Okruchy historii

nr 21 (361) 17­30 listopada 2020

22

www.kuriergalicyjski.com

Rozważania w obrazach i historiach

Zanikająca Galicja

Czas jest nieublagany... Wydaje się, że przemija, zabierając nas ze sobą, ale tak nie jest. To nie czas przemija,

lecz my przemijamy, przemija znany nam świat. A ponadto sami pomagamy mu zanikać. Zabieramy ze sobą

wszystko, co jest nam drogie, znane. Nowe zaś pokolenia przychodzą na tę blogoslawioną (czy przeklętą)

planetę i przynoszą coś nowego, coś niezwyklego, lecz też czasem po prostu dobrze zapomniane, stare ...

Przeszlość szybko odchodzi w niebyt. Kto się jej chwyta ­ zostaje ofiarą czasu. Ale czy usprawiedliwione jest

przerywanie nici tej więzi pomiędzy przeszlością i przyszlością, co tak lekko czyni wspólczesny czlowiek?

BORYS JAWIR

duszę i żyją swoim życiem, przyj-

po Zbrucz. Wiadomo, że nie ma

mując pod swój dach jednych, a

określenia etnicznych regionów

wyrzucając innych. Z czasem się

Lubię podróżować. Często fo-

wschodu Galicji, ale sam fakt, że

męczą i...

tografuję stare chaty, szopy, chle-

Zbrucz na przelomie XX­XXI

Przed dziesięciu laty w desz-

wy, obory czy inne zabudowania.

byl wschodnią granicą galicyj-

czową wiosenną pogodę od-

Mają przeważnie po sto i więcej

skich narzeczy i zachodnią grani-

wiedzilem wioskę Lyczkowce i

lat. Większość z nich od dawna

cą narzeczy podolskich, pozwala

szczyty Miodoborów kolo niej.

stoją opuszczone, nie zamieszka-

utrzymywać, że te ziemie są nie-

Jest tam odnowiony palac Timel-

le. Takie sobie muzea pod otwar-

odlączną częścią Galicji, a nie

mana, kilka zabytków i stary ko-

tym niebem, zarastające chwasta-

jakiegoś sąsiedniego kraju. Stąd

ściól na górze zamkowej. Kolo

mi, trawą i mchem. Świadkowie

będę określal za Glowackim te-

kościola stoi poczta i budynek

czasów dla nas niedostępnych,

reny obecnego obwodu tarnopol-

Rady. Naprzeciwko świątyni ­

świadkowie wydarzeń, o których

skiego jako Opole.

,,pomnik" niezależności Ukrainy

jedynie slyszeliśmy, świadkowie,

Wschodnie Opole, tak mi

­ tak określam budowle, zanie-

zagubieni we Wszechświecie...

bliskie, jeszcze jakoś zachowuje

dbane w niezależnej Ukrainie.

Dlatego przed póltora wie-

swój koloryt z przelomu XIX­XX

o pomoc. Zacząlem rozmowę po

cze mieszkal, ale z pewnością

Wieje od nich smutkiem i roz-

kiem na świecie zaczęla się sze-

wieków, które miasta przeważnie

galicyjsku i kobieta z radością mi

już nie dlugo. Ściana od strony

czarowaniem. Nieco dalej, przy

rzyć fotografia. Dokonala prze-

utracily. Ale ten ledwo wyczu-

odpowiedziala:

pomieszczeń gospodarskich już

drodze na Bohyt (dawna świą-

wrotu w sztuce i umożliwila lu-

walny duch zanika również po

­ Jyk budete šly tow dorohow,

zawalila się, a i dach byl w nie

tynia pogańska z I­II tysiąclecia

dziom uchwycenie chwili, która

wsiach. Dlatego przed dziesięciu

­ tu machnęla ręką na zachód, za

najlepszym stanie. Na dworze

n.e.) leży pod otwartym niebem

już nigdy nie powróci. Początko-

laty, gdy z przyjacielem poszuki-

wieś ­ to vyjdete w lis, de za sta-

wybuchla wiosna ­ a ktoś w

cale obejście-muzeum z XIX

wo byly to odbitki czarno-biale,

waliśmy miejsca na obóz dla pla-

row chatow lisnyka w dolyni jy

chatce przeżywal jesień lub zimę

wieku. Dość dobrze zachowa-

a z czasem kolorowe ilustracje

stu (ukr. harcerstwo), droga za-

dzerela.

swego życia.

ly się chata, spichlerz, chlew i

zapelnily lamy prasy, książek,

prowadzila nas do miejscowości

piwniczka. Co roku na podwó-

albumów. Czas jednak wyka-

rzu jest coraz więcej zarośli i

zal, że ani one, ani wideo nie są

postępuje rujnacja. Teraz nie jest

w stanie oddać pelni tej chwili,

to już urocze obejście, które wi-

którą lowią. Wspomniane tech-

dzialem na początku lat 2000.,

nologie są jedynie kluczem do

lecz smutny symbol wzrastają-

wrót pamięci, za którymi ukryte

cego ,,dobrobytu".

są klębki wspomnień i skoja-

Przed kilkoma laty zapuści-

rzeń. Zbieram te klucze. Klucze

lem się na rowerze w kierunku

z ludźmi, przyrodą, architektu-

Brzeżan w poszukiwaniu terenu

rą. Może po stuleciach pojawią

pod kolejny obóz plastów. Po-

się inne technologie utrwalenia

doba mi się bardzo Centralne

chwili, ale jak my spoglądamy

Opole na zachód od Zlotej Lipy.

na XIX-XX wieczne fotogra-

Przemierzając trasę Brzeżany ­

fie, tak nasi potomkowie będą

Malinówka ­ Narajów­Leśniki,

oglądać nasze zdjęcia. W oczach

widzialem w Narajowie wiele

nieznanych ludzi zobaczą radość

starych domów i obejść, które

i smutek, ból i szczęście, dawno

dość dobrze zachowaly się i byly

zapomniane historie ­ caly dra-

zamieszkane. Historia miejsco-

matyzm epoki, o której może też

wości wpisuje się w klasyczny

będą mówić ,,stare dobre czasy".

schemat: niegdyś bylo to mia-

Podobnie jak my określamy epo-

steczko z zamkiem i palacem,

kę naszych dziadków i pradziad-

ale przyszly bezlitosne czasy i

ków...

widocznie polożenie nie bylo

Wioski Opola

tak pomyślne jak Brzeżan, więc

W wiosce Dereniówka kolo

Poszliśmy we wskazanym

miasteczko zaniklo. Starych bu-

Kiedyś  Janusz  Glowacki

Krywe kolo Koziowej. Gdy mój

Trembowli obok drogi do

kierunku i niebawem byliśmy

dowli w Narajowie jest tyle, że

uważal, że Opole to kraina roz-

towarzysz nie mógl porozumieć

Janowskiego zamku można

kolo chatki... i źródla znaleźli-

wydawalo mi się przez chwilę,

ciągająca się na pólnocny wschód

się językiem literackim z kobie-

zobaczyć wiele starych chat.

śmy. Wprawdzie dla obozu byly

iż trafilem do wieku XIX: drew-

od Zbaraża oraz na wschód ­ aż

tą z Rady wioski, poprosil mnie

Chociaż wiele z nich są już

nieprzydatne, ale stara chatka na

niane szopy, malowane blękit-

,,uwspólcześnione" i mają

dlugo zapadla mi w pamięci. Sta-

nym wapnem chaty, stare ploty,

przybudówki, to część z nich

la się niby punktem wyjścia dla

kopy siana, polne drogi i ludzie

zachowala się w stanie z przelo-

mojego zainteresowania się staro-

na polach, pracujący jak dawniej

mu stuleci. Trafiając tam desz-

żytnością.

­ bez żadnej techniki, a tylko

czową chlodną porą, można od-

Zachwycony starą książęcą

kosą, motyką i plugiem, ciągnio-

nieść wrażenie, że nie ma tam

Trembowlą, która ma swój po-

nym przez konika...A wokól ­

ludzi i że jest się poza cywiliza-

czątek w polowie I tysiąclecia

lato i kwitną lipy...

cją ­ taka tam cisza wokól.

n.e., często zwiedzalem okoli-

Chcialoby się zostać tu na za-

ce. W Mikulińcach dość dobrze

wsze, na wieczność, malować

zachowal się zamek i palac. Pa-

Podobnych chatek wokól Trem-

pejzaże oświetlone slońcem

miętam, że pragnienie gasilem

bowli jest wiele. Część jest jeszcze

i inkrustowane zielenią lasów.

tam kwasem chlebowym. Gdy

zamieszkala, ale część świeci

Gdybym byl galicyjskim Ce-

szedlem do fabryki, produku-

pustką, zaglądając w dusze nie-

zanne m, rozslawilbym ten

jącej ten napój, ujrzalem starą

wdzięcznych potomków. Czasami

kraj, tę centralno-slowiańską

chatę na stoku. Ktoś tam jesz-

wydaje się, że takie chaty mają