12

nr 8 (372) | 30.04­13.05.2021

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

Polski w rodzinie jako język trzeci

Trójjęzyczności ukraińsko-

97% informatorów znalo język ro-

rosyjsko-polskiej

syjski, zatem postanowilem zacząć

badać trójjęzyczność. Natomiast

Ukraińców niepolskiego

pomysl wyboru osób niepolskiego

pochodzenia poświęcil

pochodzenia należy do mojego pro-

swoją monografię adiunkt

motora ­ prof. Wladyslawa Mio-

Instytutu Slawistyki PAN

dunki, który namówil mnie do pod-

PAWEL LEWCZUK,

jęcia takich badań. Z perspektywy

z którym rozmawial

czasu muszę powiedzieć, że byl to

KONSTANTY CZAWAGA.

trafny wybór, ponieważ wcześniej-

si badacze skupiali się na osobach

polskiego pochodzenia, natomiast

Trójjęzyczność ukraińsko-ro-

Ukraińcy niepolskiego pochodzenia

syjsko-polska wynikla po II

pozostawali poza kręgiem zaintere-

wojnie światowej we Lwowie,

sowań językoznawczych.

Stanislawowie, Drohobyczu,

Tarnopolu oraz w okolicznych

Pomimo funkcjonowania ję-

miasteczkach. Przyczynily się

zyka rosyjskiego polszczyzna

do tego m.in. transmisje ra-

zaczęla powoli przejmować jego

diowe i programy telewizyjne

rolę jako funkcjonalnie drugie-

z Polski, które przez lata można

go języka zarówno w Polsce, jak

bylo tam odbierać. Na terenach

w mniejszym stopniu na Ukra-

Ukrainy, które kiedyś znajdo-

inie. Czym jest spowodowana

waly się pod zaborem rosyj-

taka sytuacja?

skim jest to zjawisko nowe. Jak

W badaniach ankietowych pytalem

zmienila się sytuacja polszczy-

o stosunek emocjonalny do każdego

zny w tym kraju po odzyskaniu

z języków. Okolo 20% ankietowanych

Niepodleglości w 1991 roku?

w każdej grupie deklarują negatyw-

PAWEL LEWCZUK

Po odzyskaniu przez Ukrainę nie-

ny stosunek do języka rosyjskiego,

podleglości miejscowi Polacy mo-

miejscem, gdzie uslyszalem język

organizacji znajdowala się przy pa-

natomiast języka polskiego i języka

gli swobodnie zacząć przyznawać

polski. Z lat dziecięcych najbardziej

rafii. Pierwszym miejscem, gdzie

ukraińskiego nie lubi mniej niż 3%

się do swojego pochodzenia, swojej

w mojej pamięci pozostaly dwie oso-

można bylo uslyszeć język polski ­

informatorów.

wiary i zaczęli powracać do swo-

by, mianowicie ks. pralat Wladyslaw

też byl kościól.

Wojna na wschodzie

ich tradycji. Często slyszalem, że

Czajka oraz s. Mateusza Nawroc-

Ukrainy spowodowala

Niektórzy na Ukrainie za-

w wielu miastach i miasteczkach,

ka. Oni pokazali nam, jak wygląda

rzucają duchownym Kościola

gdzie bylo chociażby kilkoro osób

Polska.

nienawiść także do

rzymskokatolickiego poloniza-

polskiego pochodzenia, najpierw

języka rosyjskiego.

Pamiętam pierwszy

cję Ukraińców lub tak zwanych

zaczynala dzialać parafia, a dopiero

Natomiast znajomość

wyjazd do Polski jeszcze

rosyjskojęzycznych mieszkań-

potem organizacja polska, czyli tzw.

polszczyzny oplaca się,

ców tego kraju. Kim pozostają

Towarzystwo Kultury Polskiej. Zna-

w 1999 roku, już wtedy

glównie dlatego, że

rodacy Pana, dla których polski

jomość języka polskiego często byla

można bylo zauważyć

można znaleźć lepszą

stal się językiem trzecim, a na-

bardzo slaba, w niektórych parafiach

ogromną różnicę.

wet pierwszym, jeżeli chodzi

można bylo zobaczyć polskojęzycz-

pracę, otrzymać kartę

Pierwotnie w Równem

o Ukraińców osiadlych na stale

ne modlitewniki i śpiewniki pisane

rezydenta UE i tak dalej.

msza byla sprawowana

w Polsce?

cyrylicą. Dopiero tradycyjna nauka,

Osoba znająca język

tylko po polsku,

często pod okiem nauczyciela z Pol-

Misja Kościola, zapisana w Kate-

polski lepiej się czuje

ski przynosila dobre wyniki. Kiedyś

chizmie Kościola Katolickiego, to

później wprowadzono

KSIĄŻKA PAWLA LEWCZUKA

w Polsce. Natomiast

na Wolyniu jedna z respondentek

gloszenie Ewangelii wszystkim na-

dwa języki. Jednak

znajomość polskiego

powiedziala, że zna odmianę języka

rodom bez względu na narodowość.

Wracając do rodzinnych stron

dla mnie msza po

na Ukrainie otwiera

polskiego modlitewnikowo-mszal-

ogromnie się cieszę, że nadal w pa-

Uważam, że Kościól nigdy nie pro-

polsku ma znaczenie

ną. Możliwość krótkoterminowych

rafii pracuje ks. Czajka i s. Mateusza,

wadzil polityki polonizacji, ale byl

możliwości wspólpracy

sakralne, nie umiem

wyjazdów do Polski, konwersacji

otwarty na preferencje językowe

jest to pewnego rodzaju powrót do

z Polakami, możliwość

tego wytlumaczyć, jest

z innymi osobami doprowadzilo do

wiernych. Migracja do Polski dla

dzieciństwa. Natomiast ogólnie mó-

zalatwiania swoich

to pewnego rodzaju

opanowania polszczyzny na wy-

osób polskiego pochodzenia sta-

wiąc Kościól katolicki w dużej mierze

interesów.

starczającym do codziennej komu-

przyczynil się do powstania lokal-

je się szansą na calkowity powrót

tradycja, której

nikacji poziomie. Poza tym, zawsze

nych organizacji polskich. W więk-

do polskości, oni chcą, aby uważa-

pozostaję wierny.

można kilka slów powiedzieć po

no ich za Polaków. Pewien ojciec

szości parafii pierwsza siedziba

Wpisana w CV znajomość polsz-

ukraińsku czy rosyjsku, najczęściej

ucznia jednej z krakowskich szkól

czyzny czyni kandydata bardziej

adresat zrozumie treść komunikatu.

podstawowych kiedyś powiedzial

atrakcyjnym dla pracodawcy, co

Moda na język polski pojawila się

do mnie ­ Proszę pana, on (jego syn)

daje lepszą pozycję na starcie. Obec-

kilka lat po przystąpieniu Polski do

Polak, ukraiński, ale Polak. Nato-

na sytuacja polityczna na Ukrainie

Unii Europejskiej. Możliwość stu-

miast osoby niepolskiego pochodze-

jest szansą dla języka polskie-

diów w Polsce, lepiej oplacanej pra-

nia najczęściej pozostają Ukraińca-

go, który może stać się językiem

cy uatrakcyjnily polszczyznę nawet

mi. Oczywiście Polska ma wplyw na

najczęściej używanym po języku

dla osób niepolskiego pochodzenia.

ksztaltowanie ich poglądów, czasem

ukraińskim.

Wspólcześnie znajomość języka pol-

nawet tożsamościowych, ale zdecy-

Jest to calkiem naturalne, że

skiego jest dużym atutem i szansą na

dowana większość respondentów,

przylączając się do trójję-

lepszą przyszlość.

których przebadalem, uważa się za

zyczności ci ludzie okazują się

Ukraińców.

Jak można docenić rolę odro-

między ,,rosyjskim światem"

dzonych organizacji polskich

Co sklonilo Pana do napisania

a kulturą polską i cywilizacją

i struktur Kościola lacińskie-

pracy doktorskiej o trójjęzycz-

zachodnią. Jak to się wszystko

go również duchownych z Pol-

ności  ukraińsko-rosyjsko-

uklada? Które kategorie osób

ski w poszukiwaniu tożsamo-

-polskiej Ukraińców niepol-

najbardziej kultywują trójję-

ści osób pochodzenia polskiego

skiego pochodzenia?

zyczność w rodzinach?

i korzeni polskich? Zresztą Pan

Na studiach magisterskich wy-

Myślę, że większość Ukraińców

doświadczyl tego na sobie.

bralem kierunek nauczanie języ-

w Polsce wybierając ten kraj zre-

Do kościola przyprowadzila mnie

ka polskiego jako obcego i drugiego

zygnowala z kontaktu z ,,rosyjskim

moja babcia Jadwiga Soniec (z domu

w Centrum Języka i Kultury Polskiej

światem", chociaż niektórzy badani

Laskowik). To jej zawdzięczam po-

w Świecie Uniwersytetu Jagielloń-

zwracają uwagę, że czasami ich zna-

znanie piękna polskiej kultury. Bab-

skiego, gdzie pod wplywem wykla-

jomi rezygnują z języka ukraińskiego

cia zawsze byla dumna ze swojej

i zaczynają poslugiwać się rosyjskim.

dów prof. Bronislawy Ligary i prof.

polskiej tożsamości, tę dumę chyba

To jest dość skomplikowany problem.

Wladyslawa Miodunki postano-

odziedziczylem od niej, szczególnie

Rodziny, które przyjechaly do Polski

wilem napisać pracę magisterską

kiedy wybralem studia polonistycz-

już z dziećmi najczęściej są trójję-

o bilingwiźmie polsko-ukraińskim.

PODCZAS OBRONY PRACY DOKTORSKIEJ (WRZESIEŃ 2019 ROKU)

ne. Kościól w Równem byl pierwszym

zyczne, natomiast w rodzinach, gdzie

Z moich badań wynikalo, że ponad

NA WYDZIALE POLONISTYKI UJ