24

nr 10 (374) | 31.05­14.06.2021

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Pociąg pancerny, który slużyl wszystkim

Dziś już nie robią na nikim

wrażenia, ale kiedyś byly

groźną silą. ,,Fortece na

kolach" ­ tak je wówczas

nazywano. Jedno z tych

pancernych monstrum

dobrze pamiętają szyny

starego stanislawowskiego

dworca. Zanim tu przybyl,

mial za sobą dlugą i pelną

wydarzeń drogę.

IWAN BONDAREW

PO REMONCIE ,,BEPO-77" ZMIENIL NAZWĘ NA ,,PANZERZUG-10"

Bialy ochotnik

zarówno z ziemi, jak i z powie-

Turganow przemieścil go do

Narodzil się w lipcu 1919

trza. Dodatkowo, aby przeciw-

roku i początkowo nie mial na-

Markowic, gdzie udalo mu się

dzialać ewentualnemu mino-

zwy. Wlaściwie, zostal ozna-

zestrzelić dwa wrogie samolo-

waniu torów, z przodu i z tylu

czony numerem ,,2" i wlączony

ty. Niebawem zaloga pociągu

pociągu doczepiano dwie plat-

do 3 Kubańskiej Sotni Kolejowej

otrzymala rozkaz zniszczenia

formy, które przyjmowaly na

przy 3 Korpusie Kawalerii Sil

mostu na Bystrzycy Nadwór-

siebie silę wybuchu. Aby do-

Zbrojnych Poludnia Rosji. Tak

niańskiej w Chryplinie. Doko-

datkowo je obciążyć, umiesz-

brzmiala pelna nazwa dobrze

nano tego w dość oryginalny

czano na nich szyny i podklady

znanej z radzieckich filmów

sposób ­ na most wytoczono

do ewentualnego remontu toru.

Bialej Armii, walczącej zacięcie

wagon z bombami lotniczymi,

z Czerwoną. Początkowo pociąg

poczym rozstrzelano go z bez-

Każdy pociąg pancerny

pancerny nr 2 skladal się jedy-

piecznej odleglości z dziala. Ko-

byl obslugiwany przez

nie z opancerzonej platformy

lejnym zadaniem bylo znisz-

z czterema karabinami maszy-

czenie mostu przez Dniestr

specjalny pociąg

nowymi i jedną armatą, którą

w okolicy Niżniowa. BEPO-77

techniczny, skladający

doczepiano do zwyklej lokomo-

oslanial również wycofywanie

się z okolo 30 wagonów

tywy. Chrzest bojowy pociąg

się 12 armii, która dzięki temu

IWAN TURGANOW ­ SOWIECKI DOWÓDCA POCIĄGU PANCERNEGO

i kilku drezyn do celów

odbyl pod Jekaterynoslawiem

uniknęla otoczenia.

BEPO-77

wywiadowczych.

(dziś Dnipro), gdzie mężnie

Pod  Husiatynem  pociąg

tych walkach odstawiono go na

przeciwstawial się bolszewi-

stracili Anglicy. Ponieważ wy-

w ciężkiej walce zniszczyl pięć

boczny tor i zakonserwowano.

kom i oddzialom Machno.

mienić 26 nazwisk w nazwie

Z wybuchem II wojny świa-

niemieckich czolgów. Ale 7 lip-

W 1928 roku wyczyszczono go

Po kilku tygodniach pociąg

towej ,,Pierwszy Marszalek"

ca wpadl w pulapkę ­ z tylu mial

pociągu bylo dość trudno, Cha-

ze smaru i wykorzystywano do

pancerny uzyskal imię ,,Gene-

walczy z Niemcami, a po 17

maladze poprzestal na nazwi-

zniszczone już tory, z przodu

szkoleń.

rala Gejmana" ­ na cześć do-

września zostaje przerzucony

zbombardowane wlasne pocią-

skach dwóch swoich najlep-

W 1930 roku pociąg pancer-

wódcy 2 Kubańskiej Bryga-

na front wschodni. Pod Kosto-

gi, a wokól wojska niemieckie.

szych przyjaciól.

ny z nr. 51 zostal gruntownie

dy Plastunów. Wkrótce zostal

polem pociąg zniszczyl cztery

Przez 10 godzin manewrując na

Czerwonym pociąg

zmodernizowany. Teraz skla-

wzmocniony dwoma opance-

samochody pancerne bolsze-

odcinku 200 m pociąg prowa-

nie slużyl dlugo. Już

dal się z opancerzonej lokomo-

rzonymi platformami, co bar-

wików BA-6. Jednak 22 wrze-

dzil nierówną walkę. Po wy-

tywy serii Ti3. Do niej docze-

dzo przydalo się w kolejnych

czerpaniu amunicji Turganow

śnia w wyniku nalotu zosta-

w kwietniu zostal

piano wagon szturmowy na 32

walkach z pociągami pancer-

je uszkodzony i jego dowódca

wydaje rozkaz, by opuścić po-

przejęty przez Polaków.

żolnierzy desantu i dwa wa-

nymi Armii Petlury ,,Chor-

kpt. Rokosowski wydaje rozkaz

ciąg i pieszo przebijać się do

Interesujące jest

gony artyleryjskie, uzbrojone

opuszczenia pociągu.

swoich. Resztki zalogi wyszly

tyca" i ,,Syn wolnej Ukrainy".

to, że bolszewicy

w dwie 75 mm armaty, które

Swój gwiezdny czas forteca

z otoczenia dopiero 27 sierpnia.

nie rozstrzelali

W obronie Stanislawowa

umieszczono w opancerzonych

pancerna przeżyla z nowym

Chamaladze po

Żelazny kaput

wieżach obrotowych. Mogly

W Armii Czerwonej daw-

dowódcą, kapitanem Razumo-

one prowadzić ostrzal na 360°.

Niemcy remontowali pociąg

ny ,,Pierwszy Marszalek" slu-

w-Petropawlowskim.  Prze-

stracie pociągu.

Każda wieża mieścila też dwa

aż do zimy. Stworzyli prawdzi-

ży jako ,,BEPO-77". Wlaściwie,

mianowal on pociąg na ,,Dobro-

A ponadto powierzyli

ciężkie karabiny maszynowe

we monstrum, skladające się

nie w armii, lecz w skladzie 77

wolec" (,,Ochotnik") i okryl go

mu wkrótce kolejny

Maksym, a cztery dodatko-

z dwóch sowieckich ,,BEPO-75"

kolejowego pulku NKWD, roz-

chwalą w bitwie pod Fastowem.

pociąg pancerny,

we byly w ścianach bocznych

i ,,BEPO-77". Olbrzyma nazwa-

lokowanego w Stanislawowie.

Wówczas nasz ,,Ochotnik" sto-

który również nazwal

wagonu, tak że mogly prowa-

no ,,Panzerzug-10". Początkowo

Dowódcą pociągu jest lejtnant

czyl nierówną walkę z trzema

imionami swoich

dzić ostrzal wzdluż wagonów.

walczyl przeciwko czerwonym

Iwan Turganow, który walczyl

czerwonymi pociągami, jeden

przyjaciól. Teraz

W części centralnej wagonu

partyzantom, potem przerzuco-

w Azji Środkowej i doslużyl się

z nich wziąl do niewoli, a inne

umieszczono przeciwlotniczy

no go do Stalingradu i ponownie

orderu Czerwonego Sztandaru.

zmusil do ucieczki.

jeździl on pod nr 7.

ciężki karabin maszynowy

wrócil na Ukrainę.

Nie poblażal zalodze i cią-

Gdyby Biala Armia walczyla

Tym pociągiem tow.

kal. 7,62 mm z kątem wniesie-

gle gonil ją na szkolenia. Ostat-

tak jak ,,Ochotnik", możliwe, że

Chamaladze pojechal na

Latem 1943 roku pociąg

nia 60°. Zalogę każdego wa-

nie z nich odbylo się tuż przed

historia potoczylaby się po zu-

podbój Gruzji.

wylecial w powietrze

gonu stanowilo 35 żolnierzy.

wybuchem wojny niemiecko-

pelnie innych torach. Niestety

Opancerzenie tworzyly blachy

-rosyjskiej, gdy pociąg treno-

tak się nie stalo. Po rozgromie

na partyzanckiej minie,

Od strzelca do marszalka

o grubości 8-12 mm i dodat-

wal strzelanie w Karpatach. 22

wojsk Denikina zaloga wysa-

a po remoncie rozpadl

Pociąg przejęli żolnierze pol-

kowa wewnętrzna ,,koszulka"

czerwca Niemcy zbombardo-

dzila w powietrze swój pociąg

się na dwie części.

skiego 50 Pulku Strzelców Kre-

z desek. Z opisu widać, że dostać

wali dworzec w Stanislawowie.

pod Tyraspolem w styczniu

Jako ,,Panzerzug-11"

sowych. Dlugo się nie zasta-

się do pociągu bylo dość trudno

Aby uchronić swój BEPO-77,

1920 roku.

walczyl między

nawiając nazwali go po prostu

Tarnopolem i Lwowem

Pamięci komisarzy z Baku

,,Strzelec Kresowy". Pod taką

nazwą pociąg walczyl pod Ki-

Bolszewicy szybko wyre-

i prawdopodobnie

jowem, oslanial odwrót Wojska

montowali fortecę i przekazali

ostrzeliwal piechotę

Polskiego i o maly wlos nie zostal

ją zawodowemu rewolucjoni-

sowiecką pod

przejęty przez kawalerzystów

ście Semenowi Chamaladze.

Tyśmienicą. Kropkę na

Budionnego. Pociąg wycofano do

On natychmiast nazwal po-

zakończenie jego losu

Dęblina. Tam zostal przestawio-

ciąg ,,im. Szaumiana i Dżapa-

postawilo sowieckie

ny na europejskie tory i otrzymal

ridze" i nadal mu kodowy nr 21.

lotnictwo szturmowe 13

nazwę ,,Pierwszy Marszalek"

Wspólczesnemu czytelnikowi

­ na cześć twórcy państwa pol-

te nazwiska nic nie mówią. Ale

stycznia 1945 roku pod

skiego Józefa Pilsudskiego.

nic też nie mówily czerwono-

Kielcami. Stalinowskie

W sierpniu 1920 roku pociąg

armiejskiej zalodze pancernika.

sokoly pracowaly tak

walczyl w ,,Cudzie nad Wislą"

Rzecz w tym, że nowy dowódca

rzetelnie, że po ich

i bral udzial w rozgromie czer-

pociągu niegdyś rewolucjoni-

nalocie nie bylo już co

wonej ordy Tuchaczewskiego,

zowal Baku i dobrze znal tam-

POCIĄG PANCERNY ,,BEPO-77" WALCZYL NA STACJI MARKOWICE

naprawiać.

nie znającej dotąd porażki. Po

tejszych komisarzy, których

KOLO STANISLAWOWA