28

nr 24 (364) | 29.12.2020 r.­14.01.2021

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Rok 1920: Pamięć podczas pandemii

­ zakończenie

Dobiega końca rok

Pod Luckiem 15 lipca 1920

roku zginal kpt Artur Kelly,

2020, a wraz z nim

a 31 sierpnia pod Lwowem ­ kpt

kończymy serię publikacji

T.W. McCallum.

o miejscach pamięci

W kwaterze wojskowej na

1920 roku na terenach

Cmentarzu Janowskim na polu 37

obw. lwowskiego

spoczywalo 608 znanych z imie-

i iwanofrankiwskiego,

nia i nazwiska żolnierzy oraz 27

które opracowaliśmy

nieznanych obrońców miasta

POMNIK BOHATEROM Z LAT

z lat 1918-1920. Na grobach byly

na prośbę Konsulatu

1918-1920 NA CMENTARZU

żeliwne krzyże z zaznaczonymi

Generalnego RP we

JANOWSKIM

nazwiskami. Zrealizowany zo-

Lwowie.

stal już projekt wielkiego pante-

DMYTRO ANTONIUK I PAWEL

onu obrońców Lwowa i Kresów

otwartej przestrzeni, dopadla

straty oddzialom kawalerii

BOBOLOWICZ W ZADWÓRZU

Poludniowo-Wschodnich z lat

go 6 Dywizja kawalerii Josi-

bolszewików, mającym opano-

TEKST I ZDJĘCIA

1918-1920. Wystawiono cen-

rozkazy dowódcy Armii Czer-

fa Apanasenki. Żolnierze Za-

wać miasto, inicjatywa prze-

DMYTRO ANTONIUK

W

tralny pomnik z plytą ze sto-

wonej Siergieja Kamieniewa

jączkowskiego większą część

szla do WP. Jednak pomimo to,

tym odcinku mowa

sownym napisem na wspólnym

i ignorując rozkazy Lenina kon-

amunicji wystrzelali w czasie

że I Konna Armia wycofala się

będzie

wprawdzie

grobie Nieznanych Żolnierzy.

tynuowali natarcie na Lwów,

walk o stację kolejową, dlate-

spod miasta i poszla na pól-

o miejscach pamięci

Kwatera miala być uroczyście

zamiast iść na pólnoc, by polą-

go z konnymi kozakami wal-

noc, na poludniowo-wschod-

dobrze znanych naszym Czy-

otwarta i poświęcona 1 listopada

czyć się z wojskami Tuchaczew-

czyli kolbami karabinów i na

nich okolicach miasta do koń-

telnikom, ale bez nich opowieść

1939 roku, ale przeszkodzil temu

skiego pod Warszawą. Uważali

bagnety. Niektórzy próbowali

ca sierpnia i polowy września

o tamtych wydarzeniach byla-

wybuch wojny.

oni, że ,,Zawsze Wierne" miasto

poddać się lub prosili o litość,

walki prowadzila grupa Jakira.

by niepelną.

Obok polskiej kwatery po-

będzie latwą zdobyczą i że z ob-

ale tej nie bylo. Resztka obroń-

Na  miejskim  cmentarzu

Obrońców Lwowa z roku

lożony byl panteon żolnie-

fitymi lupami zdążą pomóc Tu-

ców wraz z kpt. Zajączkowskim

w Winnikach, na pagórku zaro-

1920 grzebano przeważnie na

rzy ukraińskich, poleglych

chaczewskiemu. Dlatego po

zajęli budkę dróżnika nr 287.

śniętym lasem, ocalaly pozosta-

dwóch największych nekro-

w walkach 1918-1919 roku.

ciężkiej bitwie pod Brodami, po

Tu oficerowie popelnili hono-

lości przedwojennego obelisku

poliach miasta: na Cmentarzu

Pogrzebano tu również dwóch

krótkim wypoczynku Budion-

rowe samobójstwo, a żolnierzy

z napisem: ,,Chwala bohaterom,

Lyczakowskim i Janowskim.

żolnierzy ­ Dmytra Danczy-

ny ruszyl 14 sierpnia 1920 roku

czerwoni wymordowali. Pod

poleglym w obronie Ojczyzny

Kwatera wojskowa na tym

la i Leonida Bryndajna ­ pole-

na zachód. Ale pod Lwowem

,,Polskimi Termopilami" poleglo

1918-1920". Prawdopodobnie

pierwszym jest dobrze znana

glych w walkach z bolszewika-

czekal na nich pociąg pancerny,

wówczas 318 żolnierzy WP.

pomnik wieńczyl krzyż, który

jako Cmentarz Obrońców Lwo-

mi w maju 1920 roku.

6 Dywizja strzelców, 5 Dywizja

Wedlug historyka Marka

zniszczyli komuniści. Pozostala

wa lub Cmentarz Orląt Lwow-

Zarówno Lyczakowska, jak

piechoty, 240 Pulk ochotniczy

Kozubala znaczenie bitwy pod

jednak rzeźba orla.

skich. Zaczęto go tworzyć już

i Janowska wojskowe nekro-

i dwie baterie artylerii WP.

Zadwórzem czasami jest prze-

To miasteczko podzielilo

w 1919 roku, aby sprowadzić

polie zostaly mocno zniszczo-

Rankiem 17 sierpnia 1 ba-

sadzone. Uważa się, że to ona

los innych, leżących na trasie

w jedno miejsce i godnie po-

ne w okresie komunistycznym.

talion strzelców przyjąl nie-

wlaściwie uratowal Lwów. Zapo-

ofensywy czerwonych latem

chować szczątki Polaków wal-

Na Lyczakowie Cmentarz Orląt

równy bój z bolszewikami pod

mina się jednocześnie o innych

1920 roku. Pod koniec sierpnia

czących z Ukraińcami w latach

zostal odbudowany, chociaż nie

Nowosiólkami, gdzie zostal

walkach w okolicach miasta,

8 Dywizja kawalerii 14 Armii

bolszewików zdobyla Rohatyn

1918-1919. Później, podczas

w pierwotnym stanie, i uro-

rozbity. Ci, którym udalo się

które go obronily i nie dopuścily

i po wojnie z bolszewikami

czyście otwarty w obecności

uratować, polączyli się pod

Budionnego do ,,Zawsze Wier-

i blyskawicznym marszem za-

Zadwórzem z III batalionem,

w 1920 roku, grzebano tu pole-

prezydentów Polski i Ukra-

nego". Należy jednak oddać sza-

jęla Mikolajów i Stryj. Zagrozilo

glych żolnierzy ­ w tym rów-

iny latem 2005 roku. Kwate-

skladającym się przeważnie ze

cunek poleglym pod Zadwórzem,

to rozerwaniem pomiędzy WP

nież nieznanych.

ra na Cmentarzu Janowskim

slabo przeszkolonych ochot-

którzy swoją ofiarą powstrzy-

od pólnocy i oddzialami Armii

W kwaterze wojskowej Ly-

wymaga jeszcze wielu prac. Na

ników. Dowodzil tymi silami

mali nawalę bolszewicką.

URL z poludnia tego odcinka

czakowa spoczywa ponad 3000

razie czlonkowie polskich to-

kpt. Zajączkowski. Polakom

W okresie międzywojen-

i zdobyciem zlóż nafty w Dro-

obrońców miasta i wielu z nich

warzystw Lwowa opiekują się

udalo się wybić czerwonych ze

nym w miejscu ostatecznej

hobyczu i Boryslawiu. Jednak

poleglo wlaśnie w 1920 roku.

resztami tej kwatery i grobami

stacji kolejowej Zadwórze. Ale

walki usypano wysoki kurhan

te wydarzenia mialy miejsce

Byli to przeważnie kadrowi

wojskowymi na polu 42 oraz

byly to jedynie niewielkie sily

i urządzono symboliczny pan-

już po kontrofensywie WP znad

oficerowie i ochotnicy polegli

odtwarzają częściowo zacho-

przeciwnika. Rozumiejąc, że

teon, który, rzecz jasna, znisz-

Wieprza, gdy bolszewicy byli

podczas walk w sierpniu i wrze-

wane nagrobki.

niebawem nadejdą glówne sily

czony zostal później przez ko-

w odwrocie spod Warszawy.

śniu pod Lwowem oraz podczas

Dowódca I Konnej Armii Sie-

wroga, kpt. Zajączkowski wy-

munistów. Dziś to miejsce

Sily polskie pod dowództwem

późniejszej kontrofensywy.

mion Budionny wraz z dowódcą

dal rozkaz wymarszu o godz.

zostalo odnowione i corocz-

plk. Zarzyckiego staraly się od-

Spoczywają tu, między in-

Poludniowo-Zachodniego fron-

17:00 przez lasy borszczowic-

ne obchody pod Zadwórzem są

bić utracone pozycje.

nymi, dowódca poludniowego

tu Aleksandrem Jegorowym i Jó-

kie w kierunku Lwowa. Gdy

glównymi na Ziemi Lwowskiej,

W Rohatynie bolszewicy

frontu, gen. Waclaw Iwaszkie-

zefem Stalinem nie zważając na

polski oddzial znalazl się na

upamiętniającymi obronę Lwo-

skoncentrowali poważne sily.

wicz-Rudoszański, organizator

wa w 1920 roku.

Z Kazania przybyly świeże od-

i dowódca Armii ochotniczej

Pod kurhan można dojechać

dzialy kawalerii w ilości tysią-

gen. Tadeusz Jordan Rozwa-

autem, ale należy pytać miej-

ca szabel. Tu również wycofy-

dowski oraz dowódca oddzia-

scowych o drogę.

waly się oddzialy czerwonych,

lu walczącego pod Zadwórzem

Jak pisze historyk Artur Le-

rozbite przez wojska ukraiń-

mjr. Boleslaw Zajączkowski,

inwand, w noc z 17 na 18 sierp-

skie dowodzone przez Omelia-

który na polu walki ostatnim

nia 1920 roku, gdy pod Zadwó-

nowycza-Pawlenkę w walkach

nabojem popelnil samobójstwo,

rzem ginęli ostatni ochotnicy

pod Bursztynem. Po zaciętych

nie chcąc trafić w ręce wro-

ze Lwowa, dowództwo Polu-

bojach 37 lęczycki pulk piecho-

ga. Wraz z nim spoczywają tu

dniowego frontu wydalo roz-

ty 9 września zdobyl miasto.

Bolszewicy starali się jednak

również jego czterej podofice-

kaz oddzialom z okolic miasta

odbić go w następnych dniach

rowie, których zwloki udalo się

wycofywać się i zajmować po-

­ jednak ich wysilki byly

zidentyfikować. W tej kwaterze

zycje bezpośrednio w okopach,

nadaremne.

spoczywa również 194 niezna-

otaczających miasto. W sa-

W 1935 roku na kwaterze

nych żolnierzy z walk w 1920

mym mieście ogloszono alarm,

wojskowej miejskiego cmen-

roku, których nie udalo się

Miejskie oddzialy ochotników

tarza  pochowano  żolnie-

zidentyfikować.

postawiono w stan nadzwy-

rzy WP, poleglych w walkach

Warto tu również wspo-

czajny i uzbrojono. Żolnierze

o Rohatyn. Wzniesiono pomnik

mnieć lotników amerykań-

szykowali się do obrony miasta,

uwieńczony krzyżem, z kobie-

skich z 7 Eskadry myśliwskiej

a jego mieszkańcy kopali okopy

i sypali szańce. Pod Winnikami

cą postacią w żalobie i dwiema

im. Tadeusza Kościuszki, któ-

rzeźbami orlów. Na szczęście

rych wspólny grób i pomnik

pozycje zająl 4 Pulk piechoty

ten panteon przetrwal czasy

również jest na Cmentarzu Or-

i kilka oddzialów ochotników.

komunistyczne, ale kwatera

ląt. Brali oni aktywny udzial

19 sierpnia napór bolszewi-

z grobami wojskowymi zostala

w ofensywie kijowskiej na wio-

ków zacząl slabnąć, a po uda-

zniszczona ­ zajęta przez póź-

snę 1920 roku oraz w walkach

nym wypadzie 12 Pulku pie-

POMNIK W ROHATYNIE

niejsze pochówki.

w obronie Lwowa i na Wolyniu.

choty, który zadal dotkliwe