Z pamiętnika przewodnika
nr 21 (361) 1730 listopada 2020
20
www.kuriergalicyjski.com
Anioly i święci dawnego Budzanowa
Budzanów (po 1946 roku Буданів) jest bardzo interesującym galicyjsko-podolskim miasteczkiem. Posia-
da bogatą historię i liczne zabytki minionych epok. Opowiadanie o wszystkich zajęloby chyba polowę
numeru Kuriera Galicyjskiego. Wobec tego zajmiemy się tylko jednym aspektem rzeźbami Budzanowa.
DMYTRO POLUCHOWYCZ
D
la wprowadzenie w te-
mat trochę historii.
Budzanów jest jednym
z niewielu miast Ukrainy z do-
kladną datą swego zalożenia.
Wiadomo, że w 1549 roku król
Zygmunt II August zezwolil rot-
mistrzowi Jakubowi Budzanow-
skiemu, pierwszemu historyczne-
mu wójtowi Tarnopola, oraz jego
malżonce Katarzynie przemia-
nować ich wioskę Skomorosze
na Budzanów. Jednocześnie król
nadal miejscowości prawa miej-
skie. Prawdopodobnie później
malżonkowie zmienili jednak
plany i samo miasto powstalo
bardziej na pólnoc od wspomnia-
nej wioski. Skomorosze do dziś
figuruje na mapach. Czyli Bu-
dzanów powstawal od razu jako
Kościól w Budzanowie
miasto. Nowopowstale miastecz-
spalonych cial jeszcze dlugo prze-
mi, a nawet prawoslawnymi na
patronką jej rodzinnego Palermo.
torze urządzano szpital psychia-
ko otrzymalo prawo Magdebur-
śladowal Mahometa IV przez
terenach ziemi tarnopolskiej nie
Jej postument dekoruje plasko-
tryczny. Uchronilo to, z jednej
skie, a jego mieszkańców na 20
kilka kolejnych tygodni podno-
są rzadkością. Jest to przeważnie
rzeźba Jezusa Dobrego Pasterza
strony, zabytek przed ostateczną
lat zwolniono od podatków.
sil do nosa chusteczkę skropioną
typowy ,,komplet": Jezus i Matka
z owieczką.
rujnacją, a z drugiej adaptacja
Opuścimy teraz większą część
olejkiem różanym.
Boska, apostolowie Piotr i Pawel,
pod szpital mocno jednak znie-
historii miasteczka, niczym nie
Sam kościól jest dość ascetycz-
Zacięty opór chrześcijan
święci Mikolaj i Antoni Padewski,
ksztalcila architektoniczną calość.
różniącego się od innych miej-
ny (wszak jest to przebudo-
przysporzyl slawy Budzanowi
czy szereg innych popularnych
Administracja szpitala podzielila
scowości ziemi tarnopolskiej:
wany zamek), ale wewnątrz
na calą Europę. Gdy wreszcie
świętych. Mamy tu dość rzadką
budynek kościola na kilka kon-
kalejdoskop zmiany wlaścicieli,
udekorowany wcale nie sztuką
w 1699 roku wojska osmańskie
kompozycję, skladającą się z fi-
dygnacji. Wówczas rozebrano
tatarskie najazdy, pożary, epide-
ludową, lecz dzielami samego
opuścily Podole, zamek budza-
gur Matki Boskiej z Dzieciątkiem
wspomniany oltarz.
mia etc. Wyróżnimy tu jedynie
nowski utracil swoje znaczenie
na ręku przekazującym różaniec
nawalę turecką z 1672 roku, kie-
obronne. Zostal odbudowany,
klęczącym u ich stóp kaplano-
dy to miasteczko wykazalo swój
ale nie jako forteca, przez ko-
wi i kobiecie. Kompozycja ta
charakter. W tym czasie, pod na-
lejnych wlaścicieli Budzanowa,
przedstawia moment objawienia
walą sultana Mahometa IV, więk-
Eustachego i Marię Potockich w
Matki Boskiej nieuleczalnie cho-
szość miast i miasteczek padala
1765 roku. Wówczas zachodnią
rej 21-letniej Fortunacie Agrelli
po kolei. I to wcale nie z powodu
z Pompei. Najświętsza Maryja
Panna dala wskazówki, jak na-
leży modlić się na różańcu, aby
odzyskać zdrowie. Dziewczyna
przestrzegala wskazówek i choro-
ba ustąpila.
Postument udekorowany jest
plaskorzeźbą św. Michala Archa-
niola, przebijającego kopią smo-
ka. Napis po polsku glosi: ,,Na
pamiątkę o bylym parafianinie
Jewhen Baran przy nagrobku Teofila Ziemskiego
kościola, na cześć Niepokalanej
Jana Pinsla! W 1760 roku
O losie rzeźb slynnego mi-
Bogurodzicy. Wystawil pobożny
mistrz wyrzeźbil dla kościo-
strza nie ma żadnej wzmianki w
szlachetny z narodzenia pan Mi-
la oltarz glówny, ozdobiony
źródlach archiwalnych. Dyrektor
chal Kruszelnicki RP 1845". Bio-
postaciami św. Hieronima,
tarnopolskiego muzeum krajo-
rąc pod uwagę, że przedstawione
Augustyna, Grzegorza i Am-
znawczego i autorka książki ,,Pin-
wydarzenie mialo miejsce w 1884
brożego. Oltarz szczęśliwie
roku i na zdjęciach z początku
ocalal podczas I wojny świato-
ścianę fortecy przebudowano na
XX wieku figury stoją na zupel-
tchórzostwa ich mieszkańców.
wej, gdy Rosjanie bez skrupu-
kościól pw. Podwyższenia Krzy-
nie innym postumencie, można
Dotychczasowe fortyfikacje tych
lów ostrzelali z ciężkich dzial
ża Świętego. Na prezbiterium i
wnioskować, że prawdopodob-
miast przeznaczone byly do obro-
kościól i klasztor, zadając im
przedsionek wykorzystano dwie
nie na podstawie ,,od pana Kru-
ny przed lekką jazdą turecką i nie
wiele szkód.
ocalale wieże zamkowe. Część
szelnickiego" stala kiedyś inna
mogly przeciwstawić się ciężkiej
zamkowych budowli przebudo-
rzeźba. Potwierdzają to również
artylerii oblężniczej. To bylo tak,
Calość kościól i klasztor
wano na plebanię. W 1846 roku
miejscowi mieszkańcy, mówiąc,
jakby walczyć szablą przeciwko
odbudowano w latach 1927-
staraniem proboszcza ks. Micha-
że podstawa ze św. Michalem nie
czolgom.
1928. Wówczas na murze kościo-
la Kulczyckiego w pomieszcze-
pochodzi z tego miejsca. Cieka-
Wojska tureckie podeszly pod
la pojawila się żeliwna tablica.
sel i ziemia tarnopolska" (2014)
niach zamkowych umieszczono
we, skąd ,,przylecial" Archaniol
Budzanów drogą na Buczacz.
Zadziwiające jest to, że pomimo
Wira Stećko twierdzila, że odna-
klasztor ss. Milosierdzia, które
na razie nie wiadomo. W Budza-
Obrońcy miasteczka bohatersko
swojej treści przetrwala okres
lazla budzanowskie rzeźby w pry-
prowadzily tu szkolę i szpital.
nowie kościola pw. Bogurodzicy
walczyli przez trzy tygodnie.
wladzy sowieckiej. Napis na ta-
watnej kolekcji i starala się przy-
Tu na części historycznej sta-
nigdy nie bylo.
Turkom udalo się zdobyć zamek
blicy glosi: ,,RP 1928, 11 listopa-
wrócić je muzeum. Niestety, pani
wiamy kropkę.
Obok mamy kolejną intere-
dopiero po rozbiciu jego murów
da na wieczną rzeczy pamiątkę w
Wira w 2016 roku zmarla przed-
sującą figurę postać św. Rozalii
i jednej z wież. Rozwścieczeni
dziesięciolecie zmartwychwsta-
wcześnie po ciężkiej chorobie.
Przed kościolem rzucają się
Pustelnicy (przedstawiona, jak
janczarzy stracili wszystkich oca-
nia Polski. Obywatele miasta Bu-
Gdzie znajdują się obecnie rzeźby
w oczy dwie figury, wykonane w
należy, z czaszką). Dla terenów
lalych obrońców, wlącznie z do-
dzanowa".
nikt nie wie. Nie ma nawet ich
stylu ludowego prymitywizmu.
Ukrainy jest to dość rzadko spo-
wódcą, kolejnym dziedzicem Bu-
Oltarz Pinsla zniszczono w
wspólczesnych zdjęć, jedynie te
Podobne figury przed świątynia-
tykana postać. Najbardziej popu-
dzanowa, Tomaszem Lużeckim.
1950 roku, gdy w kościele i klasz-
sprzed 1939 roku.
mi katolickimi, grekokatolicki-
larna jest na Sycylii, gdzie jest
Zamek z zemsty spalono. Smród
