Okruchy historii

23

nr 21 (361) 17­30 listopada 2020

www.kuriergalicyjski.com

Prowansję w swoich obrazach.

miennej podmurówce na tarasie.

obejściu mamy autentyczne zabu-

starą chatę, wstawili metalowo-

Swoją mlodość spędzilem

Do Zaluża trafilem z przyja-

Dziś jedna ze ścian rozwalona,

dowania: chatę i pomieszczenia

plastykowe okna i chata otrzyma-

w Tarnopolu ­ mieście, które

ciólmi przed wielu laty. Wioska

pozostale w spękaniach. W oko-

gospodarcze. A jakie rzeźbione

la nowe życie. Ale nie wszystkie

ma prawie 500-letnią historię.

byla i jest bliskim przedmieściem

licy jest wiele chat w podobnym

drzwi! Na takie dawniej nie każdy

tak mają. Dlatego przed dziesię-

Na sąsiedniej ulicy o nazwie

Zbaraża, kolejnej stolicy książę-

stanie. Czas zabiera je ze sobą,

mógl sobie pozwolić, może jedy-

ciu laty sfotografowalem chatę w

Pólnocna zachowaly się jeszcze

cej. Można tu iść ulicą miastecz-

przypominając nam, że kiedyś

nie ,,polupanowie", którzy pienią-

okolicy przystanku autobusowe-

stare domy ­ aż dziw, bo ,,wy-

ka i ani się spostrzec, że jest się

nasze dziela odejdą do niebytu.

dze mieli. Prawdopodobnie kolo

go ,,Kolo studzienki". Ten dom co

zwoleńcy" w mundurach Armii

już na wsi. Lub też na odwrót.

Nawet najbogatsze palace mogą

tej chaty wirowalo kiedyś życie.

roku ktoś odwiedza, ale stan jego

Czerwonej podczas II wojny

W okolicach Zaluża są pieczary-

kiedyś stać się nikomu niepo-

Dziś ­ okna spoglądają czarną

wciąż się pogarsza.

światowej prawie starli miasto z

świątynie pogańskie ­ badając je,

trzebne.

pustką, zaglądającą w gląb serca.

Rozpada się stara chata le-

powierzchni ziemi. Przed wojną

sfotografowalem kilka starych

W  sąsiedniej  Nowosiólce

Obok, na rozdrożu, stoi bu-

śnika stojąca w lesie. W czasach

byla to parterowa okolica mia-

dworów.

zwrócilem uwagę na prawie calko-

dynek dawnego klubu. Dość

mlodości mego dziadka miesz-

sta z ulicami brukowanymi ko-

Wioska jest niby muzeum!

wicie drewnianą chatę, stojąca na

duża i przestronna budowla, ale

kal tu leśnik. Gdy bylem maly,

cimi lbami. Ten bruk pozostal

Wiele tu zabudowań w stylu ,,slu-

stromym zboczu, poroslym krza-

ściany pokryte liszajami odpada-

byly tu jeszcze ściany i dach i

tam do dziś. Jak i przed stu laty,

kami. Podobne konstrukcje można

chlewik obok. Pod koniec 2000

ludzie zasypiają przy akompa-

zobaczyć jedynie w Karpatach.

roku ­ wszystko w ruinie. Leśnik

niamencie miarowego stukotu

W okolicy zauważylem też

jedynie czasem uprawia ogródek.

pociągów na ,,sztrece", czyli na

wiele starych zamieszkalych do-

Lubilem przebywać tu w dzie-

torach, w tych samych ścianach,

mów, o które ich mieszkańcy dba-

ciństwie. Może kiedyś przyjdę tu

co ich przodkowie.

ją: malują okna i drzwi, stawiają

ze swoimi dziećmi na spacer, na

Kiedyś bardzo zapadly mi w

anteny satelitarne, doprowadzają

grzyby, jak kiedyś chodzilem tu z

duszy drewniane schody na we-

prąd i gaz. Część z nich obrosla

dziadkiem.

wnętrznym podwórku w jednym

już późniejszymi przybudówkami

i zatracily calkowicie swój pier-

wotny wygląd. Teraz wyglądają

jak estetyczne nieporozumienie.

W miastach też, mimo znisz-

czeń wojennych, jest wiele

starych budynków. Są zu-

pelnie inne niż we wioskach,

bo wyrastają z innej tradycji

powym". Są tu chaty calkowicie

jącej farby, częściowo zrujnowane.

architektonicznej. Zabudowa

drewniane, są z glinianymi ścia-

Niegdyś byla tam scena, mlodzież

miejska z dawnych lat ma

nami, plecionymi z żerdzi i wy-

wprawiala się tu w sztuce teatral-

swoisty koloryt.

pelnione gliną. Prawie wszystkie

nej, przychodzila na tańce. Budy-

są w stanie krytycznym i spokoj-

nek zapewne stanąl z pieniędzy

nie oczekują swego końca. Więk-

Bardzo podobają mi się piętro-

spoleczności wioski, zaintereso-

szość z nich to wielkie, solidne,

we budynki z drewnianymi klat-

wanej rozwojem kultury. Od cza-

budowane na wieki domy. Przy

kami schodowymi. Takie obiekty,

sów sowieckich do dziś jest wla-

odpowiedniej trosce moglyby stać

ukazujące caly dramat starzenia

snością państwa, czyli... niczyja.

W Szmańkowcach, skąd po-

ze starych domów ­ schody pro-

jeszcze lata, móglby tu powstać

się, są również w Skalacie. Do

Jakie państwo, taki budynek.

chodzi moja rodzina, nad rzecz-

wadzące donikąd...

państwowy lub prywatny skansen

zżartych przez korniki rzeźbio-

W Polupanówce jest wzgó-

ką byl zamek, a legendy o tej

Czas jest nieublagany...

przynoszący dochód z organizacji

nych drzwi wejściowych za po-

rze o wiele mówiącej nazwie

miejscowości sięgają tysiąclecia

A ludzie ­ tym bardziej...

imprez, świąt, sesji zdjęciowych

rdzewialym kutym ogrodzeniem

,,Święta góra". W kamiennym

wstecz. Do niedawna byly tu też

Powiadają, że Drezno pod-

itp. Mogly być... a tymczasem

prowadzi wydeptana ścieżka, a

monolicie zachowal się ponoć

stare chaty. Nasi sąsiedzi miesz-

czas II wojny światowej zostalo

stają się niemymi anachroniczny-

z okien wyglądają czasem oczy

odcisk stopy Matki Boskiej z

kali jeszcze w glinianej chacie.

zniszczone prawie calkowicie.

mi świadkami minionych stuleci.

przepelnione smutkiem i nadzieją

którego tryska woda, mająca

Gdy zmarla stara gospodyni,

Natychmiast po zakończeniu

cudowne wlaściwości lecznicze.

Skalat z okolicami

Wieś kultywuje tu nabożeństwo

Na początku zimy poprzedza-

do Matki Bożej. W czasach po-

jącej wydarzenia na Majdanie,

gańskich byly tu prawdopodob-

wędrowalem z kolegą po okoli-

nie świątynie bóstw pogańskich.

cach Skalatu. Interesowaly mnie

Dalej ruszyliśmy do Ska-

wzgórza z resztkami starodaw-

latu, który pierwotnie nazywal

nych świątyń pogańskich. Moją

się Stary Skalat i wspomniany

uwagę przykuly jednak stare cha-

jest w kronikach w 1512 roku.

ty w mijanych wioskach ­ zawsze

Przez tę miejscowość przecho-

interesowaly mnie stare formy

dzil szlak handlowy z Kamieńca

architektoniczne. Jako pierwsza

Podolskiego na Zbaraż i dalej do

­ wieś Polupanówka, leżąca na

Krzemieńca. Przy trasie stoi sta-

zachodnich stokach Miodoborów.

ra chata. Jest zamieszkala, pro-

na lepsze jutro. Ktoś każdego ran-

moja babcia wykupila od jej syna

wojny wszystkie zdjęcia i plany

ka stąd wychodzi i wraca wieczo-

tę dzialkę ze wszystkim co na

zniszczonych budynków zostaly

rem, zamykając za sobą drzwi...

niej bylo. Chatę rozebrano, gdy

zebrane i poslużyly do ich odbu-

do ubieglego wieku.

zaczęla się walić. Ojciec twier-

dowy. Prace trwają praktycznie

Wehikul czasu?...

dzil, że zapach dymu, którym

do dziś. Jest to symbol odrodze-

Sytuacja bez wyjścia?...

przez dziesięciolecia przeszly

nia ducha narodu, symbol więzi

Jej nazwa pochodzi podobno od

wadzą do niej ślady w śniegu.

ściany domu, daje się odczuć w

pokoleń. Ceniąc i odnawiając

Mala ojczyzna

sposobu zwracania się miesz-

Podwórze zarośnięte, z wyglądu

tym miejscu do dziś.

zabytki przeszlości mieszkańcy

kańców sąsiedniego Skalatu do

Byloby dziwne, gdybym opi-

można wnioskować, że mieszka

miasta jednocześnie kontynu-

Wiele starych domostw w XXI

obcych przesiedleńców, których

sując  dziesiątki  miejscowości

(mieszkal?) tam ktoś starszy wie-

ują siebie w przyszlych pokole-

wieku otrzymalo nowe życie:

nazywano  ,,polupanami".  We

(chociaż nie jest to dużo), nie

kiem, nie mający sily na robienie

niach. A my?

blyszczą otynkowanymi nowo-

wiosce jest wiele chat, budowa-

wspomnial o tych, skąd pocho-

porządków. Z czasem i to stanie

Jaka jest przyszlość narodu,

czesnymi tynkami, spoglądają

nych na przelomie XIX­XX wie-

dzę. W Malym Chodaczkowie,

się ruiną. Wygląd podwórza,

który zamki rozebral na chlewy?

na świat nowymi plastiko-

ków lub przed II wojną światową.

zalożonym przez szlachtę cho-

dziś nieogrodzonego, wskazuje

Jaka jest przyszlość narodu, któ-

wymi oknami, czy też siding

W dolinie kolo rzeczki zachowalo

daczkową (czyli drobną), obok

na dawną zamożność mieszkań-

ry nie ceni swej przeszlości?

chroni ich gliniane ściany.

się kilka starych chat. W jednym

mego domu sąsiedzi otynkowali

ców obejścia. Chata stoi na ka-

Ten naród jest skazany...