29

nr 24 (364) | 29.12.2020 r.­14.01.2021

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Palac hr. Balickich w Stanislawowie

Niniejszym artykulem

podkomisarz PP mial jakiś sto-

autorzy pragną wzbogacić

sunek do palacu na ul. Slowac-

stanislawowskie

kiego ­ nie ustalono.

opowieści pisząc o jeszcze

W wykazie rodów, którym

jednym palacu ­ z ulicy

cesarz Austro-Węgier nadal

tytuly hrabiowskie lub baro-

Gen. Tarnawskiego,

nów w czasie autonomii Ga-

uzupelniając skąpy

licji, opublikowanych przez

potrójny rząd

znawcę naszych terenów Ka-

prestiżowych budowli:

mila  Barańskiego,  nazwi-

palaców hr. Potockich i hr.

ska ,,Balicki" nie znaleziono.

Dzieduszyckich oraz bar.

Wprawdzie wykaz ten obok

Romaszkana.

konkretnych nazwisk, używa

slowa ,,i inni".

Najwięcej informacji o lo-

LEON ORZEL

sach hrabiów Balickich z ulicy

PETRO HAWRYLYSZYN

S

Slowackiego podaje nam jego

byly sąsiad ­ w roku 1940

lownik języka polskiego

gimnazjalista Tadeusz Kamiń-

określa ,,palac" jako re-

ski. Swoje wspomnienia z ro-

prezentacyjną  budowlę

dzinnego Stanislawowa umie-

mieszkalną pozbawionej cech

ścil w opowiadaniu ,,Tajemnica

obronnych i stanowiących re-

PALAC BALICKICH

Czarnego Lasu".

zydencję królewską lub ma-

Którejś kwietniowej nocy 1940 roku zbudzil nas dzwonek od furtki. Glucha Mary-

I jeszcze parę slów o dzi-

gnacką. Później, od XIX wieku

od strony ulicy Tarnawskiego,

nia, która byla na dożywociu w p. Balickich, przyszla po moją mamę, aby pomogla Ba-

siejszych mieszkańcach pa-

­ także okazaly gmach, będący

wyraźnie wskazujące na po-

lickim przy pakowaniu. Biednych jak myszy kościelne hrabiów Balickich: starą wdowę

lacu: budynek podzielono na

czątek XX wieku.

siedzibą wladz lub instytucji

hr. Stefanię, moją matkę chrzestną, jej syna Jurka i córkę Lusię, utrzymującą rodzinę

Z nieznanych autorom przy-

trzy prywatne mieszkania

państwowych, spolecznych itp.

z lekcji gry na fortepianie ,,przesiedlano" do Kraju Kustanajskiego. Ale o dziwo, szefo-

czyn o palacu Balickich mówi

i część państwową, w której

Palac Balickich zbudowa-

wi bandyckiej ekipy NKWD (nawiasem mówiąc byl to tzw. komsorg, czyli organizator

umieszczono lokalne muzeum.

no na przelomie XIX­XX wie-

się malo, a tym bardziej się pi-

komsomolu z naszej szkoly, który w ten sposób nocami dorabial) zmięklo serce na

Wlaściciele prywatnych te-

ków na posiadlości okolo 1 ha,

sze. Wspólczesne encyklope-

widok, jak wywożonym wszystko leci z rąk, i pozwolil, by moja mama im pomogla.

raz mieszkań, pochodzących

podobno, na pustym placu.

dyczne ukraińskie wydania

Ogromnie się wówczas baliśmy, czy nie wywiozą jej razem z nami, ale wrócila. A póź-

z jednej rodziny (jednak nie

o Stanislawowie, chociaż by

Jego lokalizacja związana jest

niej ponad rok, czyli do ataku Hitlera na ZSSR, mama wysylala Balickim paczki żyw-

Balickich)  jednym  glosem

opracowanie M. Holowatego

z przesunięciem centrum mia-

nościowe. Z czasem sowieci stwarzali coraz większe problemy, aż w końcu specjalnie

twierdzą, że jeszcze przed wy-

,,200 ulic Iwano-Frankiwska"

sta w stronę dworca. Wśród

opakowane paczki można bylo wyslać tylko z dalekiego Śniatyna".

wózką, ,,stara pani" podarowa-

(wyd. Lileja-NW z roku 2010)

swoich ,,braci", t. j. okazalych

Tadeusz Kamiński ,,Tajemnica Czarnego Lasu", bibl. ,,Cracovia Leopolis" III t., str.10.

la im część budynku w nagro-

budynków przy tej ulicy, wy-

o tym palacu milczy. Jeszcze

dę za wieloletnią slużbę (takie

różnia się calkowitym bra-

jeden argument na korzyść

Nazwisko ,,Baliccy" z tytu-

wywodzili się z rozgalęzionego

opowieści często spotyka się

kiem obronnych elementów:

rezydencji Balickich: użytko-

lem hrabiowskim spotyka się

rodu Dzieduszyckich.

na Kresach).

wana, i to jako ,,palac", byla za

w historycznych dokumentach

W Iwanofrankiwskim Ob-

wież, murów, strzelnic itp. Do-

Interesujący jest też fakt, że

sowietów. O Balickich wtedy

rzadko. Może wśród innych

wodowym Archiwum Pań-

kola palacu, jak przyjęto, za-

w latach 1955-1957, po uwol-

nie wspominano, a byl to ,,Pa-

lożono park, teraz calkowicie

magnackich rezydencji Lwowa

stwowym można zapoznać się

nieniu ze stalinowskich la-

lac szczęścia", czyli mieścily

wspomina się palac Balickich.

z dokumentem z 1935 r. , pod-

zniszczony (ostatnie trzy dęby

grów jako sublokator jednej ze

wycięto już po upadku komu-

się tu biura Urzędu stanu cy-

Przedtem palac byl w rękach

pisanym przez niejakiego Jana

wilnego (i jakie komu szczę-

wspomnianych rodzin, miesz-

nizmu). Od frontu i poza bu-

Turkulów, potem Dzieduszyc-

Balickiego, podkomisarza Po-

kal w bylym palacu grecko-ka-

dowlą pozostaly tylko jego śla-

ście tu przypadlo, to ani Urząd,

kich, i tylko przed 1939 rokiem

licji Państwowej, kierownika

tolicki biskup I. Latyszewski

dy. W lepszym stanie doszlo do

ani Baliccy żadnej winy nie

wlaścicielem jego byl adwokat

oddzialu śledczego powiato-

nas dekoracyjne ogrodzenie

ponoszą).

Balicki. Możliwe, że Baliccy

wej PP w Stanislawowie. Czy

(1879-1957).

,,Album glubczyckich rodzin kresowych"

100-lecie odzyskania

Oddzial w Glubczycach, które-

Čajanova z Karniowa ze Związ-

publikacjach glubczyccy histo-

niepodleglości przez

ku Czeskich Wolynian, Ame-

go prezesem jest Edward Wo-

rycy ­ dr Arkadiusz Szymczy-

lia Mamczar ­ prezes Związku

loszyn. Dzialalność organizacji

na i dr Katarzyna Maler. Zebrali

nasz kraj jest okazją

Kombatantów Rzeczpospolitej

jest okazją do przypomnienia,

w nich relacje od osób urodzo-

do przypomnienia, jak

Polskiej i Bylych Więźniów Po-

nych na Kresach Wschodnich

jak ważną rolę odegrali i nadal

ważną rolę dla polskiej

litycznych w Glubczycach oraz

odgrywają osadnicy zabużań-

Rzeczpospolitej.

gospodarki i kultury

scy w powojennej historii ziemi

prezes Związku Inwalidów Wo-

Album wydrukowano dzię-

odgrywaly przed 1945

glubczyckiej i jak cenne warto-

jennych Rzeczypospolitej Pol-

ki pomocy finansowej Powiatu

r. Kresy Wschodnie

skiej w Glubczycach, Piotr Kop-

ści patriotyczno-wychowawcze

Glubczyckiego i wsparciu tech-

czyk ­ prezes Stowarzyszenia

nicznemu Urzędu Miejskiego

kultywuje lokalne środowisko

Rzeczypospolitej.

kresowe.

Milośników Muzeum i Ziemi

w Glubczycach. Publikacja jest

Album wypelniają liczne ar-

Glubczyckiej, Jan Wac ­ redak-

przede wszystkim zbiorem sta-

ARKADIUSZ SZYMCZYNA

L

tykuly osób, które przez lata

tor ,,Kalendarza Glubczyckiego"

rych fotografii dokumentują-

i ,,Glosu Glubczyc" oraz Maria

wspólpracowaly z glubczyc-

cych życie codzienne Zabużan,

osy naszych rodaków, któ-

Farasiewicz ­ wiceprzewod-

ich udzial w uroczystościach

kim  oddzialem  TMLiKP-W.

rzy od pokoleń żyli i go-

nicząca Rady Powiatu Glub-

900 fotografii i dokumentów

Wśród autorów tekstów, któ-

kościelnych i państwowych,

spodarowali na wschodzie

rzy zechcieli podzielić się swo-

czyckiego i animatorka kultury

udostępnionych przede wszyst-

zostaly poddane w XX wie-

imprezach kulturalnych, czy

imi odczuciami są: prof. Maria

kresowej.

ku wielu próbom przetrwania.

też w slużbie w jednostkach

kim przez glubczyckich ekspa-

,,Album glubczyckich rodzin

Kalczyńska ­ kierownik Ka-

wojskowych Korpusu Ochrony

triantów oraz Powiatowe Mu-

Okupacje, pacyfikacje miast

kresowych" pomoże zrozu-

Pogranicza. Jest również źró-

zeum Ziemi glubczyckiej. Album

tedry Badań nad Komunikacją

i wsi, przymusowe deporta-

mieć przede wszystkim mlo-

wypelniają mapy poglądowe,

i Spoleczeństwem Wielokultu-

dlem utrwalającym wspania-

cje na Sybir i do Kazachstanu,

rowym Politechniki Opolskiej,

dzieży szkolnej, jak ważne jest

tabele i wykresy, które są ze

ludobójstwo, uchodźstwo na

lą kulturę materialną, odebra-

prof. Mieczyslaw Szustakowski

dziedzictwo naszych przod-

inne kontynenty pozostawily

ną Polakom i pozostawioną za

sobą powiązane w taki sposób,

ków pozostawione za wschod-

z Politechniki Wroclawskiej ­

wschodnią granicą. Część ze-

aby ulatwić czytelnikowi lep-

traumę wśród tych, którzy do-

autor wielu publikacji opisują-

nią granicą i tożsamość naro-

branej dokumentacji fotogra-

sze zrozumienie problematyki

świadczyli okropności wojny

dowa Polaków mieszkających

przesiedleń, deportacji, ekster-

cych historię Zbaraża, dr Kata-

ficznej ekspatriantów pochodzi

oraz wielką zadrę wspólcze-

rzyna Maler ­ badaczka dziejów

obecnie na Ukrainie, Bialorusi

z okresu powojennego, kiedy to

minacji oraz kierunków migra-

snym, tkwiącą od lat w naszym

ziemi glubczyckiej i wspól-

i Litwie.

cji naszych rodaków z Kresów

spoleczeństwie.

z trudem musieli się przystoso-

Wydawca książki ma nadzie-

autorka książek o Kresach

Prezentowany Państwu ,,Al-

wać do nowych warunków ży-

Wschodnich.

ję, że dla wielu z nas pozostanie

Wschodnich, dr Barbara Gór-

cia spoleczno-politycznego na

Publikacja zbiega się również

bum glubczyckich rodzin kreso-

nicka-Naszkiewicz ­ badacz-

ona wyjątkowym źródlem wie-

terenie powiatu glubczyckiego.

z 10. rocznicą powstania Towarzy-

wych" jest kontynuacją podjętej

dzy, do którego będziemy sięgać

ka kulturoznawstwa subre-

Książka zawiera 458 stron, na

stwa Milośników Lwowa i Kre-

tematyki, jaką zapoczątkowali

gionu glubczyckiego, Ludmila

niejednokrotnie.

których wyeksponowano ok.

sów Poludniowo-Wschodnich

w swoich trzech wcześniejszych