8

nr 12 (376) | 29.06­15.07.2021

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

Hold pamięci Sprawiedliwych z Sambora

rozchodzą się bardzo szybko.

dokończenie ze strony 1

I to jeszcze wzbudza dodatko-

,,Pochodzę z województwa

wy strach. Dlatego co innego jest

podkarpackiego, wioska Chyż-

slyszeć o tym, co innego widzieć

ne kolo Rzeszowa ­ powiedzia-

te afisze i te rozkazy niemieckie,

la dla Kuriera s. Elżbieta Ślemp.

że grozi kara śmierci, a co inne-

­ Na Ukrainie jestem 14 lat.

go widzieć sąsiada czy slyszeć

Kilka lat temu, sześć doklad-

o sąsiedzie, który zostal zamor-

nie, w naszym przedwojen-

dowany. To są różne sprawy".

nym budynku poświęciliśmy

Podczas uroczystości do ze-

tablicę s. Celinie Kędzierskiej

branych zwrócili się: mer mia-

i innym siostrom, które z na-

sta Sambora Jurij Hamar, woje-

rażeniem życia ratowaly dzie-

woda podkarpacki Ewa Leniart,

ci żydowskie. Ta tablica jest.

konsul generalny RP we Lwowie

W tym budynku mieści się te-

Eliza Dzwonkiewicz. Zostaly

raz szkola-internat, to nie jest

odczytane listy od zastępcy pre-

nasz budynek. Zaczęlam się za-

zesa IPN dra Mateusza Szpytmy,

stanawiać od tego momentu czy

od uratowanego Jerzego Bande-

tylko siostry pomagaly Żydom?

opowiedzieć o sali i te folderki

ra ze Sztutowa i ocalalej Hen-

Czy też inni ludzie? I pewnego

rozdawać z numerem konta, na

ryietty Anny, a także od pre-

razu, pięć lat temu, zapytalam

które można wplacać pienią-

zesa Towarzystwa Milośników

jednej starszej pani, która byla

dze. Niestety przyszla epidemia

Lwowa i Kresów Poludniowo-

na Mszy św. o godz. 9 i przyszla

i wszelkie spotkania, wyjazdy,

-Wschodnich Klub ,,Samborzan"

podać intencje, czy coś pamię-

konferencje zostaly odwolane.

w Oświęcimiu Wlodzimierza

ta z czasów II wojny światowej.

Bylam jednak zdecydowana

Palucha.

Powiedziala: ,,Tak, dużo". A czy

i myślę, że to przede wszystkim

Byla możliwość obejrzeć

coś pani wie o pomocy Żydom?

jest dzielo Pana Boga. Pomimo

uliczną wystawę rysunków

­ ,,Wiem". A tu już Msza św.

tych trudności udalo się. I te

przyslanych na konkurs dla

się zaczyna. Poprosilam, aże-

pieniążki powoli się zbieralo,

dzieci na temat zaglady Ży-

by zapisala to na karteczce. Na

i też udalo się ekipę budowlaną

dów i pomocy udzielanej przez

następną niedzielę ona przy-

znaleźć, która to zadanie podję-

Polaków żydowskim sąsia-

niosla osiem kartek spisanych

la, i różnych ludzi zgromadzić,

dom w czasie II wojny świato-

różnych wspomnień. I to mnie

którzy nas wspierali modli-

wej. Zaprezentowano foldery

wlaśnie zainspirowalo, żeby

twą, dobrym slowem i wszelką

w językach polskim i angiel-

pytać i szukać dalej. Przyjeż-

pomocą".

skim oraz po ukraińsku. Za-

dżali do nas różni gośce, ludzie,

O sytuacji w Samborze pod

wierają one niepublikowa-

którzy szukali swego miejsca

okupacja niemiecką, również

ne dotychczas zdjęcia, które

pochodzenia, na groby rodzi-

o bohaterskiej postawie ludzi,

nie znalazly się na wystawie.

ne i zadawalam im to pytanie.

którzy z narażeniem życia po-

Z wielkim wzruszeniem wy-

Zaczęlam też szukać informa-

magali skazanym na zagladę

sluchano  deklamacji  poezji

cji w Internecie. Okazalo się, że

Żydom, opowiedziala w swoim

o Polakach ratujących Żydów

tego jest sporo, więc zaczęlam

referacie dr hab. Elżbieta Rą-

w getcie samborskim autor-

zbierać. Mialam to w segrega-

czy, Uniwersytet Rzeszowski

i staraliśmy się zweryfikować

zamordowane albo w inny spo-

stwa s. Katarzyny Skoczylas

torze. Pomyślalam, że muszę się

i IPN oddzial Rzeszów.

informacje siostry, rozmawia-

sób represjonowane za tę po-

ze Zgromadzenia Sióstr Fran-

tym z kimś podzielić, nie mogę

,,Siostrę Elżbietę Ślemp po-

jąc po prostu z ludźmi, zbiera-

moc, niestety, dokumentacji

ciszkanek Rodziny Maryi. In-

tego trzymać tylko dla sie-

znalam w 2018 roku, kiedy

jąc dokumentacje fotograficzną

fotograficznej brak. Jest to pod-

spiracją do powstania wierszy

bie. Taką instytucją naturalną

przyjechala do nas z prośbą

do tej wystawy. Bo co innego są

stawowy problem, jak to udo-

pt. ,,Ochronka" i ,,Pociąg" byly

jest dla mnie IPN. Nawiązalam

o pomoc ­ wspomniala w naszej

relacje, a co innego jest jednak

kumentować. Pokazać tych lu-

prawdziwe historie, które od-

kontakt z IPN w Warszawie,

rozmowie Elżbieta Rączy. ­ Nie

fotografia. Wystawa planszowa

dzi. Przywrócić im pamięć, bo

nalazla s. Elżbieta. Bylo też po-

a oni mnie skierowali do Rze-

przeczę, że nas zainteresowal

rządzi się swoim prawem i tu

to jest ważne. Wystawa o hi-

lączenie telefoniczne z Adamem

szowa. Tam pouczono mnie, jak

ten temat, ponieważ na wschód

jest wlaśnie konieczna fotogra-

storii opowiada, ale jest po to,

Sandauerem, synem ocalonego

dalej poszukiwać".

od Bugu te tereny są bardzo sla-

fia. I powiem szczerze, że ten

by pokazać ludzi. Wedlug mnie

w Samborze Artura.

Czy siostra wzorowala się na

bo opracowane, a przynajmniej

material byl dość obfity Trzeba

bylo to po prostu bohaterstwo.

Czternastu  samborzanom

Muzeum im. Rodziny Ulmów?

ze strony Polski. W związku

bylo po prostu dokonać jakiegoś

Ja nie wiem czy stać mnie by-

przyznano odznaczenia Spra-

­ zapytalem.

z tym nawiązaliśmy wspól-

wyboru. Zdecydowaliśmy, że te

loby na to, żeby podjąć taką de-

wiedliwy  wśród  Narodów

,,Widzialam to muzeum i na

pracę i siostra Elżbieta przy-

zdjęcia ukażą się, a nie inne.

cyzję, mając rodzinę. Nie wiem.

Świata, przyznawane przez In-

nim się wzorowalam, żeby ze

slala nam dokumenty, które

Natomiast jedna rzecz, myślę,

Nie jestem w stanie odpowie-

stytut Pamięci Męczenników

swej idei uczynić coś poży-

zebrala wcześniej. Ale niestety

tutaj jest bardzo ważna ­ cho-

dzieć, bo nigdy nie znalazlam

i Bohaterów Holocaustu Yad

tecznego ­ zaznaczyla zakon-

nie możemy jako Instytut Pa-

dzi o represje na Polakach za

się w takiej sytuacji. Natomiast

Vashem, o czym przypomnia-

nica. ­ Nie tylko muzeum, które

mięci Narodowej przyjmować

pomoc niesioną Żydom, zresz-

widać wyraźnie nawet w tej

la s. Elżbieta Ślemp. Wśród od-

się jedynie zwiedza, ale które

wszystkiego za dobrą mone-

tą także i na Ukraińcach, bo tu

wystawie, która tutaj zostala

znaczonych ­ s. Celina Aniela

przekazuje konkretną wiedzę

tę. W związku z powyższym

jest mieszany sklad etniczny.

otwarta, że ludzi represjono-

Kędzierska ze Zgromadzenia

mlodzieży, dzieciom, ludziom

przyjechaliśmy tutaj do Sam-

I tu jest bardzo duży klopot, po-

wanych bylo sporo, a takie in-

Sióstr Franciszkanek Rodziny

starszym, ktorzy tu będą przy-

bora we wrześniu 2018 roku

nieważ o osobach, które zostaly

formacje wśród mieszkańców

Maryi, która w 2015 roku dzięki

chodzić. Mogą tu przyjść na

świadectwom ocalalych otrzy-

posilek czy przespać się tam, bo

mala ten tytul pośmiertnie.

jest też w tej sali na poddaszu

Siostra Celina Kędzierska wraz

dwa mieszkalne pokoje. Trze-

z innymi siostrami przechowala

ba bylo zalatwić różne sprawy

w sierocińcu dziesięcioro dzieci

formalne, jeżeli chodzi o plany,

żydowskich w wieku szkolnym

pozwolenia, bo chcialam aby

i kilkoro niemowląt oraz troje

wszystko bylo w porządku.

dzieci cygańskich.

Rok temu postanowilam, że nie

Tragiczny los spotkal pol-

trzeba czekać, tylko trzeba to już

sko-ukraińskie  malżeństwo

robić. Chociaż funduszy rze-

Emilię i Mikolaja Patralskich

czywiście nie bylo zbyt wiele.

oraz Eugenię, matkę Mikola-

Mialam zgodę matki generalnej,

ja. Patralscy na strychu swego

mialam już jakieś zgromadzone

domu ukrywali trzyosobową

fundusze i zaczęlam ich szukać

żydowską rodzinę Kretzów.

po prostu. Pisać różne wnioski,

W 1944 roku zostali za to roz-

informować o budowie tej sali

strzelani przez Niemców razem

w mediach. IPN w Rzeszowie

z ukrywającymi się u nich Ży-

wypuścil tak zwane ,,cegielki"

dami. Uratowal się syn Patral-

czyli folderki, które mieliśmy

skich i córka Kretzów o imie-

rozdawać. Mieliśmy zorgani-

niu Anna. Zdolala ona uciec

zować konferencję w Rzeszowie

z miejsca egzekucji. Schro-

i w Przemyślu, tam mialam coś

nienie znalazla w sierocińcu