15

nr 10 (374) | 31.05­14.06.2021

Wspomnienia

www.kuriergalicyjski.com

w 1959 roku" tak zapisano na

posunięciach ze strony wladzy

temat o. Kaszuby w Samborze:

niejednokrotnie  informowal

dawny zastępca Odwodowego

,,W październiku 1959 roku

Urzędu ds. wyznań we Lwowie

do miasta Sambora przybyl na

Jurij Reszetylo.

staly pobyt o. Kaszuba. Orga-

O ks. Józefie Ślipko zacho-

ny milicji Sambora przypisaly

walo się niewiele wiadomości

Kaszubę na staly pobyt. Komi-

zarówno w dokumentacji ko-

tet religijnej wspólnoty Sambo-

ścielnej, jak i u bezpieki. Wspo-

ra zwrócil się z pisemną proś-

minano o nim, że byl przyjacie-

bą o zarejestrowanie Kaszuby

lem ks. Olszowskiego i w 1948

jako księdza w ich wspólnocie.

roku byl widziany na uroczy-

Wszystkie dokumenty i reje-

stościach w Stanislawowie.

stracja księdza Kaszuby zo-

Znacznie więcej informacji

staly skierowane do Przewod-

zachowalo się o nim w spra-

niczącego Rady ds. religijnych

wozdaniach urzędników na

kultów przy Radzie Ministrów

temat zamknięcia świątyni

URSR z prośbą o rozpatrzenie

parafialnej w Bukaczowcach.

i danie porady jak być z reje-

BUKACZOWCE. ZNISZCZENIA

Wojewódzki pelnomocnik Wi-

stracją, jednocześnie odeslać

KOŚCIOLA NA POCZ. LAT 90. XX

KOŚCIÓL W BOLECHOWIE

zirenko wraz z przedstawi-

wyslane dokumenty. W tele-

WIEKU

lamania obowiązującego prawa

cielami miejscowej wladzy byl

fonicznej rozmowie otrzyma-

poza wlasną parafię, a z czasem

o kultach".

obecny na kontroli kościola 23

no nakaz: Kaszubę nie reje-

pod naciskiem wladz opuścil

Z tego też okresu pochodzą

kwietnia i 9 maja 1958 roku.

strować. Prośbie samborskiej

Bukaczowce.

informacje o jednym z takich

Wówczas to mial stwierdzić,

wspólnoty o rejestrację o. Ka-

,,Progresywni księża" ­

na uslugach aparatu komuni-

że do kościola przychodzi-

szuby odmówiono".

próba zniszczenia Kościola

stycznego księdzu Jozuasie Pa-

lo zaledwie 15 osób z 40 rodzin

Z tej też racji w 1961 roku

od wewnątrz

wilonisie. Ten duchowny, jak

katolickich, które mieszkaly

przyśpieszono proces zamknię-

Wierni  w  opuszczonych

wynika z analizy materialów

w powiecie bukaczowieckim.

cia stanislawowskiej świątyni,

i  ciągle  zarejestrowanych

archiwalnych i relacji księży

Komitet kościelny byl niekom-

a ks. Pawilonisa skierowano do

wspólnotach podjęli starania

z terenów archidiecezji lwow-

pletny, a ks. Ślipko już wyje-

Sambora. Ważnym też powo-

o kaplana dla parafii. W ostat-

skiej, pochodzil z terenów Lo-

chal z Bukaczowiec. W tej sy-

dem rejestracji ks. Pawilonisa

nich latach rządów stalinow-

twy i byl calkowicie zależny od

tuacji pelnomocnik postanowil

w Samborze byl wzrost wierzą-

skich zauważono pewne zmiany

wladz, choć analiza materialów

zdjąć z rejestracji państwowej

cych w kościele w stosunku do

w dzialaniach slużb, zmierza-

wykazuje pewne próby ze stro-

niniejszą wspólnotę. Z Buka-

lat ubieglych.

jące do calkowitego rozpraco-

ny duchownego, aby wyzwolić

czowiec 23 maja 1958 roku

Na temat księdza Pawiloni-

wania i rozbicia Kościola od

się spod wplywu aparatu ko-

skierowano pismo do wladz

sa z okresu jego dzialalności na

wewnątrz, gdyż dawne metody

munistycznego. Mial jak się

Stanislawowa o pozwolenie

terenach archidiecezji lwow-

GRÓB KS. JÓZEFA ŚLIPKO NA

zastraszania i prześladowania

wydaje obiecaną nietykalność

na wykorzystywanie kościo-

skiej znalazl się szereg wzmia-

CMENTARZU JANOWSKIM WE

nie przynosily zamierzonych

jako proboszcz parafii w Lenin-

la jako sali sportowej z prawem

nek w dokumentach aparatu

LWOWIE

efektów. W tym celu rozpoczęto

gradzie za doprowadzenie do li-

calkowitej przebudowy świą-

komunistycznego. Tak 8 wrze-

powszechną akcję werbowania

kwidacji niektórych parafii na

biskup-emeryt Jan Purwiński

tyni. 7 czerwca tegoż roku ze

śnia 1955 roku informowano,

duchownych, którzy za obie-

terenach zachodniej Ukrainy.

w Żytomierzu.

Stanislawowa nadeszlo pismo,

że ks. Pawilonis może być do-

cane korzyści lub też nietykal-

Jednak temat ,,progresywnych

Ks. Józef Pawilonis na tere-

w którym zezwolono na prze-

puszczony do przyjmowania

ność mieli podjąć wspólpracę

księży" na terenach archidie-

nie archidiecezji lwowskiej po-

kazanie kościola dla potrzeb

zagranicznych delegacji i tury-

z aparatem komunistycznym.

cezji lwowskiej pozostaje wciąż

slugiwal w latach 1950­1968,

sali gimnastycznej, a inwentarz

stów. Natomiast nie wolno ich

Takich

zwerbowanych

bialą plamą, gdyż nie powstalo

w Stanislawowie (1950­1961),

kościelny miano przekazać do

dopuszczać do takich księ-

księży w dokumentach slużb

jak dotychczas żadne na ten te-

doprowadzając do calkowitej

kościola w Stanislawowie.

ży jak Jasinowski i Chomicki.

nazywano

,,progresywny-

mat opracowanie.

likwidacji parafii ­ i Sambo-

Wiadomo, że ks. Ślipko

Wiadomo przy tym, że ks. Pa-

mi księżmi". Na terenie Polski

rze (1961­1968). Tej ostatniej

w latach 1932­1958 byl ostat-

wilonis byl na liście komitetu

Ks. Jozuas Pawilonis i jego

określano ich mianem ,,księży

parafii dzięki stanowczemu

nim proboszczem w Buka-

przyjmującego w Leningradzie

dzialalność na Ukrainie

patriotów". W informacyjnym

protestowi wiernych nie udalo

francuską delegację na czele

czowcach. Po zamknięciu ko-

w latach 1950-1968

sprawozdaniu z 15 lutego 1950

się zamknąć, choć ks. Pawilo-

ściola w 1958 roku wyjechal

z Charlesem de Gaullem, który

roku odnośnie dzialalności

nis byl kierowany na ,,szcze-

To wlaśnie z terenów Lotwy

uczestniczyl we mszy św. w ko-

do Lwowa, gdzie mieszkal do

rzymskokatolickiego Kościola

w październiku 1950 roku zo-

gólnie niebezpieczne parafie",

ściele Matki Bożej Lourdzkiej.

śmierci, która nastąpila 7 lute-

w październiku ­ grudniu 1950

stal skierowany i zarejestro-

obslugiwane przez ,,najwięk-

W rozmowach ze slużbistami

go 1963 roku. Zostal pogrzeba-

roku tak zapisano: ,,Do 1949

wany w Stanislawowie ks. Jo-

szych wrogów" systemu. Wy-

byl pytany o kontakty lwow-

ny na Cmentarzu Janowskim

roku księża obslugiwali nie

bór dla niego Stanislawowa byl

zuas Pawilonis (1914­1992).

skich księży z Polską oraz próby

we Lwowie przez ks. Zygmun-

tylko swoją parafię, gdzie byli

oczywistym po wieloletniej

W tym też czasie zarejestro-

wplywów polskiego episkopatu

ta Haluniewicza, przy polu nr

zarejestrowani, ale i wszyst-

wano duchownego z Litwy dla

aktywnej dzialalności ks. Ol-

na księży na Ukrainie. Na pod-

6. Na grobie zachowal się na-

kie wspólnoty w danym ob-

odeskiej wspólnoty. Byl to za-

szowskiego, a do Sambora byl

stawie zeznań ks. Pawilonisa

pis: ,,Tu spoczywa ks. kanonik

wodzie, gdzie nie bylo księży.

tem pierwszy kaplan, który

skierowany po krótkim po-

29 sierpnia 1957 roku zapisano:

Józef Ślipko proboszcz Buka-

Ten porządek zostal stopniowo

bycie tam o. Alojzego Serafina

przybyl na te tereny z Lotwy,

,,Wierni i duchowieństwo sta-

czowiec *1884 †1963 Prosi

odwolany i teraz każdy ksiądz

Kaszuby OFM Cap (1910­1977),

tworząc listę wielu duchow-

nislawowskiego rzymskokato-

o modlitwę".

obsluguje jedynie wlasną para-

nych Lotyszy, którzy po opusz-

którego kategorycznie posta-

lickiego kościola przekonująco

Na prośbę ks. Wojciecha Ol-

fię. W formie wyjątku zezwa-

czeniu rodzinnych miejscowo-

nowiono nie rejestrować.

informują, że Kościól rzymsko-

szowskiego o rejestrację pań-

lamy niektórym (progresyw-

ści udali się na tereny Ukrainy,

W sprawozdaniu informa-

katolicki Zachodniej Ukrainy

stwową  w  Stanislawowie

nym księżom) odwiedzać jeden

tym samym ratując tutejszy

cyjnym ,,O stanie i dzialalności

utrzymuje związki z Polską

staral się w 1948 roku o. Kazi-

­ dwa razy na rok wspólnotę

religijnych kultów we lwow-

Kościól katolicki przed jego

i Watykanem przez powracają-

mierz Lendzion, redemprotysta

religijną, nie mającą wlasne-

skim obwodzie z 1 stycznia 1960

unicestwieniem. Ostatnim byl

cych z lagrów do Stanislawowa

z klasztoru w Mościskach wy-

go księdza, pod warunkiem, że

roku i pracy przewodniczącego

zmarly 6 kwietnia 2021 roku

unitę Latyszewkiego, we Lwo-

dalony przez wladze komuni-

dana wspólnota nie dopusz-

wie ­ unitę Czerniawskiego

styczne. Rejestracji jednak nie

czala się i nie dopuszcza się

i przez biskupa Baziaka, miesz-

otrzymal. Natomiast w 1955

kającego w Krakowie".

roku powracającemu z lagrów

Najbardziej jednak przeko-

dawnemu grekokatolikowi ks.

nujący dowód jego wspólpracy

Janosowi Rabarowi, pochodzą-

z organem państwowym za-

cemu z Zakarpacia, propono-

pisano 15 czerwca 1962 roku

wano zamieszkanie i rejestra-

w referacie K. Polonnyka pt.

cję w Stanislawowie, ten jednak

,,Kościól katolicki, duchowień-

wybral parafię Bóbrka, gdzie

stwo i dzialalność na Ukra-

jako rzymskokatolicki kaplan

inie", gdzie autor, podając treść

poslugiwal do 1962 roku.

wywodów na temat dyspens

Po skazaniu na lagry ks.

udzielonych przez Watykan

Wojciecha Olszowskiego oraz

kaplanom i wiernym na tere-

ks. Kazimierza Stopy, na po-

nach Ukrainy, cytując slowa

czątku 1950 roku na terenie

ks. Pawilonisa dodal nieja-

obwodu  stanislawowskiego

ko świadomie, że byl to ksiądz

pozostal w Bukaczowcach sam

z ,,którym najczęściej spoty-

w wieku 66 lat wspomniany

kamy się i rozmawiamy, który

ks. Józef Ślipko. Wydaje się, że

również się zgadza z naszym

z lęku przed możliwym uwię-

stanowiskiem".

zieniem zaniechal wyjazdów

KOŚCIÓL W BURSZTYNIE

KOŚCIÓL W ŚNIATYNIU