24

nr 24 (364) | 29.12.2020 r.­14.01.2021

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Polożenie Zaleszczyk, środowisko przyrodnicze i folklor (część 2)

Czasy na Podolu nie byly spo-

kojne ­ powtarzające się przez

dziesięciolecia częste najazdy

czambulów tatarskich, mimo

strzegących tej ziemi zamków

zbudowanych na linii Sere-

tu i Zbrucza, wreszcie turec-

ki najazd w 1672 r. i trwająca 4

lata wojna, przyniosly rabunki,

zniszczenia i niewolę bisur-

mańską dla ludności. Podpisa-

HERB ZALESZCZYK, 1750

ny wtedy traktat w Buczaczu

się Tywercy (plemię Slowian

oddal Podole we wladanie Im-

wschodnich), po których pozo-

perium Osmańskiemu ­ w na-

staly horodyszcza m.in. w Ho-

stępstwie tego faktu starostwo

rodnicy i Dzwinogrodzie; po

czerwonogrodzkie, na terenie

nich nadeszly koczownicze

którego leżaly Zaleszczyki, sta-

ludy Pieczyngów i Polowców.

lo się paszalykatem czortkow-

Wiek X przyniósl tym terenom

skim (okręgiem administracyj-

RATUSZ W ZALESZCZYKACH

wladztwo Księstwa Kijowskie-

nym tego imperium). Dopiero

Zaleszczyki

go, następnie ­ wskutek jego

zwycięstwa króla Jana III za-

dzielnicowego rozbicia ­ Księ-

kończyly zmagania wojenne

stwa  Halicko-Wlodzimier-

z Turcją, zaś kończący je traktat

skiego. Wreszcie za panowania

w Karlowicach (1699 r.) przy-

Kazimierza Wielkiego, tuż po

wrócil Rzeczypospolitej Podole.

polowie stulecia XIV, Podo-

Przetrącony ostatecznie kark

le ­ więc i miejsce zajęte póź-

potęgi tureckiej spowodowal,

riwiera międzywojnia

niej przez Zaleszczyki ­ weszlo

że przestala ona zagrażać polu-

w sklad Królestwa Polskiego

dniowo-wschodnim rubieżom

(od 1434 r. jako jego wojewódz-

kraju.

two, znajdujące się w następ-

stwie Unii Lubelskiej ­ 1569

Wlaściciele Zaleszczyk

m.in. w Zaleszczykach, ślady

początku średniowiecza, cią-

r., w Rzeczypospolitej Obojga

Podole podlegalo od

kultury rzymskiej ­ monety

gnęly plemiona Hunów, Scy-

Narodów).

Zaleszczyki wraz z obszer-

zarania dziejów, podobnie

z czasów cesarstwa świadczące

tów (ślady w Horodnicy oraz

Pierwotna nazwa Zalesz-

nymi okolicznymi dobrami

jak i ta część Europy,

o istnieniu tam szlaku handlo-

Dupliskach) i Gotów (w Iwa-

czyk to Zalisie ­ tak nazwa-

byly na przestrzeni wieków

epokowym wydarzeniom

wego. Tym nadrzecznym trak-

niach Zlotych czy Holihra-

no (w stuleciu XVI, choć inni

wlasnością różnych kreso-

miary historycznej.

tem podczas wędrówek ludów,

dach). U schylku I tysiącle-

mówią o stuleciu XIV) istnie-

wych rodów. W I polowie XVIII

Byly to wędrówki

u schylku starożytności i na

cia na ziemiach tych pojawili

jącą już w tym miejscu wieś.

stulecia (wtedy nadal jeszcze

wieś) przeszly od Lubomir-

różnych plemion, w ich

skich w ręce Stanislawa Po-

następstwie zasiedlenia

niatowskiego, kasztelana kra-

przez różnorodne

kowskiego, twórcy potęgi rodu.

etnosy tworzące

Z chwilą objęcia tych terenów

wyrazistą mozaikę

przez Poniatowskich nastąpil

narodowo-kulturową

rozkwit miejscowości, w której

dotychczas znajdowaly się je-

jego mieszkańców. Także

dynie skromne domostwa za-

wojny, niosące zmiany

grodników, mala drewniana

granic, prowadzone przez

cerkiew i zameczek ­ niewiel-

powstające z biegiem

kich rozmiarów kamienno-

czasu na tych obszarach

-ceglana fortalicja z czterema

różniące się religijnie

strzelniczymi  wieżyczkami.

organizmy państwowe.

Stalo się tak dzięki przedsię-

biorczości zarządcy tych dóbr

To wszystko poddawalo

­ generalnego komisarza i pel-

region swoistej ,,genetyce

nomocnika kasztelana majora

historycznej", której

Rudolfa Oettykera, wlaściciela

wplyw jest zauważalny do

pobliskiej wsi Latacz. Zaini-

dziś.

cjowal on zalożenie w Zalesz-

czykach miasta i utworzenie

w nim ośrodka tkackiego opar-

tego na surowcu sprowadza-

JAN SKLODOWSKI

nym z pobliskiej Moldawii.

Początki miejscowości

Plan ziścil się z wielkim suk-

Zaleszczyki (Zalisie)

cesem ­ w 1750 r. wybudowa-

Najstarsze  ślady  siedzib

no manufakturę sukna, domy

ludzkich w okolicach Zalesz-

dla rzemieślników przybylych

czyk pochodzą z epoki paleolitu,

przeważnie z Saksonii i Prus

o czym świadczą odnalezione

(byli oniprotestantami) i domy

narzędzia krzemienne, okru-

zajezdne, zaś dawny zameczek

chy ceramiczne i przedmioty

przeksztalcono w ratusz. Z tego

z kości czy rogu; potwierdzają

też roku pochodzi najstar-

to stanowiska archeologiczne

sza wzmianka o herbie miasta

w Horodnicy i Żeżawie, a tak-

przedstawionym w jego pieczę-

że w Holihradach i samych Za-

ci ­,,SIGILLUM CIVITATIS".

leszczykach. Odnaleziono też

Stanislaw Poniatowski wy-

świadectwa

wytwórczości

jednal również w tym czasie

czlowieka z epoki neolitu ­ na-

u króla Augusta III Sasa przy-

czynia i wyroby z krzemie-

wilej na cztery jarmarki w roku,

nia w Lesiecznikach (w 1911

co dodatkowo przyczynilo się

r.); w Koszylowcach i ponow-

do rozwoju miejscowości. Po

nie w Zaleszczykach (w 1926 r.)

śmierci kasztelana w 1762 r.

oraz pobliskich im Szczytow-

wlaścicielem Zaleszczyk zo-

cach, Zazulińcach i wymienio-

stal jego syn, przyszly (od 1764

nych już Holihradach (w 1927

r.) król Polski Stanislaw Au-

r.) wykopano wyroby z cerami-

gust, który ustanowil je w 1766

ki polichromowanej. Nad Dnie-

r. miastem na prawie magde-

strem, jako że nad większymi

burskim i rozplanowal je w ten

rzekami od dawna lokowaly się

sposób, że rynek z ratuszem po-

MAPA EUROPY OK. 1750

ludzkie siedziby, odnaleziono,

środku i kościolem w narożniku