16

nr 10 (374) | 31.05­14.06.2021

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

W 200. rocznice urodzin Cypriana Norwida

NORWID A KRESY

(cz. 3)

Rozmowa ANNY

Publikowali w nim m.in. Leopold Staff

GORDIJEWSKIEJ

i Jan Kasprowicz. Już na przyklad

w Zeszycie pierwszym, wydruko-

z MARIUSZEM

wanym we Lwowie zimą 1908/1909

OLBROMSKIM,

znalazl się Przyczynek do ,,Rzeczy

literatem, muzealnikiem,

o wolności slowa", a także jeden z li-

animatorem dzialań

stów Norwida. Jeszcze inną postacią

kulturalnych.

promującą twórczość Norwida w mia-

stach galicyjskich przed I wojną świa-

W poprzednich rozmowach

tową byl Cezary Jellenta, formalnie

wspominal Pan o kresowym

adwokat, ale w rzeczywistości pisarz,

pochodzeniu  rodziny  Nor-

krytyk literacki i artystyczny, autor

widów, o przyjaźniach i rela-

książki ,,Norwid", wydanej w 1909

cjach Norwida z przedstawi-

roku. Jellenta bywal w tamtym okre-

cielami romantycznej szkoly

sie często we Lwowie. Oto na przyklad

ukraińskiej oraz z innymi

Kurier Lwowski, który ukazal się 17

,,CZARNE I BIALE KWIATY" WYDANE WE LWOWIE

IRENA EICHLERÓWNA

osobami z dawnych Kresów po-

października 1908 roku informowal:

O kim jeszcze ze znanych po-

ludniowo-wschodnich, a także

Kazimierz Hartleb, Juliusz Kleiner

ważny, choć ukazal się w Warszawie

,,Uczczenie pamięci Cypriana Norwi-

staci warto przypomnieć?

o pracach plastycznych i au-

i pisarze Kornel Makuszyński i Sta-

tylko dwukrotnie. Czlonkami wspo-

da rozpocznie się w naszym mieście

tografach wierszy oraz listów

nislaw Wasylewski. Przewodniczą-

mnianego klubu, oprócz Zrębowicza,

Przy okazji naszych rozważań warto

odczytami Cezarego Jellenty, które od-

Norwida w zbiorach lwowskich

cym tego komitetu byl Roman Zrę-

byli: filozof Roman Jaworski, pisarz

przypomnieć o pisarzui dramaturgu

będą się w sali ratuszowej w niedzie-

i kijowskich na Ukrainie.

bowicz, krytyk literacki, znawca

polityczny hrabia Piotr Dunin-Bor-

Adamie Krechowieckim, który byl

lę i poniedzialek, każdy razem o godz.

sztuki, publicysta. Wlaśnie spośród

kowski, zwolennik wspólpracy pol-

z pochodzenia wolynianinem. Przez

7. Prelegent pierwszy raz przedstawi

wiele lat pracowal jako redaktor Ga-

Jaka byla recepcja we Lwowie

badaczy, popularyzatorów twórczo-

sko-ukraińskiej,  konserwatywny

u nas caloksztaltny pogląd na wiel-

zety Lwowskiej, pelnil funkcję prezesa

twórczości Norwida po jego

ści Norwida chcialbym przypomnieć

polityk, a w okresie późniejszym

kiego artystę, estetyka i poetę. Pro-

śmierci?

kilka osób związanych ze środowi-

w latach 1925-32 wojewoda lwowski.

Towarzystwa Dziennikarzy Polskich

gram odczytów następujący: 1. Nor-

skiem lwowskim, które byly szcze-

W spotkaniach bral też udzial Mie-

we Lwowie. Warto podkreślić, że to

wid jako estetyk ludów i prawodawca

Norwid zmarl w Paryżu, w domu

gólnie zafascynowane twórczością

czyslaw Rettiger, a także wybitni kry-

Krechowiecki napisal pierwszą mo-

narodowej sztuki. 2. Norwid jako ar-

opieki prowadzonym przez polskie

autora Promethidiona i wybitnie

tycy i znawcy literatury Ostap Ortwin

nografię życia i twórczości Cypriana

tysta i poeta. Jak z tego widać pogląd

zakonnice zwane popularnie szaryt-

przyczynily się do upowszechnienia

i Karol Irzykowski. Jak sądzę nieprzy-

Norwida, która ukazala się we Lwo-

Cezarego Jelenty na Norwida będzie

kami ­ w Zakladzie św. Kazimierza,

jego dziel. Byli to wspomniany Zenon

padkowo wlaśnie Roman Zrębowicz

wie w 1909 roku. Poslużyl się w niej,

nieco odmienny od innych i orygi-

w nocy z 22 na 23 maja 1883. Nie zy-

Porębowicz oraz Adam Krechowiec-

zafascynowal się myślą Norwida, jego

m. in. materialami, które pozyskal

nalny (....) Sprzedażą biletów zajmuje

skal za życia popularności, nie rozu-

ki, Cezary Jelllenta.

twórczością, nowatorską, refleksyjną.

od rodziny zmarlego Józefa Bohdana

się księgarnia H. Altenberga w Hotelu

miano jego twórczości, zaściankowa

Norwid jak wiadomo znal i rozważal

Zaleskiego, z którym Norwid ­ jak

Europejskim" . Jako ciekawostkę do-

krytyka literacka drwila sobie z niej.

Proszę może przybliżyć nam te

glęboko zagadnienia sztuki także od

wspominaliśmy w naszej poprzedniej

dam, że Kurier Lwowski byl w tamtym

Uważano go za ,,ciemnego" piszące-

postacie i ich dzialalność w tym

strony teoretycznej, jej zadania, cele.

rozmowie ­ przyjaźnil się w Paryżu.

czasie bardzo popularny i wychodzil

go dziwacznie. Także jego twórczość

zakresie.

O ile Zenon Przesmycki po raz pierw-

Pionierska książka Krechowieckie-

dwa razy dziennie.

plastyczna nie byla ceniona. Pocho-

Roman Zrębowicz, byl znawcą i teo-

szy opublikowal po latach w wspo-

go zawierala też liczne utwory opu-

wano go na cmentarzu w Ivry pod

No, a poźniej, po odzyskaniu

retykiem sztuki, w okresie później-

mnianym numerze Chimery obszerny

blikowane z rękopisów, w tym wiersz

Paryżem, a po pięciu latach prochy

Do Józefa Bohdana Zaleskiego. Trzeba

niepodleglości przez Polskę,

szym, w 1921 redagowal czasopismo

wybór utworów Norwida, to jednak

przeniesiono do zbiorowej mogily na

Krokwie w którym wydrukowal mię-

jakie bylo w okresie dwudzie-

trzeba mocno podkreślić, że to Roman

też wspomnieć, że na fali budzące-

cmentarz w Montmorency w Pary-

stolecia

międzywojennego

dzy innymi nieogloszone wcześniej

Zrębowicz wydal po raz pierwszy

go się zainteresowania twórczością

żu. Zostal prawie calkowicie zapo-

największe wydarzenie arty-

norwidiana. Warto wspomnieć, że byl

książkę zawierającą utwory Norwi-

Norwida Michal Pawlikowski, na

mniany. Ale pod koniec XIX wieku,

styczne we Lwowie związane

on czlonkiem Klubu Konstrukcjonali-

da. Przez lata promowal twórczość

lamach redagowanego przez siebie

w okresie Mlodej Polski, zrodzilo się

z Norwidem?

stów, który dzialal od jesieni 1911 roku,

Norwida również wyglaszając liczne

czasopisma literacko-artystyczne-

jednak zainteresowanie jego dziela-

a miejscem spotkań byla kawiarnia

odczyty. Wpadl też na znakomity po-

go ,,Lamus" opublikowal z rękopisów

Z calą pewnością bylo to przedsta-

mi. Glębia jego myśli polączona z no-

wienie teatralne Kleopatra. Przy-

Szkocka we Lwowie. Na spotkaniach

mysl, aby o Norwidzie przeprowadzić

z kolekcji rodowej, utwory Norwida.

watorstwem i mistrzostwem arty-

omawiano glównie kwestie filozo-

rozmowy z twórcami niepodleglości

Przypomnę, że ,,Lamus" ukazywal się

pomnijmy, że jako dramaturg ma

stycznym zostaly wreszcie odkryte.

ficzne i estetyczne, zmiany zacho-

Polski: Ignacym Paderewskim i Józe-

w latach 1908-1913. Byl redagowa-

spory i bardzo oryginalny dorobek.

Wielkie zaslugi na tym polu polożyl

dzące we wspólczesnej sztuce polskiej

fem Pilsudskim. Ta wyjątkowa dzia-

ny zarówno w Medyce jak i we Lwo-

Napisal on siedem pelnospektaklo-

Zenon Przesmycki (Miriam), poeta,

i europejskiej. Omawiano rolę kon-

lalność Zrębowicza zyskala mu wiel-

wie, przy wspóludziale Maryli Wol-

wych sztuk teatralnych oraz dwie

tlumacz, wydawca, który prawie cale

strukcji w dziele artystycznym. Stąd

kie uznanie środowisk literackich,

skiej, poetki mlodopolskiej. Pismo

jednoaktówki. Także kilka minia-

życie poświęcil na badanie i popu-

nazwa tego klubu, którego organem

naukowych i spoleczeństwa nie tylko

promowalo literaturę mlodopolską,

tur dramatycznych. Sztuki tworzyl

laryzowanie twórczości Norwida.

stal się później wspomniany periodyk,

Lwowa, ale i w calym kraju.

modernistyczną i parnasistowską.

od mlodości do starości. Kilka sztuk

Przelomowym momentem dla odkry-

Norwida zaginęlo, a kilka innych,

cia przez spoleczeństwo dorobku ar-

nigdy nie wydanych za życia poety,

tystycznego Norwida byla publikacja

w 1904 roku, w VIII tomie Chimery,

przechowywanych tylko w ręko-

pisach, zachowalo się dla potom-

którą redagowal Przesmycki, ob-

nych z poważnymi uszkodzenia-

szernego wyboru utworów Norwida.

Chimera byla pismem wydawanym

mi, lukami w tekście. Najdojrzalszy

z nich artystycznie jest dramat Cezar

nieregularnie, ale miala ogromny

i Kleopatra. Zostal on napisany przez

wplyw na ksztaltowanie poglądów

Norwida pod koniec życia we wspo-

i smaku estetycznego epoki. Od 1911

mnianym przytulku dla ubogich,

roku Przesmycki zacząl publikować

Pisma zebrane Norwida, a w latach

gdzie poeta przez ostatnie sześć lat

swego życia mieszkal i tworzyl. No-

1937- 1939 pracując wręcz heroicz-

tabene, przed laty przypadkowo tra-

nie, wykladając też wlasne fundu-

sze, wydal Wszystkie pisma Norwida.

filem do tego przytulku i mieszkalem

tam obok celi Norwida, gdzie powstal

Ale ­ i to warto podkreślić ­ w epoce

ten dramat, przez dwa tygodnie. Glę-

Mlodej Polski do stopniowego od-

boko to przeżylem i to zainspirowalo

krywania i popularyzacji twórczości

mnie do napisania poematu i ese-

Norwida ogromnie przyczynilo się

ju, które w tym roku ukażą się jako

też środowisko artystyczne i literac-

książka Cień Norwida. Mialem ten

kie Lwowa. W roku 1908 powolano

sam widok z okna, co Norwid, pisa-

Komitet Obchodu Roku Norwidow-

lem nocą. W tym roku ukaże się wla-

skiego, w 25. rocznicę śmierci Nor-

śnie tam napisana moja książka Cień

wida. W sklad tego komitetu wcho-

Norwida. Wróćmy jednak do tematu .

dzili, m.in.: profesorowie: Wilhelm

Ale zanim powiem kilka slów o spek-

Bruchnalski, Jan Boloz-Antoniewicz,

taklu lwowskim pragnę zauważyć, że

Józef Kallenbach, oraz aktorka Wanda

Norwid interesowal się twórczością

Siemaszkowa, Tadeusz Dąbrowski,

DAWNA ULICA NORWIDA, OBECNIE UL. AKADEMIKA RUDNYCKIEGO