ramionach

kradli dla sprzedaży.

nych informacji ani w przedwo-

wykonano w zmodernizowanych

Na  medalionie  zachowal

jennych, ani we wspólczesnych

formach charakterystycznych dla

się podpis rzeźbiarza: ,,Pudelko

opisach kościola, jak również w

stylu art-deco, którego jaskrawym

M.". Obok wykuto nazwę za-

monumentalnej  wielotomowej

przedstawicielem we Lwowie byl

kladu, który wykonal medalion

monografii ,,Kościoly i klasztory

wlaśnie Bronislaw Wiktor. Postać

(niestety na razie nieczytelny) i

rzymskokatolickie dawnego wo-

Chrystusa Dobrego Pasterza usta-

napis ,,Lwów". Nazwisko rzeź-

jewództwa ruskiego" pod redak-

wiono w tle pionowo ustawionego

biarza jednoznacznie potwierdza

cją naukową profesora Jana K.

kamiennego bloku zwieńczonego

autorstwo  medalionu.  Michal

Ostrowskiego. W tomie 19 tejże

krzyżem. Niżej tablica z napisem:

Pudelko (1908­1991) byl przed-

serii jest dokladny opis kościola

,,Ksiądz pralat Stanislaw Sokolow-

stawicielem mlodszego pokolenia

pw. św. Mikolaja, ale o tablicy

ski (1886­1931) proboszcz parafii

Pomnik na grobie ks. Sokolowskiego

lwowskich rzeźbiarzy. Na po-

pamiątkowej ks. Sokolowskiego

św. Mikolaja opiekun ubogich.

czątku lat 30. Rozpocząl dopie-

wzmianki nie ma. Nie wspomi-

Wdzięczni parafianie".

kolumny wypelniona nazwiskami

zaik. Można tu wymienić tablicę

ro zawodową pracę artystyczną.

nają o niej monografie o rzeźbie

Wlaśnie ks. Sokolowski nie

poleglych bohaterów z rtm. śp.

ku czci Józefa Pilsudskiego przy

Nazwisko jego jest malo znane

lwowskiej z tego okresu.

tylko kontynuowal sprawę świę-

Michalem Beliną Prażmowskim,

ul. Kadeckiej 6 (obecnie ul. Bo-

w historii rzeźby lwowskiej, nie

Pamiątkowa tablica wykonana

tego ks. Zygmunta Gorazdow-

jako jednym z dowódców pulku,

haterów Majdanu), tablice ku

znajdujemy wzmianek o nim w

z bialego piaskowca z brązowym

skiego jako proboszcz parafii św.

na pierwszym miejscu, zachod-

czci Franciszka Smolki na placu

encyklopediach i przewodnikach.

medalionem księdza Sokolow-

Mikolaja w latach 1920­1931, ale

nia zaś strona kolumny podaje

Smolki (ob. Generala Hryhoren-

Informacji na jego temat udzielil

skiego w części górnej. Tablica

też gorliwie pracowal w insty-

zdobycz wojenną pulku. Stopnie

ki), tablicę Jana Lama przy ul.

prof. Jurij Biriulow, znawca rzeź-

jest cennym zabytkiem nie tylko

tucjach spolecznych zalożonych

pomnika zdobią trzy znicze. Do-

Batorego (ob. Kniazia Romana),

by lwowskiej, krótkie wzmianki

historycznym, ale też dzielem

przez świętego. Wspólpracowal z

okola pomnika wspanialy klomb

mozaiki na fasadzie dawnego

udalo się też znaleźć w ówcze-

sztuki wysokiej klasy artystycznej.

Instytutem Ubogich Chrześcijan,

kwiatowy".

gimnazjum Zofii Strzalkowskiej

snej prasie lwowskiej. Wspomina

Potluczona i zniszczona w wielu

wspieral Dom Pracy Dobrowol-

Już z tych przykladów widać,

przy ul. Zielonej 22, a także po-

o M. Pudelce również historyk

miejscach, zachowala się jednak

nej dla żebraków, tanią Kuchnię

że M. Pudelkę interesowala rzeź-

lichromię ścienną w dawnym

z Krakowa dr Karolina Grodzi-

w stanie odnośnie dobrym.

Ludową, Zaklad dla Nieuleczal-

ba monumentalna, pomnikowa.

refektarzu klasztoru oo. domi-

ska w swojej monografii ,,Janina

Jak często w takich przypad-

nie Chorych i Rekonwalescen-

Medalion ks. Sokolowskiego jest

nikanów. Jest nadzieja, że uda

Reichert-Toth (1895­1986) i jej

kach bywa, informacji o tablicy

tów, Internat dla Ubogich Stu-

wykonany bardzo precyzyjnie

się odnaleźć kolejne zagubione

twórczość". Otóż Michal Pu-

trzeba by szukać w prasie lwow-

dentów, Seminarium Nauczyciel-

w szczególach, co świadczy, że

ślady lwowskiej historii i kultu-

delko byl absolwentem Szkoly

skiej tego okresu czyli w periody-

skiego, Zaklad Dzieciątka Jezus

również drobna plastyka nie byla

ry z dawnych lat i wieków, które

Technicznej we Lwowie, w której

kach z lat 30. I naprawdę udalo

dla samotnych matek i porzuco-

autorowi obca. Więcej informacji

ocalaly w barbarzyńskim pogro-

uczyl się w latach 1929­1933. W

się ustalić, że pamiątkową tablicę

nych niemowląt... Od 1921 roku

o pracach M. Pudelki we Lwowie

mie w latach po drugiej wojnie

latach 1933­1935 wziąl udzial

ku czci księdza pralata Stanislawa

ks. Sokolowski prowadzil prace

nie udalo się zebrać. Wiadomo, że

światowej.