22

nr 8 (372) | 30.04­13.05.2021

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Legendy starego Stanislawowa

(42)

Tymczasem rannego Lachmun-

IWAN BONDAREW

da ratują najlepsi lekarze miasta.

Dwie dzwonnice

Jego stan jest jednak ciężki ­ ma

przestrzelone prawe pluco. Oko-

Po lewej stronie od daw-

lo godz. 13.30 37-letni chirurg

nej kolegiaty stanislawow-

umiera wskutek wewnętrznego

skiej, obecnie Muzeum sztuki

krwotoku.

Przykarpacia, stoi wspaniala

Jest to wersja oficjalna, która

barokowa dzwonnica. Wznie-

ukazala się w prasie. O praw-

siono ją w 1744 roku, rozebra-

dziwej przyczynie informu-

no w 1960 i ponownie wysta-

je w swoich wspomnieniach

wiono w 2001 roku. Tuż za nią

wspólwięzień Nycza. Ten opo-

stoi jeszcze jedna ­ znacznie

wiedzial mu, że mial kochan-

mniejsza, skromniejsza, żel-

kę, która pracowala w szpita-

betowa. Powstaje pytanie ­ po

lu. Pewnego razu zobaczyl ją

co przy jednej świątyni dwie

doktor - znany lowelas. Mię-

dzwonnice?

STANISLAW TRELA

dzy nimi wybuchl burzliwy

Blisko kolegiaty, podczas

romans, nieszczęśliwy mon-

walk I wojny światowej wy-

TYMCZASOWA DZWONNICA

RATUSZ W STANISLAWOWIE

ter zostal za burtą i chwycil za

buchlo kilka potężnych poci-

KOLEGIATY Z 1932 ROKU

W BUDOWIE

broń.

sków, które znacznie uszko-

DOTRWALA DO NASZYCH DNI

Ale jak on mógl to opo-

przy plocie swoje strategiczne

dzily starą dzwonnicę. Kaplani

wiedzieć, skoro strzelil sobie

stanowiska.

i magistrat dluższy czas nie mo-

­ w Stanislawowie Treli nikt

w skroń? Rzecz dziwna ­ Nycz

Jak świadczy krajoznaw-

gli zebrać funduszy na jej odbu-

więcej nie widzial.

przeżyl! Co więcej ­ ta wlaśnie

ca Mychajlo Golowatyj, ratusz

dowę, aż w 1931 roku zaradny

Obecnie historycy odrzuca-

kochanka przez dlugi czas no-

przebudowywano  w  latach

ksiądz, Eugeniusz Baziak, uzy-

ją wersję samobójstwa, ale nie

sila mu do więzienia różne de-

1929-1935.  Prawdopodobnie

skal potrzebną sumę. Żeby nie

mogą też określić dalszego losu

likatesy. Bo milość ­ to straszna

tyle czasu stal również plot z re-

bylo przerwy w nabożeństwach

architekta. Ostatnia wzmian-

rzecz!

klamami. Nie pomylimy się, gdy

inżynier Stanislaw Trela wy-

ka o nim pochodzi z 1932 roku.

czas powstania fotografii okre-

stawil w 1932 roku tymczaso-

Później architekt co jakiś czas

Wypadek na pasiczniańskim

ślimy jako początek lat 30. Ta-

wą dzwonnicę, dokąd przenie-

,,wyplywa": a to w Lodzi, a to

moście

kich kolorowych zdjęć byla cala

siono część dzwonów. Tenże

w Warszawie, ale i tu jego śla-

W okresie międzywojennym

seria. Przedstawiają wieśniacz-

architekt jest również autorem

dy się gubią. Prawdopodobnie

Stanislawów niezbyt często

ki, sprzedające jarzyny i mleko.

przebudowy stanislawowskie-

wyjechal za granicę, ponie-

DR ADAM LACHMUND

gościl na lamach prasy stolecz-

Ale już nie stoją przy plocie.

go ratusza. Po odnowieniu sta-

waż jeszcze w 1930 roku staral

dr Lachmund. Miej więcej ty-

nej czy nawet lwowskiej. Ale 5

rej dzwonnicy, tymczasowej

się o paszport zagraniczny ,,na

Morderstwo dra Lachmunda

leż czasu pracuje w szpitalu

czerwca 1934 roku mialo miej-

nie rozebrano, więc kolegiata

wyjazd do państw europejskich

Kryminalna historia Sta-

skromny monter Józef Nycz.

sce wydarzenie, o którym wia-

ma dziś dwie dzwonnice.

oprócz Bolszewii".

nislawowa jest na razie malo

Z nieznanych przyczyn zostaje

domość dziennikarze roznieśli

Kolorowy plot

Tajemnica architekta Treli

znana i czeka na swego ba-

on zwolniony z pracy. Razem ze

po calym kraju.

swym następcą idzie do piw-

Jak wyglądal Stanislawów

dacza. Jest jednak kilka prze-

Tego dnia o godz. 10.15 ra-

W odróżnieniu od poetów,

nicy, aby przekazać mu swo-

za Austrii czy Polski możemy

stępstw, które poruszyly cale

nem przez most na Bystrzycy

architekci rzadko kończą życie

sądzić jedynie z czarno-bia-

miasto. Jednym z nich jest bez

je narzędzia. Za nimi podąża

Solotwińskiej jechal parowy

samobójstwem. Prawdopodob-

wątpienia  morderstwo  le-

również doktor znany ze swej

walec i ciągnąl za sobą wago-

lych fotografii. Ale nie znaczy

nie dlatego nieżyczliwe języki

karza cywilnego szpitala dr.

dociekliwości i totalnej kon-

nik, w którym mieszkali robot-

to, że kolorowy film wówczas

fikcyjnie sprowadzają ich z tego

troli wszystkiego, co dzialo się

nicy i przechowywano narzę-

nie istnial. Kolorowe odbitki

Lachmunda.

świata. Mówiono na przyklad,

w szpitalu. Wybierając chwilę

byly drogie, proces ich powsta-

Otóż mamy listopad 1933

dzia. Z naprzeciwka, od strony

że twórca Opery Lwowskiej

wania zlożony ­ wobec tego

roku. Na obrzeżach Stanislawo-

sam na sam z dyrektorem, Nycz

Halicza, jechaly dwa wozy wy-

Zygmunt Gorgolewski zastrzelil

wa stoi glówny szpital miasta

wyciąga rewolwer i strzela do

ladowane drwami. Most mial

w naszym prowincjalnym mie-

się, gdy dowiedzial się, że dzielo

­ tzw. ,,cywilny" lub ,,spolecz-

swego szefa. Usiluje zbiec ale

wprawdzie betonowe filary, ale

ście to ,,know-how" zjawilo się

jego życia wzniesione nad pod-

ny" (ob. jest to miejski szpital

personel szpitala blokuje wyj-

przęsla byly drewniane i nie

nie prędko. Pierwsze kolorowe

ziemną rzeką, zaczęlo się za-

ście. Wówczas monter podnosi

wytrzymaly obciążenia. Roz-

pocztówki z widokami nasze-

kliniczny przy ul. Mazepy). Już

padać. Gorgolewski w rzeczy-

go miasta pojawily się dopie-

od siedmiu lat jego dyrekto-

rewolwer do skroni i naciska

legl się glośny trzask i przę-

wistości zmarl na serce, Peltew

ro w 1958 roku. Mniej więcej

rem jest utalentowany chirurg

spust.

slo o dlugości 26 m zawalilo

zaś pod teatrem wcale nie ply-

w tym czasie również koloro-

się. Walec, wagonik i obie fury

nie ­jej bieg skierowano innym

z końmi i ludźmi spadly z wy-

we zdjęcia zaczynają zdobić ro-

kanalem, obok gmachu

sokości 7 m.

dzinne albumy.

Podobną legendę ma rów-

Ale dzięki triumfowi in-

Na miejsce wypadku na-

nież Stanislawów. Począwszy

ternetu mamy już możliwość

tychmiast przybyla ze Stani-

od polowy lat 20. w mieście

slawowa policja, straż ogniowa

zobaczyć kolorowy Stanisla-

aktywnie dziala utalentowa-

i lekarze. Bylo kilka ofiar. Mię-

wów. Nieznany autor wybral

ny architekt Stanislaw Trela.

wprawdzie do upamiętnienia

dzy innymi woźnica Maksym

Zrekonstruowal Teatr Miejski

dość niezwykly obiekt. Za-

Grynkiewicz zlamal lewą nogę.

(dziś Filharmonia) i kościól or-

miast zabytków architektury

Najbardziej

poszkodowane

miański. Wedlug jego projek-

uwiecznil on mlode wiejskie

bylo malżeństwo Iwana i Para-

tów powstaje gmach szkoly Pi-

kobiety, handlujące jajkami pod

ski Staszyńców z Pawelcza (ob.

ramowicza (ob. szpital przy ul.

jakimś plotem. To wlaśnie ten

Pawliwka). Odnieśli liczne kon-

Matejki), kino ,,Ton" (,,Lumiere"),

plot pomoże nam określić miej-

tuzje i mieli uszkodzenia we-

kościól przy ul. Wowczyniec-

sce, w którym zrobiono zdjęcie

wnętrzne z krwawieniem. Po

kiej i siedziba bursy handlo-

i czas jego wykonania.

kilku godzinach kobieta zmarla

wo-przemyslowej (późn. Palac

Na stronie polskiego Naro-

w szpitalu. Najlepiej z tego wy-

pionierów). Jego największym

dowego Archiwum Cyfrowe-

padku wyszly konie ­ gdy wy-

osiągnięciem jest niewątpliwie

go (NAC) umieszczono wiele

ciągnięto je z wody, nie wyja-

stanislawowski ratusz. Trela

zdjęć naszego miasta z okresu

wiono żadnych uszkodzeń.

bardzo przejmowal się tą budo-

międzywojennego. Na jednym

I n ż y n i e r o w i e-d r o go w c y

wą i prawie co dnia odwiedzal

z nich widzimy proces budowy

rozpoczęli śledztwo. Dzien-

plac budowy... Aż raptem gdzieś

stanislawowskiego  ratusza,

nikarze podkreślali, że most

zniknąl.

który mocno ucierpial w cza-

powstal zaledwie cztery lata

Po mieście rozeszly się po-

sie I wojny światowej. Budowa

wcześniej. Wysunięto wersję,

gloski, że architekt popelnil

otoczona jest wysokim drew-

że podczas powodzi 1933 roku

samobójstwo z powodu poważ-

nianym plotem, który lokal-

zostal on lekko uszkodzony.

nych blędów przy wznoszeniu

ni przedsiębiorcy oblepili re-

Drogowcy zawczasu go nie na-

budowli. Niektórzy opowia-

klamami swoich zakladów,

prawili ­ i masz nieszczęście.

dali nawet ze szczególami, jak

a teatry i kina ­ afiszami.

Wladze wyciągnęly z wypadku

biedny Trela zwariowal i rzucil

A ponieważ plac wokól ratusza

prawidlowe wnioski i nieba-

się z wieży ratuszowej. Jedni

slużyl jako centralne targowi-

wem drewniane przęsla zamie-

wierzyli tym pogloskom, inni

sko, sprzedający szybko zajęli

niono na stalowe.

nie, ale fakt pozostaje faktem

RYNEK W STANISLAWOWIE